عراق به کجا می‌رود؟

شنبه ٢٧ آبان ١٣٨٥

با گذشت نزدیک به چهار سال از اشغال عراق توسط نیروهای امریکائی و متحدان آنان ، نه فقط اوضاع امنیتی ، سیاسی و اقتصادی این کشور بهبود نیافته ، بلکه روز به روز بر وخامت آن افزوده می‌شود و هیچ گونه چشم انداز روشنی برای سرو سامان گرفتن اوضاع این کشور قابل تصور نیست. در این اثنا «گروه مطالعات عراق» iraq study group که به کمیته «بیکر –‌ هامیلتون» معروف شده است امیدهائی برای خاتمه دادن به رنج و درد مردم عراق و یافتن راه حلی برای خروج نیروهای امریکائی از این کشور برانگیخته است اما بسیاری از صاحب نظران درباره موفقیت این کمیته شک و تردیدهائی دارند. این شک و تردیدها از یک سو به تناقضات موجود در اهداف این کمیته برمی‌گردد و از سوی دیگر روش‌های پیشنهادی آن برای حل بحران عراق به نظر نمی‌رسند که چندان از کارائی لازم برخوردار باشند.
در اهداف این کمیته آمده است که گفتگو با ایران یکی از مهمترین ابزارهای بهبود اوضاع عراق از یک سو و مهار قدرت رو به تزاید ایران در منطقه خاورمیانه از سوی دیگر به شمار می‌رود اما در عین حال این کمیته فقط خواهان گفتگو درباره موضوع عراق با ایران است و مسائل دیگر مانند پرونده هسته‌ای را یا نادیده می‌گیرد یا آنرا مشروط به تحقق برخی مسائل می‌داند. این نگرش به شدت از سوی ایران رد شده و دستگاه دیپلماسی کشور بر فتح باب گفتگو درباره پرونده هسته‌ای تاکید کرده است. درباره روش‌های کمیته «بیکر –‌هامیلتون» نیز تأکید بر ابزارهای تکراری چون برگزاری کنفرانس و دعوت از همه گروه‌های درگیر توصیه شده است اما همه می‌دانند که بحران امروز عراق با برگزاری کنفرانس‌ها حل نمی‌شود و تا وقتی که نیروهای اشغالگر امریکائی در عراق باشند خشونت‌ها همچنان ادامه یافته و رو به فزونی خواهد گرفت. اما در هر حال امریکائی‌ها مصمم هستند که از عراق خارج شوند و چندان توجهی به پیامدهای بعد از خروج خود ندارند. به نظر می‌رسد گروه مطالعات عراق برای چنین هدفی تدارک دیده شده و در این راستا فقط تلاش خواهد کرد هزینه‌های کشور متبوع خود را به حداقل برسانند.

ویژگی‌های گروه مطالعات عراق

گروه مطالعات عراق بعد از یک جلسه بحث و بررسی در کنگره امریکا ، در تاریخ ١٥ مارس ٢٠٠٦ (٢٥ اسفند ١٣٨٤) متولد شد. هدف این گروه بررسی و مطالعه اوضاع عراق از تابستان ٢٠٠٥ تا به امروز و ارائه یک گزارش به کنگره امریکا در پایان سال جاری میلادی به منظور یافتن یک راه حل برای بحران این کشور می‌باشد. این گروه مستقل از دولت امریکا است و تلاش دارد برداشتی نزدیک به واقعیت‌های موجود در کشور عراق ارائه دهد. گروه مطالعات عراق به دلیل راهبری آن توسط «جیمز بیکر» وزیر خارجه اسبق امریکا و «لی‌هامیلتون» رئیس سابق کمیسیون روابط خارجی مجلس نمایندگان ایالات متحده به کمیته « بیکر – ‌هامیلتون» معروف شده است.
این گروه به درخواست تعدادی از نمایندگان کنگره از دو حزب جمهوری و دموکرات تشکیل شد. در این میان «فرانک وولف» نماینده جمهوریخواه از ایالت ویرجینیا بیش از دیگران برای ایجاد چنین گروهی اصرار می‌کرد. وولف مایل بود که کارشناسانی خبره برای ارزیابی اوضاع عراق گردهم آیند و به نتایج ملموسی برای حل بحران این کشور برسند. در عین حال وولف تأکید می‌کرد که این مجموعه به هیج وجه نباید به دولت امریکا وابسته باشد.
در بدو تشکیل گروه مطالعات عراق چارچوب معینی برای روند کار آن مشخص نشد اما کلیات اهداف آن نکاتی چون بررسی محیط ژئوپولتیک و استراتژیک عراق و منطقه ، امنیت عراق و مهمترین چالش‌های موجود در برابر بهبود این امنیت ، تحولات سیاسی عراق بعد از برگزاری انتخابات و تشکیل کابینه جدید و روند بازسازی و موانع آن را در برمی گرفت.
اگرچه دولت بوش بنیان گزار چنین کمیته‌ای به حساب نمی‌آید اما از تشکیل آن استقبال کرد و امکاناتی برای پیش بردن اهدافش در اختیار رؤسای آن قرار داد. همچنین رئیس جمهور امریکا برای نخستین بار در تاریخ ١٤ ژوئن ٢٠٠٦ با اعضای آن دیدار کرد و تاکنون چندین بار با جیمز بیکر ملاقات نموده است.
در این میان مؤسساتی چون «بنیاد صلح ایالات متحده» ، «مرکز بین المللی مطالعات استراتژیک امریکا» ، «مرکز مطالعات ریاست جمهوری» و «بنیاد سیاست گذاری عمومی جیمز بیکر» در دانشگاه رایس با گروه مطالعات عراق همکاری می‌کنند. برای این منظور این مؤسسات تاکنون زبده ترین کارشناسان خود را تقدیم کرده و کارگاه‌های عمل برای ترسیم دقیق اوضاع عراق ایجاد کردند.
گروه مطالعات عراق اگرچه تاکنون تاریخ مشخصی برای جمع بندی کار خود اعلام نکرده است اما انتظار می‌رود در واپسین روزهای سال جاری میلادی گزارش خود را در یک روز واحد به مجلس نمایندگان ، رئیس جمهور و ملت امریکا ارائه دهد.این تاریخ بعد از انتخابات اخیر تعیین شده تا اثری بر نتایج آن نداشته باشد.

اعضای گروه مطالعات عراق

گروه مطالعات عراق ده عضو دارد که به صورت مساوی میان جمهوری خواهان و دموکرات‌ها تقسیم شده است. علاوه بر «جیمز بیکر» جمهوری خواه و «لی‌هامیلتون» دموکرات بقیه اعضا گروه به ترتیب زیر می‌باشند:

جمهوریخواهان
١- لارنس ایگلبرگر: سیاستمدار و حقوقدان یهودی که در سال ١٩٣٠ در شهر میلوایکی به دنیا آمده است. این دیپلمات کهنه کار فارغ التحصیل دانشگاه ویسکانسین است و برای مدتی بعد از جیمز بیکر عهده دار وزارت خارجه در ریاست جمهوری بوش پدر شد.
٢- الان سامپسون : متولد ١٩٣١ در شهر دنفر مرکز ایالت کلرادو می‌باشد. سامپسون تحصیل کرده رشته حقوق در دانشگاه وایومینگ است و علاوه بر کار وکالت برای مدت١٨ سال ( از سال ١٩٧٩ تا ١٩٩٧ ) عضو سنای امریکا از ایالت وایومینگ بود. سامپسون سیاستمداری محافظه کار به حساب می‌آید که چنین خصوصیتی را از پدر خویش حاکم سابق ایالت وایومینگ به ارث برده بود. او در مجلس سنا عضوی مؤثر بود و در طول نمایندگی خود چندین کمیته اجرائی را رهبری کرده بود.
٣- ادوین میس: متولد سال ١٩٣١ در شهر اوکلند در ایالت کالیفرنیا است. میس از نزدیکان رونالد ریگان رئیس جمهور اسبق امریکا به حساب می‌آید که در دوران وی وزارت دادگستری وسمت دادستان کل ایالات متحده را به عهده داشت. ادوین میس در دانشگاه‌های ییل ، کالیفرنیا و بارکلی تحصیل کرده است.قبل از پیروزی ریگان در انتخابات ریاست جمهوری سال ١٩٨٠ ، میس رئیس ستاد انتخاباتی وی بود. بعدها دو پست دیگر یعنی مشاور رئیس جمهور و عضو شورای امنیت ملی به کارهای وی اضافه شد.
٤- ساندرا دی اکونور: این زن سیاستمدار در سال ١٩٣٠ در شهر ال پاسو در ایالت تکزاس به دنیا آمد. ساندرا بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه استانفورد به کار سیاست و قضاوت در ایالت آریزونا روی آورد. اما بزرگترین رویداد دی اکونور در سال ١٩٨١ اتفاق افتاد زمانی که بعنوان نخستین زن در تاریخ امریکا ریاست دستگاه قضائی این کشور را به عهده گرفت. وی همچنین عضو دیوانعالی قضائی کشور بود و تا اوایل سال جاری و قبل از اینکه استعفای خود را تقدیم کند، در این سمت فعالیت می‌کرد. دی اکونور از اعضای معتدل حزب جمهوریخواه به حساب می‌آید. مجله « ladies home journal » او را دومین زن قوی امریکا لقب داده است.

دموکرات‌ها
١- ویلیام جیمز بری: متولد ١٩٢٧ است و در رشته مهندسی تحصیل کرده است. بری بیشتر بعنوان یک فرد بازرگان معروف بود. او از سال ١٩٩٤ تا ١٩٩٧ به مدت ٤ سال وزیر دفاع امریکا در دوره بیل کلینتون بود. بعد از آن به کار مشاوره خصوصی روی آورد و سپس عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه استانفورد در کالیفرنیا شد.
٢- چارلز سبیتال چاک روب: متولد سال ١٩٣٩ می‌باشد و از سال ١٩٨٢ تا ١٩٨٦ حاکم ایالت ویرجینیا شد. چاک روب از سال ١٩٨٩ تا ٢٠٠١ به عضویت سنا درآمد. او در سال ٢٠٠٤ ریاست کمیته اطلاعات امنیتی ویژه عراق را به عهده داشت و بعد از دو دوره نمایندگی سنا به دانشکده دریائی امریکا پیوست.
٣- ورنون جردن پسر: بازرگان امریکائی افریقائی الاصل که در سال ١٩٣٥ متولد شده است. این شخص به دلیل نفوذ گسترده وی در میان دولتمردان امریکا به «دلال قدرت» معروف شده است. ورنون عضو ستاد انتخاباتی بیل کلینتون بود که بعدها بعنوان مشاور و دوست نزدیک وی با او همکاری کرد.
٤- لئون ادوارد بانیتا : متولد ١٩٣٥ و رئیس کارکنان کاخ سفید در زمان بیل کلینتون می‌باشد. بانیتا قبلا عضو مجلس نمایندگان بود.