یک طرح جدید مارشال برای غزه

Michael Sharnoff
Foreign Policy
March 27, 2025
برگردان به فارسی: آزاد ـ شریف زاده

* یک طرح بازسازی موفق به رهبری کشورهای عربی نیازمند آتش‌بس پایدار و خلع سلاح کامل حماس است.

نشست اتحادیه عرب در قاهره در تاریخ ۴ مارس با هدف ارائه پاسخی رسمی به پیشنهاد رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، برای کنترل غزه توسط آمریکا و جابه‌جایی جمعیت فلسطینی آن به کشورهای دیگر، از جمله مصر و اردن برگزار شد. در بیانیه پایانی خود، رهبران عرب اسرائیل را به دلیل تخریب غزه محکوم کردند؛ اجرای کامل توافق آتش‌بس، از جمله عقب‌نشینی اسرائیل از غزه را خواستار شدند؛ و بر این نکته تأکید کردند که تأسیس یک کشور مستقل فلسطینی با پایتختی قدس شرقی برای صلح و امنیت منطقه حیاتی است.

از حماس، که عملاً اداره غزه را در دست دارد و حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به اسرائیل را سازماندهی کرد، در این بیانیه نام برده نشد. در عوض، گزارش اتحادیه عرب ایجاد یک دولت انتقالی در غزه تحت نظارت تشکیلات خودگردان فلسطین و با حضور نیروهای حافظ صلح بین‌المللی را برای تضمین امنیت فلسطینیان و اسرائیلی‌ها پیشنهاد نمود.

اتحادیه عرب همچنین یک طرح بازسازی ۵۳ میلیارد دلاری برای غزه را تصویب کرد، اما این طرح از سوی اسرائیل و ایالات متحده مورد انتقاد قرار گرفته است، زیرا به مسئله حذف حماس به عنوان یک نیروی نظامی و سیاسی در غزه نپرداخته است.

طرح مارشال برای بازسازی غزه

از تاریخ حادثه ۷ اکتبر، تعداد زیادی پیشنهاد یک برنامه مارشال جدیدی برای بازسازی غزه را لازم دانستند.

شاهزاده سعودی، ترکی الفیصل، اخیراً در مصاحبه‌ای با شبکه العربیه گفت: «آن‌ها می‌توانند بازسازی غزه را مانند طرح مارشال در اروپا پس از جنگ جهانی دوم در نظر بگیرند. آمریکا کل یک قاره را بازسازی کرد، چه برسد به این نوار کوچک غزه. مردم در سرزمین خود ماندند — آن‌ها در زمان بازسازی اروپایی‌ها را از اروپا بیرون نکردند».

این مقایسه نادرست است، زیرا تفاوت‌های تاریخی کلیدی را نادیده می‌گیرد. برخلاف آلمان نازی و امپراتوری ژاپن که پس از شکست، تسلیم شده و حکومت‌های جدید را پذیرفتند، حماس، با وجود تضعیف شدن توسط ارتش اسرائیل، همچنان کنترل کامل آنچه از غزه باقی مانده را در دست دارد. حماس تسلیم نشده و همچنان ۵۹ گروگان را در اسارت دارد که گمان می‌رود ۳۵ نفر از آن‌ها کشته شده‌ باشند.

علاوه بر این، هیچ نشانه روشنی وجود ندارد که مردم غزه فشار قابل توجهی بر حماس برای کناره‌گیری وارد کنند، که این امر تردیدهایی در مورد امکان اجرای یک برنامه بازسازی گسترده در شرایط کنونی ایجاد می‌کند.

در حالی که اندیشیدن به آینده پس از جنگ در غزه ضروری است، موفقیت هرگونه تلاش برای بازسازی، مشابه طرح مارشال که اروپا را پس از جنگ جهانی دوم احیا کرد، مستلزم دو شرط اساسی است: اجرای موفقیت‌آمیز توافقات آتش‌بس بین اسرائیل و حماس و تعهدات شفاف و غیرقابل‌انکار از سوی حماس مبنی بر خلع سلاح، کناره‌گیری از قدرت در غزه و تضمین عدم تضعیف هرگونه دولت فلسطینی جدید در این منطقه.

بدون حل این مسائل اساسی، هرگونه کمک مالی صرفاً چرخه‌ای از ویرانی و بازسازی را تداوم خواهد بخشید، بدون آنکه ثباتی پایدار ایجاد کند.

شروط طرح بازسازی جامع به رهبری کشورهای عربی

هرگونه طرح بازسازی جامع به رهبری کشورهای عربی باید مشروط به پایبندی موفقیت‌آمیز حماس و اسرائیل به توافق آتش‌بس و اجرای آن باشد. توافق آتش‌بس که در ۱۹ ژانویه انجام شد، شامل سه مرحله است هر مرحله ۴۲ روز طول می‌کشد. تحقق هر سه مرحله، چه برسد به ورود به مرحله دوم که مذاکرات آن در ماه مارس متوقف شد، امری غیر قابل چشم پوشی نیست. نه اسرائیل و نه حماس به شرایط توافق‌شده‌ای برای ورود به مرحله دوم نرسیده‌اند، در حالی که درک شده است که این مرحله به جنگ پایان خواهد داد.

در واقع، با وجود میانجی‌گری‌های فشرده ایالات متحده، قطر و مصر، آتش‌بس همچنان بسیار شکننده باقی مانده است. حماس در ۱۸ مارس اسرائیل را به نقض توافق متهم کرد، پس از آنکه اسرائیل حملات هوایی گسترده‌ای را در سراسر غزه انجام داد که بزرگ‌ترین حمله از زمان آغاز آتش‌بس بود و بیش از ۴۰۰ فلسطینی را به قتل رساند. ارتش اسرائیل این حملات را «پیشگیرانه» توصیف کرد و حمله را به توانایی حماس برای تجدید تسلیحات و امتناع از آزادسازی گروگان‌های بیشتر مربوط کرد.

پس از حملات اسرائیل، مصر طرحی را برای راهنمایی مسیر دستیابی به آتش‌بس مجدد در کوتاه‌مدت پیشنهاد کرد که شامل بازگرداندن گروگان‌ها در ازای توقف درگیری، اجازه ورود کمک‌های انسانی به غزه و آزادی زندانیان فلسطینی بود.

با نگاهی به آینده، طرح مصر که در نشست قاهره مورد تأیید قرار گرفت، بر ضرورت اجرای کامل آتش‌بس تأکید کرد اما اسرائیل را ملزم به رعایت تمامی مفاد آن دانست. این طرح هیچ اشاره‌ای به نام حماس نکرد، چه برسد به تعیین الزاماتی که حماس باید انجام دهد.

اجرای موفقیت‌آمیز آتش‌بس

اجرای موفقیت‌آمیز آتش‌بس توسط حماس و اسرائیل باید همزمان با رسیدگی به نقش آینده حماس در غزه انجام شود. هرگونه طرح بازسازی به رهبری کشورهای عربی باید شامل خلع سلاح کامل حماس و ایجاد یک نهاد حکومتی مشروع و غیرخشونت‌آمیز باشد.

جامعه بین‌المللی نباید اشتباهات گذشته را تکرار کند، جایی که کمک‌ها بدون نظارت کافی به غزه منتقل شد و به حماس این امکان را داد که منابع را برای تقویت نظامی خود منحرف کند. در عوض، چارچوب بازسازی باید به اهداف مشخصی گره بخورد، از جمله امنیت، اصلاحات حکومتی، توسعه اقتصادی و نظارت بین‌المللی.

اول، امنیت و خلع سلاح غیرقابل مذاکره هستند. حماس بارها تلاش‌های صلح را با استفاده از کنترل خود بر غزه برای حمله به اسرائیل و سرکوب مخالفان تضعیف کرده است. یک ابتکار بازسازی موفق باید شامل برچیدن زیرساخت‌های نظامی حماس، خلع سلاح جناح‌های آن و ایجاد یک نیروی امنیتی مستقل تحت نظارت بین‌المللی باشد.

بیانیه قاهره اشاره‌ای به خلع سلاح حماس نکرد. در عوض، طرح مصوب مصر خواستار ایجاد یک حکومت تکنوکرات فلسطینی در غزه به‌عنوان گامی موقت برای بازگرداندن تدریجی تشکیلات خودگردان فلسطین (PA) به اداره غزه است. مصر و اردن متعهد شده‌اند که نیروهای پلیس فلسطینی را آموزش دهند و در غزه مستقر کنند. علاوه بر این، هر دو کشور از شورای امنیت سازمان ملل خواسته‌اند تا بررسی کند که آیا یک عملیات صلح‌بانی برای مدیریت حکومت در غزه تا پایان روند بازسازی مورد نیاز است یا خیر.

متأسفانه، طرح مصر سؤالات بیشتری را ایجاد می‌کند تا پاسخ بدهد که هیچ راه‌حل سریع یا آسانی وجود ندارد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اعلام کرده که اسرائیل قصد اشغال مجدد غزه را ندارد، اما در عین حال خواسته‌ها برای اصلاح تشکیلات خودگردان فلسطین جهت اداره این منطقه را رد کرده است—و وزیر دفاع او تهدید کرده که ممکن است بخش‌هایی از غزه را به‌طور دائمی تصرف کند. تشکیلات خودگردان فلسطین شاید واقع‌بینانه‌ترین گزینه برای به‌دست گرفتن کنترل و انتقال تدریجی قدرت اداری از حماس باشد، اما نیاز به اصلاحات اساسی دارد.

تشکیلات خودگردان فلسطین (PA)، که از نظر تاریخی با فساد و ناکارآمدی مواجه بوده، باید تغییرات ساختاری اساسی را برای تضمین شفافیت و اثربخشی در اداره غزه انجام دهد. یک دولت تکنوکرات، که توسط بازیگران بین‌المللی از جمله مصر، اردن و عربستان سعودی حمایت و تأیید شود، باید بر روند انتقال نظارت داشته باشد. یک ساختار حکومتی پایدار همچنین باید شامل ذینفعان محلی و رهبران قبایل باشد تا از حمایت گسترده و مشروعیت در داخل غزه برخوردار شود.

نادیده گرفتن لزوم خلع سلاح حماس در طرح مصر برای بازسازی، بزرگ‌ترین نقص این طرح است. تا زمانی که حماس انحصار استفاده از زور را در غزه در اختیار دارد، امنیت هم برای غزه و هم برای اسرائیل در معرض تهدید خواهد بود. ترجیح این طرح برای ایجاد یک رژیم موقت این پرسش را مطرح می‌کند که چه نهادی وظیفه برچیدن شبکه‌های گسترده تونل‌های حماس و زرادخانه‌های مخفی آن را بر عهده خواهد داشت—امری که برای تضمین پایبندی طولانی‌مدت ضروری است.

نادیده گرفتن چنین تهدید امنیتی شناخته‌شده‌ای که موفقیت تلاش‌های چندین میلیارد دلاری برای بازسازی را به خطر می‌اندازد، اقدامی به‌شدت غیرعاقلانه است. این کافی نیست که صرفاً امیدوار باشیم حماس به‌طور داوطلبانه از قدرت کناره‌گیری کند، یک رژیم انتقالی در غزه را بپذیرد و به عدم خشونت متعهد شود.

با وجود این موانع، همچنان جایی برای خوش‌بینی وجود دارد. استیو ویتکوف، نماینده ویژه ایالات متحده در امور خاورمیانه، طرح اتحادیه عرب را «گامی اولیه با حسن نیت» توصیف کرده است. با این حال، تا زمانی که اسرائیل و حماس نتوانند به مرحله نهایی توافق آتش‌بس برسند—مرحله‌ای که با کناره‌گیری حماس از قدرت و خلع سلاح آن به پایان می‌رسد—ایده ایجاد یک طرح بازسازی مشابه «طرح مارشال» همچنان یک رؤیای دست‌نیافتنی باقی خواهد ماند.

مایکل شارنوف استاد دانشیار در مرکز مطالعات استراتژیک خاور نزدیک و جنوب آسیا در دانشگاه دفاع ملی در واشنگتن دی‌سی است. او نویسنده‌ی کتاب “صلح ناصر: واکنش مصر به جنگ ۱۹۶۷ با اسرائیل” می‌باشد. دیدگاه‌های بیان‌شده متعلق به نویسنده بوده و لزوماً بازتاب‌دهنده‌ی سیاست یا موضع رسمی دولت ایالات متحده یا وزارت دفاع نیست.

https://foreignpolicy.com/2025/03/27/gaza-reconstruction-hamas-israel-marshall-plan/