پیامدهای اشغال اوکراین
حمیدرضا جلائی‌پور
حمله نظامی پوتین به کشور اکراین در اسفند ۱۴۰۰ رخدادی زنده و در جریان است لذا روشن هست که پیامدهای آشکار و ناپیدای این حمله از هم‌اکنون قطعی نیست، ولی با توجه به شواهدی که از صحنه درگیری قابل رصد است می‌توان درباره بازیگران سه‌گانه این درگیری این حدس‌ها را مطرح کرد: پوتین می‌بازد، سرزمین و مردم اکراین به رغم مقاومت مردمی قهرمانانه در برابر تجاوز پوتین آسیب جدی می‌بیند و بلوک غرب آسیب کمتری می‌بیند. در پایان و در چارچوب این ارزیابی به آثار ناخواسته این جنگ برای ایران اشاره‌ای میشود.
هم اکنون شش روز از حمله نظامی پوتین و مقاومت مردم اکراین می‌گذرد، بر اساس آثاری که در صحنه قابل رصد است به سه ارزیابی زیر می‌توان نزدیک شد.
۱- از اندیشه‌هایی که پوتین در سر دارد خبر نداریم ولی به نظر می‌رسد اگر هدف حمله صد‌و‌هفتاد هزار نفری ارتش او به قصد تغییر رژیم اکراین بود این هدف هنوز به نتیجه نرسیده است. ولی این اتفاقات رخ داده است: زیرساخت‌های نظامی اکراین تخریب شدند، روسیه از درون خاک این کشور دارد راه زمینی‌اش را به آب‌های دریای سیاه باز میکند، در شرق و جنوب این کشور چند استان را به نفع روسیه آزاد میکند. به بیان دیگر در این جنگ سه لایه پوتین علیه اکراین به دستاوردهایی در لایه نظامی این جنگ رسیده است که اشاره شد (ضربه تجزیه‌ای به کشور اکراین، تا این کشور دوباره هوس نکند عضو ناتو شود) ولی در لایه افکار عمومی و جنگ نرم پوتین بعنوان تجاوزگر به کشور اکراین از هم‌اکنون بازنده این جنگ است. همچنین در لایه اقتصادی این جنگ به دلیل تحریم‌های بلوک غرب علیه روسیه، و ضعیف‌بودن بنیان‌های اقتصاد تک محصولی روسیه و احتمالا افزایش نارضایتی روس‌ها، پوتین در لایه اقتصادی این جنگ هم ناکام خواهد ماند.
۲- بازیگر دوم این صحنه جنگ شش‌روزه دولت و مردم کشور اکراین هستند. ظاهرا برخلاف تصور اولیه پوتین پس از حمله نظامی به این کشور مردم این کشور نه از دولت‌شان روی‌برگرداندند و از آن مهمتر در برابر تهاجم ارتش پوتین در پیش چشم جهانیان «دست به مقاومت» زدند. هم اکنون این مقاومت مردمی، الهامبخش مردم اروپا است و حمایت همه جانبه احساسات مردم اروپا را جلب کرده است. همچنین دولت اکراین که یک کمدین رئیس جمهور آن هست در برابر حمله نظامی پوتین جانزده و در حال مدیریت افکارعمومی، دیپلماسی، و ساماندهی شهروندان به طرف پناهگاه‌ها است. اگرچه قوای نظامی اکراین قادر نخواهند بود از همه خاک این کشور دفاع کند. ولی تاکنون از دو شهر مهم خارکیف و کیف دفاع کرده‌اند و رئیس‌جمهور کمدین اکراین به شخصیتی محبوب تبدیل شده است. و ما در صحنه جنگ تاکنون شاهد شقاق جدی بین دولت و ملت اکراین نبوده‌ایم. به بیان دیگر پوتین در این حمله به پاره‌ای اهداف نظامی‌اش رسیده و به احتمال زیاد اکراین در این جنگ به کشوری از لحاظ اقتصادی ضعیف تبدیل میشود ولی دولت و ملت اکراین یک جبهه مقاومت الهامبخش در برابر پوتینیسم تشکیل دادهاند. این نیروی مقاومت در آینده در برابر متجاوز پوتینی بالنده هست. ظاهرا پوتین در محاسباتش دریافت چنین سیلی را از مردم اکراین پیش‌بینی نکرده بود.
۳- بازیگران سوم این صحنه جنگ، ناتو، اتحاد اروپا و آمریکا است. این بلوک که قبل از حمله پوتین به اکراین انسجام نداشت اشتهای درگیری مستقیم با پوتین را ندارد ولی با این حال چهار اقدام را انجام دادهاند: همه بازیگران این بلوک یک صدا پوتین را «متجاوز جنگی» به یک کشور دیگر اعلام کردند، و جنگ رسانه‌ای پوتین را مغلوبه کردند؛ قدرت‌های اقتصادی بلوک غرب یک‌پارچه در تحریم اقتصادی روسیه پوتین شرکت کردند؛ آلمان کشور قدرتمند اروپا که به روسیه در مراودات اقتصادی نزدیک بود هم اینک به آمریکا، انگلیس و فرانسه نزدیک‌تر شده است؛ همه دولتهای اروپا که گفته می‌شد دولتهای رفاهی و سوسولی هستند و مثل دولت پوتین «اهل جنگ» نیستند در حال تقویت نظامی ارتش‌های خود هستند و در حال کمک روحی، مالی، اقتصادی و جنگی به مقاومت مردم اکراین هستند. با این همه اقتصاد بلوک غرب هم در اثر تحریم‌های روسیه و آثار این جنگ آسیب می‌بیند ولی آسیبی که قابل مقایسه با آسیب اقتصادی به روسیه پوتین نیست.
بنابراین رخدادهای شش روزه فوق نشان می‌دهد اگر صحنه جنگ به کشورهای اروپا کشیده نشود (که در آن صورت چارچوب این ارزیابی تغییر میکند) به نظر می‌رسد پوتین و اقتصاد روسیه برنده این جنگ نیستند. کشور اکراین با اینکه مقاومت مردمی غیرمنتظره‌ای را به جهانیان نشان داد ولی بنیان‌های اقتصادی و جغرافیایی این کشور از ناحیه تهاجم پوتین ضربه اساسی دریافت میکند (مگر اینکه بلوک غرب در برابر تحمیل تغییرات جغرافیایی بر اکراین از سوی پوتین بایستد که از هم اکنون چنین نشانه‌هایی از سوی ناتو قابل رویت نیست). پوتین با حمله مستقیم به اکراین بدون درگیرکردن مستقیم اروپا در جهت وحدت اروپا و دولت آمریکا در برابر خودش گام برداشت.
