مسئولیت کافر و بی‌مسئولیتی مؤمن

هگل می‌گفت شما یا اسپینوزاییست هستید یا اصلا فیلسوف نیستید(۱) و من خواندم که هگل در باطن دشمن اسپینوزا بود.(۲)

من به اسپینوزا علاقه‌ای عاطفی دارم و از اینکه می‌خوانم افرادی مثل هگل و اینشتین و گوستاو فلوبر و ...نسبت به او ادای احترام و علاقه می‌کنند حظ می‌برم. خب چه می‌شود کرد؟ دوستی‌هایمان نه همیشه در زمان حال و در جغرافیاست، گاهی هم در تاریخ و زمان‌های ماضی است.

چرا یاد اسپینوزا افتادم؟ چون سالها بود که از خود می‌پرسیدم چگونه می‌توان گیهم(۳) اسپینوزا را با مسئولیت پذیری اجتماعی جمع زد؟

آیا انسان مؤمن به خدای قادر متعالی که در روز قیامت فلز مذاب در حلق بدکار می‌ریزد و هر روز پوستی نو به آدم می‌دهد تا دوباره آن را بچزاند، بیشتر بدی می‌کند یا کافری که اصلا ـــ مثل اسپینوزا ـــ به خدایی انسان‌وار که بر عرش نشسته و پاهایش از آسمان آویزان است و بین چشم چپ و چشم راستش هزار سال فاصله است معتقد نیست و مثل اسپینوزا این حرف‌ها را بچگانه می‌داند؟

در تئوری، آنکس که به روز قیامت و ثواب و عقاب معتقد است قاعدتا می‌بایست در هر عمل خود آینه فمن یعمل مثقال ذره را جلوی خود بگیرد و از ارتکاب گناه خودداری ورزد. در عمل اما، بنابر شهادت آمار و مشاهدات روزمره، قضیه کاملا برعکس است. کافران به زندگی خود مشغولند و اگر گناهی در حق خود کردند خود دانند و اگر گناهی در حق دیگری مرتکب شدند سروکارشان با پلیس و دادگاه است. مؤمنان اما هر روز و هر شب در پی کشتار و ترور(۴) و قتل و غارتند و اگر وجدان بیداری تذکری به آنها بدهد سروکارش با برهان قاطع و داغ و درفش است و زندان و اعدام که چرا قضیه را کش داده است؟

اگر آمار و ارقام منتشر شده‌ای را که از دزدی‌ها و اعدام‌های مملکت‌مان می‌خوانیم برای یک دوست کافر غربی نقل کنیم به صراحت به ما می‌گوید «اگزاجره می‌فرمایید».(۵)

مگر می‌شود باور کرد که مدیر عامل مؤمن بانک ملی ایران که توسط شورای مؤمنین نماینده امیرالمؤمنین صاحب صلاحیت تشخیص داده شده بود خزانه بانک را خالی کند و در کانادا و شهر و محله‌ای ثروتمندنشین مسکن گزیند و آب هم از آب تکان نخورد؟

مگر می‌شود باور کرد که ام‌القرای مؤمنین از مردم خود چنان کشتار کند که مقام نخست اعدام را در کل این کره خاکی بدست آورد و مدعی پیشرفت و ترقی و رکورد زدن هم باشد؟ این تازه آمار رسمی و اعلام شده و اثبات پذیر است. جنایات دیگری که امان مردم را بریده و باعث بیکاری و فقر و بیماری و احساس پوچی و بدردنخوری تعداد بیشماری شده را به این آسانی نمی‌‌توان احصا کرد.

راستی چرا انسان مؤمن به این آسانی جنایت می‌کند و کافر نه؟

من جواب اسپینوزایی این قضیه را پیشنهاد می‌کنم: انسان کافر می‌داند که خدای انسان‌واره و پاداش‌دهنده یا عذاب‌دهنده‌ای نیست و خود باید به تنهایی مسؤولیت اعمال خود را بدوش کشد و از این رو احتیاط می‌کند. اما انسان مؤمن خدایی دارد که او را می‌بخشد و قضیه را کش نمی‌‌دهد. انسان مؤمن یک بز طلیعه دارد که هر سال گناهانش را بر او می‌نویسد و بعد به صحرا می‌بردش و سرش را می‌برد و خلاص. پاک می‌شود. پاک پاک مثل یک نوزاد. معصوم. معصوم مثل پاپ معصوم سوم.(۶) انسان مؤمن ده روز عاشورا دارد که طبق روایات حتی یک قطره اشک در این ایام گناهان یک ساله‌اش را پاک می‌کند، البته در صورتی که سهم امام را بپردازد. این کاتارسیس ارسطویی(۷) فقط نصیب مؤمنین است و کافران را از این کلاه نمدی نیست...

این حرفها هیچ تازه نیست ولی یادآوری هرازگاهی آنها خالی از فایده هم نیست. بلکه نسل‌های آینده به یاد داشته باشند که قانون مملکت‌شان حتما باید زمینی و پارلمانی و از هر گونه آلودگی به ایمان برکنار باشد.

——————————-
۱- https://mph.ui.ac.ir/article_28731.html
۲- https://www.tribunezamaneh.com/archives/102562
۳- https://www.tribunezamaneh.com/archives/102742
۴- یک نمونه https://baznegari.de/?p=1303
۵- غلو می‌کنید
۶- نگا. ویکیپدیا پاپ اینوسنت سوم. اینوست به معنی معصوم است. همین پاپ بود که آن کشتار بیرحمانه از کاتارهای جنوب فرانسه را باعث شد.
۷- نگا. ویکیپدیا