چرا با افزایش سن، الکل و کافئین به ما نمی‌سازد؟

اگر با افزایش سن، خماری پس از نوشیدن الکل و عوارض جانبی ناشی از خوردن قهوه مثل لرزش دست و تند شدن ضربان قلب‌تان نسبت به گذشته بدتر شده است، بدانید که تنها نیستید. در اینجا به دلایل این موضوع اشاره می‌کنیم...

جوان‌های ۲۰ ساله به هیچ عنوان نگران نوشیدن چند لیوان شراب یا چند فنجان قهوه نیستند. اما سن که بالا می‌رود، حتی فکر نوشیدن آنها به طور منظم دیگر جذابیت خود را از دست می‌دهد چون نوشیدن آنها عوارض شدید و آزارنده‌ای بر بدن به جا می‌گذارد.

چرا با بالا رفتن سن‌مان عوارض منفی مصرف الکل و قهوه را شدید‌تر حس می‌کنیم؟ کارشناسان در مورد آن توضیح می‌دهند...

کبد ما نمی‌تواند به خوبی الکل و کافئین را جذب کند

کلر تورنتون‌ وو، متخصص تغذیه و سخنگوی انجمن تغذیه بریتانیا می‌گوید: «در نظر داشته باشید که زیاد‌ه‌روی در نوشیدن الکل و نوشیدن طولانی و پشت‌ سرهم در هیچ سنی خوب نیست!»

او در ادامه می‌گوید: «الکل و کافئین در کبد هضم و جذب می‌شوند. با افزایش سن کبد ما به تدریج کارایی خود را از دست می‌دهد و آنزیم‌های مؤثر کمتری برای تجزیه و جذب هر دو این مواد ترشح می‌کند. به همین دلیل سوخت‌و‌ساز الکل کند‌تر انجام می‌شود و در نتیجه مدت بیشتری در بدن باقی می‌ماند و این باعث می‌شود احتمال سردرد و خماری پس از نوشیدن الکل افزایش پیدا کند. در مورد کافئین هم همینطور است. با افزایش سن کافئین به سرعت از جریان خون خارج نمی‌شود به همین دلیل عوارض نوشیدن قهوه مانند هشیاری و بی‌خوابی مدت طولانی‌تری در بدن باقی می‌ماند».

از دست رفتن بافت ماهیچه‌ای منجر به کم‌آبی بدن و سردرد می‌شود
تورنتون‌ وود می‌گوید: «ترکیب بدنی ما با افزایش سن تغییر می‌کند. با افزایش سن بافت ماهیچه‌ای را از دست می‌دهیم و جای آن را چربی می‌گیرد. ماهیچه‌ها حاوی ۷۵٪ آب هستند اما چربی فقط ۱۰٪ آب در خود دارد. با افزایش سن مقدار آب موجود در بدن کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه الکل با سرعت بیشتری جذب بدن می‌شود».

«اگر مقدار آب موجود در بدن شما پایین باشد خطر کم‌آبی بدن افزایش پیدا می‌کند که به طور معمول با نوشیدن الکل به وجود می‌آید و نشانه‌هایی مانند سر‌درد ایجاد می‌کند. افراد مسن‌تر در مقایسه با جوان‌ها با مصرف مقدار کمتری الکل دچار سردرد می‌شوند».

تأثیر الکل و کافئین بر خواب

اختلالات خواب یکی از عوارض ناخوشایند بالا رفتن سن است. چه چیزی باعث بدتر شدن وضع می‌شود؟ نوشیدن الکل و قهوه که هر دو خواب را مختل می‌کنند.

«پس از نوشیدن الکل مرحله خواب با حرکت سریع چشم کاهش پیدا می‌کند. ما برای سلامت روانی، تمرکز کافی و حافظه خوب نیاز به میزان کافی خواب با حرکت سریع چشم داریم. با افزایش سن دچار اختلالاتی در خواب می‌شویم که با مصرف الکل تشدید می‌شوند».

قهوه چطور؟ تورنتون وود اضافه می‌کند:« قهوه محرک و برانگیزنده است و باعث می‌شود احساس هشیاری و بیداری و تمرکز کنید».

«کافئین گیرنده‌های آدنوزین را که باعث خواب‌آلودگی می‌شود مسدود می‌کند و در نتیجه باعث افزایش ترشح دوپامین، نورآدرنالین و گلوتامات می‌شود که همه انتقال‌دهنده‌های عصبی هستند که نقش مهمی در کارکرد‌های شناختی ذهن دارند. در نتیجه با نوشیدن قهوه هشیار‌تر می‌شوید و فشار خون و ضربان قلب شما افزایش پیدا می‌کند».

«در شرایط درست و مناسب این فرآیند می‌تواند مفید هم باشد. هرچند ممکن است بیش از اندازه باشد و احساس دلهره و اضطراب به شما دست دهد و دچار مشکلاتی برای خوابیدن شوید. هم الکل و هم قهوه نوشیدنی‌های ادرارآور هستند در نتیجه با نوشیدن آنها به احتمال زیاد نیمه شب احساس نیاز به دستشویی‌ رفتن خواهید کرد».

دستگاه گوارش شما دیگر مثل زمان جوانی نیست

آیا نوشیدن چند لیوان شراب یا چند فنجان قهوه در شما باعث رفلاکس معده (بازگشت اسید معده به مری) می‌شود؟ برخی افراد چنین تجربه‌ای دارند.

«اگر پیش از این هم سابقه ترش کردن داشته‌اید یا با بالا رفتن سن‌، احتمال افزایش تحریک‌‌پذیری دستگاه گوارش شما بر اثر نوشیدن الکل بیشتر می‌شود. برخی پژوهش‌ها نشان داده است که الکل باعث می‌شود معده شما اسید بیشتری ترشح کند».

همچنین «با افزایش سن، عضلات ما ضعیف‌تر می‌شود، و دریچه یا اسفنکتر میان معده و مری هم ضعیف می‌شود که در نتیجه بسته نشدن آن، با بازگشت اسید معده به مری، احساس سوزش سر دل یا ترش کردن می‌کنیم». الکل و قهوه هر دو باعث شل شدن دریچه معده به مری و ترش کردن می‌شوند.

وراثت

شاید آنچه که بر توانایی شما برای لذت بردن از نوشیدن قهوه تاثیر می‌گذارد، نه افزایش سن، بلکه عوامل دیگری باشد که برخی از آنها تغییرناپذیرند اما برخی دیگر به مرور زمان دستخوش تغییر می‌شوند.

پژوهشی در دانشگاه باث به بررسی این موضوع پرداخته است که چگونه مصرف قهوه و پس از آن یک شب خواب ناکافی باعث اختلال در میزان قند خون و تأثیر بر سوخت‌و‌ساز بدن می‌شود. هری اسمیت، مدیر پژوهش می‌گوید این موضوع به سن ربطی ندارد بلکه برخی افراد دارای جهشی در یکی از ژن‌های مربوط به سوخت‌و‌ساز کافئین هستند که باعث می‌شود بر مدت زمان باقی ماندن قهوه در سیستم بدنی آنها اثر بگذارد.

«سیتوکروم پی۴۵۰ ۱ای۲ (به اختصار CYP1A2) آنزیم اصلی برای سوخت‌و‌ساز کافئین است که باعث «سریع» یا «کند» شدن سوخت‌و‌ساز کافئین در بدن افراد مختلف می‌شود. جهش ژنتیکی می‌تواند دلیل این باشد که برخی افراد می‌توانند بدون هیچ عوارضی بیش از پنج فنجان قهوه بنوشند و برخی فقط می‌توانند نوشیدن یک فنجان قهوه را بدون عوارض جانبی آن تاب بیاورند.

اسمیت می‌گوید: «در نتیجه نیمه عمر پاکسازی کامل قهوه از بدن در میان افراد مختلف از ۱.۵ تا ۹.۵ ساعت متغیر است.» اگر شما از افرادی باشید که کافئین مدت طولانی‌تری در بدن‌شان باقی می‌ماند با نوشیدن قهوه در ساعات پایانی روز دچار مشکلاتی برای خوابیدن می‌شوید یا اگر از افرادی باشید که به طور عادی هم دچار اضطراب و دلهره هستند، نوشیدن قهوه این وضعیت را تشدید می‌کند.

عوامل دیگر

اسمیت می‌گوید: «با وجود همه این مطالب مربوط به متابولیسم و سوخت‌و‌ساز بدن من شک دارم که این تنها دلیل تفاوت تاب‌آوری افراد در برابر کافئین باشد. برخی عوامل دیگر مانند جنسیت و ترکیب بدنی و همچنین برخی عوامل رفتاری مانند استفاده از دخانیات و رژیم غذایی می‌تواند بر چگونگی سوخت‌و‌ساز قهوه در بدن اثر بگذارد».

تورنتون وود هم اضافه می‌کند: «این موضوع می‌تواند به وزن افراد هم مربوط باشد، افراد سنگین‌وزن‌تر کافئین را بهتر تحمل می‌کنند».

تورنتون وود می‌گوید که اگر دوران پر‌تنش و پر اضطرابی را در زندگی تجربه می‌کنید، شاید قهوه بهترین همراه شما نباشد. «اگر دچار نگرانی و اضطراب هستید، کافئین آن را تشدید می‌کند. در‌واقع اختلالی به نام «اضطراب ناشی از کافئین» وجود دارد پس اگر پس از نوشیدن یک فنجان قهوه معمولی احساس ترس و دلهره و نگرانی می‌کنید، شاید دچار استرس باشید».

مسئولانه بنوشید

وقتی پای نوشیدن الکل به میان می‌آید، نظام سلامت عمومی بریتانیا (ان‌اچ‌اس) توصیه می‌کند زنان و مردان در هفته به طور مداوم بیش از ۱۴ واحد الکل مصرف نکنند. مصرف این واحد‌ها بهتر است طی سه یا چهار روز انجام شود.

می‌خواهید بدون قطع مصرف الکل عوارض آن را به کمترین میزان ممکن برسانید؟ تورنتون وود می‌گوید: «راه آن اعتدال است، حد خود را نگه دارید و همراه با آن آب بنوشید و از نوشیدنی‌های ترکیبی و کم الکل استفاده کنید».

در مورد قهوه، نظام بهداشت و درمان بریتانیا توصیه می‌کند «قهوه را در حد اعتدال بنوشید، برخی افراد نسبت به کافئین حساس‌تر از بقیه هستند که بستگی به میزان نوشیدن آنها دارد». همچنین توصیه این است که در دوران بارداری بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم قهوه در روز مصرف نکنید.

در مورد کاهش میزان مصرف کافئین ترونتون وود توصیه می‌کند: «قهوه را با آب بیشتر تهیه کنید یا از قهوه بدون کافئین استفاده کنید و بین نوشیدن فنجان‌های روزانه قهوه خود فاصله بیشتری بیندازید. حواس‌تان به غلظت کافئین موجود در قهوه هم باشد. به طور معمول قهوه‌ کافی‌شاپ‌های زنجیره‌ای و قهوه‌های آسیاب‌شده نسبت به قهوه‌های فوری، کافئین بیشتری دارند».

یادتان باشد به وضعیت خود پیش از نوشیدن کافئین و الکل توجه داشته باشید چون هر دو این نوشیدنی‌ها، هر وضعیتی که داشته باشید را تشدید می‌کنند. ترونتون وود می‌گوید: «اگر دچار نگرانی و اضطراب هستید، مصرف کافئین این حس را بیشتر و شدید‌تر می‌کند. درواقع دچار اضطراب ناشی از مصرف کافئین می‌شوید».

الکل هم می‌تواند عوارض اضطرابی مشابهی ایجاد کند.

بی‌بی‌سی فارسی