اعلامیه اصول مدارا

اعلامیه اصول مدارا در بیست و هشتمین مجمع عمومی(پاریس، ۲۵. اکتبر تا ۱۶ نوامبر ۱۹۹۵) توسط کشورهای عضو یونسکو به تصویب رسید.

از آنجا که مدارا تنها یک اصل بسیار با ارزش نیست، بلکه پیش‌شرط ضروری برای صلح و رشد اقتصادی و اجتماعی همه ملت‌ها است، مصمم به برداشتن همه قدمهای مثبتی که ضروری هستند تا فکر مدارا در جوامع ما گسترش یابند – اعلام می‌داریم:

ماده ۱: مفهوم مدارا

۱. ۱ مدارا به معنای احترام، پذیرش و ارج نهادن به فرهنگهای جهان ما، شیوه‌های بیان و چگونگی انسان بودن ما در تمامی غنا و گوناگونی آن است. مدارا از طریق آگاهی، صراحت،  تبادل‌نظر و به کمک آزادی اندیشه، وجدان و عقیده حمایت می‌شود. مدارا هماهنگی با وجود اختلافات است. مدارا نه تنها یک وظیفه اخلاقی، بلکه همچنین یک ضرورت سیاسی و حقوقی است. مدارا فضیلتی است که صلح را ممکن می‌سازد، و کمک می‌کند تا فرهنگ صلح بر آئین جنگ چیره گردد.

۱. ۲ مدارا با کوتاه آمدن، تمکین یا چشم‌پوشی همتراز نیست. مدارا بیش از هر چیز ذهنیتی است فعال که بر پایه پذیرش حقوق بشر جهانی و آزادی‌های اساسی دیگران استوار است. مدارا به هیچ‌وجه نمی‌بایستی در جهت محدود کردن این ارزش‌های بنیادی مورد سوء استفاده قرار گیرد. مدارا باید توسط افراد، گروه‌ها و دولت‌ها عملی گردد.

۱. ۳ مدارا سنگ آخر بنائی است که حقوق بشر، تکثرگرائی(همچنین تکثرگرائی فرهنگی)، دموکراسی و دولت قانونی را استوار نگاه می‌دارد. مدارا هر گونه جزم‌گرائی و مطلق‌گرائی را رد کرده و بر معیارهای تنظیم شده در اعلامیه جهانی حقوق بشر تاکید می‌کند.

۱. ۴ در تطابق با احترام به حقوق بشر، مدارا در عمل به‌معنای کنارآمدن با ناحقی اجتماعی و گذشتن از – و یا تضعیف اعتقادات شخصی نیست. مدارا برای هر فرد به معنای آزادی انتخاب در اعتقادات شخصی، و همزمان قائل بودن آزادی انتخاب برای دیگران است. مدارا به معنای پذیرش این واقعیت است که همه انسانها، با تمامی اختلافات ظاهری، موقعیتی، زبانی، رفتاری و ارزشی، حق آن را دارند که در صلح زندگی کنند و همانطور که هستند، باشند. به علاوه تحمیل دیدگاه‌های شخصی به دیگران مجاز نیست.

ماده ۲: مدارا و دولت

۲. ۱ مدارا در سطح عملکرد دولتی مستلزم عدالت و بی‌طرفی در دستگاه قانون‌گذاری، در کاربرد قوانین، در دادگستری و نظام اداری است. همچنین لازمه این امر برخوردار شدن بدون تبعیض تک تک افراد از امکانات اقتصادی و اجتماعی است. محرومیت و به حاشیه رانده‌شدن می‌تواند به سرخوردگی، خصومت و تعصب‌گرائی منجر گردد.

۲. ۲ در مسیر رسیدن به جامعه‌ای مدارامحور دولت‌ها می‌بایستی کنوانسیونهای بین‌المللی موجود در زمینه حقوق بشر را تصویب کرده و در صورت لزوم جهت تضمین برخورد و شانس برابر برای همه گروه‌ها و افراد جامعه قوانین جدیدی وضع کنند.

۲. ۳ برای یک زندگی هماهنگ بین‌المللی اساسی است که افراد، مجامع و ملت‌ها  ویژگی چندفرهنگی جامعه بشری را بپذیرند و محترم بشمارند. بدون مدارا صلح وجود ندارد، و بدون صلح، دموکراسی و پیشرفت نمی‌تواند وجود داشته باشد.

۲. ۴ نامدارائی اغلب خود را در قالب به حاشیه‌راندن گروه‌های بی‌دفاع و محروم کردن آنها از مشارکت اجتماعی و سیاسی همراه با خشونت و تبعیض، نشان می‌دهد. بر اساس اعلامیه «نژاد» و پیش‌داوریهای نژادی «همه افراد  و گروها حق دارند، متفاوت باشند»(اعلامیه یونسکو به تاریخ ۲۷.۱۱.۱۹۷۸، ماده ۲. ۱).

ماده ۳: ابعاد اجتماعی

۳. ۱ در دنیای کنونی مدارا از هر زمان دیگری مهم‌تر است. مشخصه این دوران جهانی‌شدن اقتصاد، روز افزونی تحرک، ارتباطات، همزیستی و وابستگی متقابل، مهاجرت‌های گسترده و رانده شدن کل ساکنین مناطق، شهرنشینی و دگرگونی الگوهای اجتماعی است. از آنجا که هر بخش از جهان نمودی از گوناگونی است، نامدارئی و نفاق بگونه‌ای فزاینده هر منطقه‌ای را تهدید می‌کند. این امر به یک کشور محدود نمی‌شود، بلکه یک خطر جهانی است.

۳. ۲ مدارا بین افراد و همچنین در خانواده و جامعه ضروری است. مدارا و صراحت، قابلیت گوش فرادادن و همبستگی می‌بایستی در مدارس و دانشگاهها و همچنین در آموزش‌های همگانی، در خانه و محل کار ترویج شوند. رسانه‌های همگانی می‌توانند با ایجاد فضای‌های گفتگو و بحث آزاد و باز نقش سازنده‌ای ایفا نمایند، ارزش‌های مدارا را اشاعه دهند و خطرهای ناشی از بی‌اعتنائی به گسترش گروه‌ها و ایدئولوژی‌های نامدارا را نشان دهند.

۳. ۳ همانگونه که در بیانیه یونسکو در باره «نژادها» و پیش‌داوریهای نژادی تاکید شده، می‌بایستی در همه مواردی که لازم است اقداماتی در جهت برابری در کرامت و حقوق افراد و گروه‌ها انجام گیرند. در این راستا  باید گروهائی که از نظر اجتماعی و اقتصادی محروم بوده و به‌همین دلیل آسیب‌پذیر هستند، از طریق اقدامات تضمینی و کمک‌های اجتماعی بخصوص در زمینه مسکن، کار و تندرستی، توجه به اصالت فرهنگی و ارزش‌هایشان - به ویژه در برنامه‌های آموزشی - و کمک به پیشرفت در وضعیت اجتماعی، شغلی و همزیستی، تحت توجه ویژه قرار گیرند.

۳. ۴ جهت هماهنگ کردن پاسخ جامعه  بین‌المللی به این چالش جهانی می‌بایست پژوهش‌های علمی لازم انجام گرفته و شبکه‌های ارتباطی ایجاد گردند، مضاف بر این بررسی دلائل ریشه‌ای و راه‌حل‌های موثر توسط علوم اجتماعی، همچنین برنامه‌های پژوهشی در سیاست و قانون‌گذاری، در دستور کار کشورهای عضو قرار گیرند.

ماده ۴: آموزش و پرورش

۴. ۱ آموزش موثرترین وسیله در برابر نامدارائی است. اولین قدم در آموزش مدارا آگاه‌کردن تک تک انسان‌ها به حقوق و آزادی‌هایشان و مطالبات مربوطه در این زمینه‌ها، همچنین شکل‌گیری اراده حمایت از حقوق و آزادی‌های انسان‌های دیگر است.

۴. ۲ تربیت برای مدارا جزو عاجل‌ترین اهداف آموزشی است. از این رو ضروری است جهت تعلیم مدارا متدهای آموزش عقلانی و با برنامه تنظیم گردند که به روشنگری درباره ریشه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و مذهبی نامدارائی پرداخته – و از این طریق علل عمیق‌تر خشونت و محروم‌سازی را روشن کنند. سیاست و برنامه‌های آموزشی می‌بایستی در خدمت تفاهم، همبستگی و مدارا در بین افراد و همچنین گروهای قومی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی یا زبانی و در بین ملت‌ها، قرار گیرند.

۴. ۳ تربیت برای مدارا باید تلاش کند از بوجود آمدن ترس از دیگران و تمایل به محروم‌سازی آنها جلوگیری کند. او باید به جوانان در دستیابی به ارزیابی مستقل، فکر انتقادی و نیروی قضاوت اخلاقی یاری رساند.

۴. ۴ ما تعهد می‌کنیم که برنامه‌های تحقیقات دانش اجتماعی و آموزش مدارا، حقوق بشر و عدم خشونت را حمایت کرده و بکار گیریم. از این رو شایسته است بهبود تربیت آموزگاران، مواد آموزشی، محتوای درس‌ها و کتابهای درسی همچنین مواد دیگر آموزشی، به انضمام تکنولوژی‌های جدید آموزشی، مورد توجه ویژه قرار گیرند. هدف، آموزش شهروندانی است با احساس مسئولیت و همبستگی، که با فرهنگهای دیگر برخوردی باز دارند، ارزش آزادی را ارج می‌نهند، کرامت انسانی و تفاوت‌های بین انسانها را محترم می‌شمارند و قابلیت پرهیز از منازعات و حل بدون خشونت آنها را دارا هستند.

ماده ۵: تعهد برای عمل

ما تعهد می‌کنیم مدارا و عدم خشونت را از طریق برنامه‌ها و سازمانها در سطوح آموزشی، علمی، فرهنگی و ارتباطات ترویج نمائیم.

ماده ۶: روز جهانی مدارا

با هدف بیدار کردن افکار عمومی در باره مسئله مدارا، روشن کردن خطرات نا مدارائی و تاکید بر تلاش عملی خود، ما رسما ۱۶ نوامبر را روز جهانی مدارا اعلام می‌کنیم.

* در این سند تاریخی کلمه «نژاد» در گیومه مورد استفاده قرار گرفته است. این اصطلاح کهنه شده عملا وجود واقعی نژادهای مختلف انسانی را القاء می‌کند، چیزی که بر اساس متفق‌القول نظرات علمی و با توجه به انتشارات فراوان یونسکو، صحیح نیست.

ترجمه از آلمانی: کامران صادقی
آدرس اصل سند در تارنمای یونسکو به زبان آلمانی:
http://www.unesco.de/erklaerung_toleranz.html