اميد اسلام‌گرايان اردن به موفقيت در انتخابات آينده

شنبه ٢٦ فروردين ١٣٨٥

در طی ماه گذشته كشور پادشاهی اردن شاهد دو شورش وسيع از سوی زندانيان اسلامگرا بود. اين زندانيان به اتهام ارتكاب اعمال تروريستی و حمل غيرقانونی اسلحه بازداشت شده بودند. برخی از آنها به گروه ابومصعب زرقاوی نزديك هستند كه طبق قانون اردن غيابا به اعدام محكوم شده است. اگرچه مقامات اردنی ادعا كرده‌اند كه اوضاع زندان « قفقا » را تحت كنترل خود دارند اما شكل گيری دو شورش در فاصله كمتر از يك ماه و به گروگان گرفتن نيروهای امنيتی زندان از سوی زندانيان حكايت از عمق بحران در جامعه امروز اردن دارد و اينكه افراد و گروه‌هائی از ميان مردم و در صفوف نيروهای امنيتی با زندانيان همكاری دارند.
از سوی ديگر اين زندانيان به طيف وسيعی از گروه‌های سياسی اسلام‌گرای اردن تعلق دارند كه برای ساقط كردن يكی از مهمترين هم پيمانان امريكا و اسرائيل يعنی دولت اردن كمر همت بسته‌اند. اين گروه‌های اسلامی بعد از اينكه هم فكران آنها در مصر، فلسطين و عراق به پيروزی‌های درخشانی نائل آمدند انگيزه بيشتری برای حضور در ميادين سياسی كشور خود به دست آوردند. در پايان سال جاری ميلادی كشور اردن با انتخابات شوراهای شهری روبرو است و در سال ٢٠٠٧ انتخابات پارلمانی در اين كشور برگزار خواهد شد. هنوز قوانين اين انتخابات و نحوه مشاركت در آن مشخص نشده اما انتظار می‌رود دولت اردن برای نشان دادن شكلی از دموكراسی، قيد و بندهای گذشته را اندكی رها سازد و اين به نوبه خود به تشكل‌های سياسی اسلامگرا فرصت می‌دهد تا سهم بيشتری را از قدرت تصاحب نمايند. اما برخی صاحب نظران معتقد هستند آزاديهای جديد شامل گروه‌های اسلامی نخواهد شد زيرا در روزهای اخير فعالان تنها حزب قانونی اسلامگرا يعنی «حزب عمل اسلامی» مورد تهاجم نيروهای امنيتی قرار گرفتند و ده‌ها نفر از آنان بازداشت شدند.
بالا گرفتن قدرت و توانائی احزاب اسلام‌گرا در عراق، پيروزی قابل توجه جماعت اخوان‌المسلمين در مصر و پيروزی قاطع جنبش «حماس» در انتخابات پارلمانی فلسطين اين بشارت را به حزب عمل اسلامی اردن داد كه آنها نيز می‌توانند چنين تجربه موفقی را در اردن تكرار نمايند. « زكی سعد » رهبر حزب عمل اسلامی اردن به روزنامه واشنگتن پست گفته «.. نه فقط اين حق را داريم كه در انتخابات شركت كنيم بلكه اين حق ماست كه در صورت پيروزی در پارلمان آينده، دولت را تشكيل دهيم .. اسلام سياسی اكنون بخش بزرگی از جهان عرب شده و ما در اردن توده‌های وسيعی از مردم را در پست سر خود داريم». زكی سعد اضافه كرده است در صورت پيروزی حزب متبوعش در انتخابات پارلمانی آينده اردن ، شكل روابط اين كشور با اسرائيل و امريكا تغيير خواهد كرد. او گفت « .. رويكرد ما كاملا روشن است .. ما با معاهده صلح اردن و اسرائيل كه در سال ١٩٩٤ به امضا رسيد مخالفيم اما در برخورد با اين قضيه جانب احتياط را در پيش خواهيم گرفت .. ما نخست از ملت اردن می‌خواهيم كه درباره اين معاهده نظر خود را اعلام كند و به اين منظور به همه پرسی روی خواهيم آورد.. درباره امريكا نيز باب گفتگو را بر مبنای منافع ملی اردن باز خواهيم گذاشت ».
بيشتر ناظران امور اردن معتقد هستند در صورت برگزاری يك انتخابات آزاد در اين كشور ، قدرت به دست نيروهای اسلام‌گرا خواهد افتاد و اين واقعه بدون شك به فزونی گرفتن قدرت اسلام‌گرايان در خاورميانه منجر خواهد شد و دولت بوش كه مدعی است درحال گستراندن دموكراسی در اين منطقه حساس از جهان است را با چالش جدی مواجه خواهد كرد. علاوه بر اين تغيير ماهيت روابط اردن و امريكا در صورت پيروزی اسلام گرايان، از نظر اقتصادی كشور اردن را متحمل زيان‌هائی خواهد كرد. در حال حاضر امريكا ساليان كمك‌های بلاعوضی را در اختيار اردن قرار می‌دهد و از سال ٢٠٠٠ موافقتنامه تجارت آزاد ميان دو كشور امضا شده و سرمايه گذاری وسيعی در اين زمينه صورت گرفته است. اما برخی شهروندان اردنی معتقد هستند كه سياست‌های امريكا در منطقه خسارت‌های سنگينی را بر مردم اين كشور تحميل كرده است. آنها اعتقاد دارند امريكائيها با ساقط ساختن رژيم صدام يكی از منابع تأمين نفت مجانی اردنی‌ها را از بين برده است.
از يك بعد ديگر رشد اسلام‌گرائی در اردن به اين صورت تعبير می‌شود كه نصف جمعيت اين كشور يعنی در حدود شش ميليون نفر فلسطينی هستند و اين افراد به شدت با سياست امريكا درباره فلسطين و حمايت بی چون و چرای اين كشور از اسرائيل خشمگين هستند و به اين دليل به گروه‌های سياسی اسلام گرا می‌پيوندند تا از اين طريق با سياست‌های امريكا در منطقه مبارزه نمايند.اين وضعيت به حزب عمل اسلامی اردن كمك كرده تا بتواند طرفداران زيادی از ميان اين مهاجرين فلسطينی برای خود دست و پا كند. در حال حاضر ١٧ كرسی از ١١٠ كرسی پارلمان اردن در اختيار اين حزب است و انتظار می‌رود چنانچه انتخابات پارلمانی ٢٠٠٧ با يك فضای نسبتا آزاد برگزار گردد تعداد كرسی‌های اين حزب به مراتب بالا خواهد رفت. اين در حالی است كه ٣٢ حزب سياسی ديگر در اردن فعاليت می‌كنند اما همه اينها از سازماندهی بالای حزب عمل برخوردار نيستند و نمی‌توانند توده‌های مردم را به سوی شعارهای خود هدايت نمايند. اصلاحات سياسی و تغيير قانون انتخابات نيز كه طی ماه آينده در اردن به مرحله اجرا گذاشته خواهد شد به حزب عمل كمك خواهد كرد تا وضعيت خود را بهبود بخشد. طبق اين قانون جديد تمام مناصب شهرداری‌ها بوسيله گزينش مستقيم تعيين خواهند شد و در انتخابات پارلمانی سهميه مسيحيان و قبائل مختلف كه از زمان ملك حسين وضع شده است، برداشته خواهد شد. بدين شكل همه شهروندان اردنی با هم برابر بوده و برای هيچ طبقه يا فرقه‌ای سهميه خاص در نظر گرفته نمی‌شود و معادله جديد بوسيله «يك شهروند يك رأی» ترسيم می‌گردد. براين اساس مردم اردن فقط می‌توانند به ليست‌های انتخاباتی رأی داده و وابستگی‌های مذهبی و قبيله‌ای را ناديده بگيرند.
در يك تحول ديگر حزب عمل اسلامی اردن تغيير نگرش خود را به برخی مفاهيم اسلامی مانند اجباری كردن حجاب اسلامی، ممنوعيت خريد و فروش مشروبات الكلی و اصرار بر اسلامی كردن روشهای آموزشی مدارس كه در انتخابات گذشته شوراهای شهری اعلام شده را ادامه خواهد داد. كادر رهبری اين حزب عقيده دارد چنين شعارهائی هيچگونه كمكی به بهبود پايگاه مردمی اين حزب در ميان ملت اردن نكرده است و در عوض تأكيد بر فساد اداری « مردان شاه » جذابيت بيشتری در ميان مردم برمی‌انگيزد.
لازم به توضيح است كه حزب عمل اسلامی اردن شاخه جماعت اخوان‌المسلمين در اردن به حساب می‌آيد كه از دهه ١٩٨٠ توانست فعاليت آزاد خود را به دست آورده و در حال حاضر از طريق راه اندازی مدارس خاص خود، پرداخت هزينه تحصيلی دانش آموزان و توجه به تعاليم اختياری مفاهيم اسلامی، پيروان زيادی برای خود دست و پا كرده است.