نئولیبرالیسم، غول خیالی در اقتصاد ایران

طی چند سال اخیر نئولیبرالیسم یکی از مفاهیم چالش برانگیز میان اقتصاددانان و فعالان رسانه‌ای است. بخشی از رسانه‌ها و حتی اقتصاددانان، ریشه بخش زیادی از مشکلات اقتصادی کشور را این مفهوم می‌دانند.

با نگاهی به ریشه‌های تاریخی شکل‌گیری نئولیبرالیسم، مشخص می شود که تعریف دقیقی برای این واژه وجود ندارد اما نزدیک ترین شاخص به این مفهوم، آزادی اقتصادی است.

گذشته از معیارهایی همچون قیمت‌گذاری دستوری و دخالت گسترده دولت در بخش‌های مختلف اقتصاد که در تضاد با این مفهوم است، یکسری از گزارش‌های مستند علمی جهانی وجود دارد که مشخص می‌کند چنین مفهومی اساسا در جغرافیای اقتصاد ایران نمی‌گنجد.

یکی از این گزارش‌ها مربوط به موسسه فریزر در سال ۲۰۲۲ است که آزادی اقتصادی کشورهای جهان براساس پنج مولفه شامل اندازه دولت، سیستم قضایی و حقوق مالکیت، ثبات پول، آزادی در تجارت بین‌الملل و تنظیم‌گری رتبه‌بندی می‌شود. رتبه‌های اول این رده‌بندی دارای درآمد و رشد اقتصادی بالاتر، توزیع عادلانه درآمد، فساد کمتر و طول عمر بالاتر هستند. ایران در این رده‌بندی در کنار کشورهایی همچون لیبی، عراق و سوریه در جایگاه ۱۵۹ و رتبه هفتم از انتها قرار گرفته است.

در برنامه «چراز» این هفته مفهوم نئولیبرالیسم در اقتصاد ایران بررسی شده است.