بیداری ناسیونالیسم مهاجم روسی
رضا حق‌جو
”دیکتاتورهای جهان متحد شوید”
حس تحقیر ناشی از شکست، توطئه‌انگاری و پارانوئید نسبت به “دیگری” و دست بردن در کیسه‌ی پر مار تاریخ به همراه مویه بر گذشته‌ای از دست رفته که می‌باید مجددا بازیابی و احیاء شود، بستر مشترک و مواد خام شکل‌گیری سازه‌ی ناسیونالیسم مهاجم در تمام نقاط مختلف جهان می‌باشد. ناسیونالیسم مهاجم آلمانی در بدو پیدایش با بهره‌گیری از حس تحقیر ناشی از شکست در جنگ با فرانسه دوره‌ی ناپلئون با تفکرات یوهان گوتفرید هردر و یوهان گوتلیب فیخته خود را احیاء نمود و سپس شکست آلمان در جنگ جهانی اول و حس تحقیر ناشی از آن بستر مناسبی بود که رژیم نازی به رهبری هیتلر توانست با صورت‌بندی ایدئولوژی ناسیونال سوسیالیسم فاشیستی خویش اکثریت ملت آلمان را در جنگ جهانی دوم پشت ماشین کشتار و تجاوز رژیم نازی متحد نماید.
همچنین حس تحقیر ناشی از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دهه‌ی نود میلادی و تقسیم آن به پانزده ملت - دولت مختلف و همچنین خاطره‌ی فروپاشی امپراطوری تزاری در جنگ جهانی اول و لزوم برپایی مجدد امپراطوری پر عظمت گذشته به همراه رژیمی که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ساختار حکمرانی خود را بر پایه‌ی اقتدارگرایی و خودکامگی بنا نموده بود، الیگارشی نظامی، مالی و مذهبی روسیه را بر آن داشته که جهت حفظ منافع و اهداف سیاسی خویش ناسیونالیسم مهاجم روسی را بازتولید نمایند.
این ناسیونالیسم جهت صورت‌بندی ایدئولوژی خویش بر دو ستون تکیه دارد، ستون اول ساختار سیاسی اقتدارگرایی است که با رهبری خودکامه‌ی فردی همانند پوتین که در راس مافیای نظامی - مالی قرار دارد این ایدئولوژی را در ساختار قدرت و جامعه پشتیبانی و نهادینه می‌کند و ستون دوم این ناسیونالیسم مهاجم ایدئولوژی آن است که توسط فیلسوف فاشیستی بنام الکساندر دوگین تئوری‌پردازی می‌شود. دوگین بعنوان رهبر و بنیانگذار “حزب اوراسیا” موثرترین و مطرح‌ترین ایدئولوگ ناسیونالیسم روسی است. وی محبوب‌ترین فیلسوف دستگاه سیاسی کرملین است، بطوریکه بسیاری او را راسپوتین جدید کرملین می‌نامند. انگیزه‌ی تجاوز روسیه به همسایگان خویش همانند حمله به گرجستان در ۲۰۰۸ و اشغال بخشی از اوکراین در سال ۲۰۱۴ و حمله‌ی اخیر در سال ۲۰۲۲ و تهدید سایر کشورهای مجاور از مسیر تبیین نظریه‌ی “اوراسیا”ی دوگین که هسته‌ی اصلی ناسیونالیسم روسی است بهتر قابل درک می‌باشد.
در ایدئولوژی ناسیونالیستی “اوراسیا”ی دوگین که ملغمه‌ای از الهیات مسیحی و عقاید عرفانی و آخرالزمانی است، جهان در یک نگاه مانوی به عرصه‌ی خیر و شر تقسیم می‌شود. در این روایت از جهان روس‌ها و کشور روسیه رهبر دنیای خیر به تصویر کشیده می‌شوند و آمریکا مظهر شر مطلق معرفی می‌گردد. همچنین فرهنگ اروپای مدرن و ارزش‌های فکری و سیاسی آن نماد گمراهی و پلیدی پنداشته می‌شود. دوگین از غرب، مدرنیته، لیبرالیسم، یهودیان و جهانی سازی با نفرت یاد می‌کند. دوگین در دیداری با آيت‌الله محمد مهدی میرباقری رئیس فرهنگستان علوم اسلامی در قم، مدرنیته‌ی غربی را به شیطان توصیف می‌کند.:
“بی نهایت خوشحالم که به مقر اصلی مبارزه با مدرنیته آمده‌ام. من زندگی خودم را وقف این مبارزه کرده‌ام. زیرا برای من مدرنیته یعنی شیطان.”
دوگین که جنبش ناسیونالیستی او از سوی حلقه‌های رهبری سیاسی- نظامی روسیه و همچنین رهبران کلیسای ارتدوکس روس حمایت می‌شود، فضای حیاتی و تنفسی روسیه را بر اساس ایدئولوژی”اوراسیا”ی خویش کشورهای جدا شده از اتحاد جماهیر شوروی و در راس آنها کشور اوکراين می‌داند. همچنین این فضای حیاتی روسیه را تا اروپای شرقی، فنلاند و سوئد گسترش می‌دهد و بر این باور است که مردم اوکراين و روس یک ملت و کلیتی واحد و جدایی‌ناپذیر هستند و همصدا با پوتین معتقد است که “حق حاکمیت اوکراین تنها با مشارکت روسیه ممکن است”. وی در سال ۲۰۱۴ در هنگام حمله‌ی روسیه به بخشی از خاک اوکراين و اشغال شبه جزیرهٔ کریمه خواستار آن گردید که اوکراینی‌های مخالف روسیه قتل‌عام شوند.
دوگین احیای سنت‌ها و امپراطوری روسیه را در قالب نوناسیونالیسم روسی با محوریت ایدئولوژی اوراسیا را نسخه‌ی تمدنی می‌داند که به وسیله‌ی آن می‌توان در برابر تمدن غربی بخصوص آمریکا ایستادگی نمود. در این مدل جایگزین تمام کشورهای مخالف فرهنگ و مدرنیته‌ی غربی و سیاست‌های آمریکا در جهان متحدان ایدئولوژی ناسیونالیستی اوراسیای روسی به شمار می‌روند.
حمله‌ی به اوکراین تفسیر عملی تفکرات نوناسیونالیسم روسی دوگین توسط پوتین در دنیای واقعی سیاست می‌باشد. روسیه‌ی پوتین بر آن است که با نشاندن دولت‌های دست‌نشانده در کشورهای پیرامونی خویش و تحمیل دولت‌های اقتدارگرا به مردم این کشورها مسیر ملت‌های پیرامونی روسیه را به سمت برپایی نظام‌های دموکراتيک سد نماید. اگر تا دیروز اتحاد جماهیر شوروی با شعار “کارگران جهان متحد شوید” تبدیل به اتحادیه‌ی کشورهای تمامیت‌خواه شده بود، امروز روسیه‌ی پوتین با ایدئولوژی نوناسیونالیسم اوراسیا با شعار ” دیکتاتورهای جهان متحد شوید” تبدیل به کانون الهام‌بخش کشورهای اقتدارگرا و ضد دمکراسی در جهان شده است.
منبع: ایران فردا
