طالبوف و نمایندگی مجلس اول مشروطه

مجلس اول مشروطه که به توپ بسته شد یکی از برجسته‌ترین مجالس ایران بوده و در بین نمایندگان آن، وکلای تبریز جزو برجسته ترین نمایندگان بودند، اما در بین دوازده نماینده تبریز نیز، عبدالرحیم طالبوف تبریزی برجسته‌ترین و باسوادترین نماینده بوده، شخصیتی روشنفکر، آزادیخواه و فیلسوفی ۷۳ ساله و از پیشکسوتان جنبش بیداری ایرانیان که در این زمان در «تمرخان شوره» می‌زیست و در واقع، مردم تبریز هوشیارانه، وکالت را بر او تحمیل کردند.

البته طالبوف وکالت را قبول کرده از انجمن تبریز می‌خواهد مهلتی چهار ماهه به او بدهند تا اموراتش را رتق و فتق کرده سپس خود را به تهران برساند.(جریده ملی، روزنامه انجمن تبریز، نمره۱۶، ۲۳شوال۱۳۲۴)

هفت نماینده دیگر تبریز در میان استقبال بی‌نظیر مردم در ۲۳ ذیقعده۱۳۲۴//۸ژانویه۱۹۰۷ با درشکه از راه جلفا، قفقاز و گیلان عازم تهران می‌گردند و به هر شهر قفقاز که وارد می‌شوند انبوهی از مردم بالاخص مهاجرین ایرانی که از دست فقر و فلاکت برای کار و جستجوی نان ترک وطن کرده‌اند از نمایندگان تبریز استقبال پرشوری می‌کنند هزاران هزار «همشهری»های نگونبخت و کارگرانی که امید بسته‌اند به مجلس و تحولات ایران تا بلکه سرنوشت آنان را بسوی نیکبختی رقم زند!

طالبوف نیز از تمرخان شوره برای گفتگو و دیدار با هفت نماینده تبریز، خود را به آنها رسانده و به آنان قول می‌دهد که بزودی پس از آنها، خود را به تهران خواهد رساند.(تاریخ مشروطه ایران، احمد کسروی...ص۱۹۳) و یک عکسی جمعی می‌گیرند.(عکس در بالای این نوشته آمده)

نمایندگان تبریز در انزلی که پیاده می‌شوند، کثیری از مردم شمال به پیشوازشان می‌آیند اما به تهران که می‌رسند استقبال مردم به اوج خود می‌رسد، تا بیرون دروازه صف کشیده بودند و گاوی را در زیر پایشان قربانی می‌کنند اما حاجی صادق نامی می‌خواهد دو پسر نورس خود را در زیر پای نمایندگان تبریز قربانی کند! میرزا فضلعلی آقا از نمایندگان تبریز می‌گوید:
«ما می‌باید قربانی این نورسان گردیم و از ما سنی گذشته که باید تمام کوشش‌های ما از بهر این کودکان باشد...»(روزنامه انجمن تبریز...شماره۴۸)

مجلس اول با رسیدن نمایندگان تبریز قوت و رونق می‌گیرد اما هنوز بزرگترین غایب مجلس طالبوف است! چرا که، شیخ فضل‌الله نوری کتاب «مسالک المحسنین» نوشته طالبوف را دستاویز قرار داده و او را تکفیر نموده، از درباریان، شاهزاده کامران میرزایِ پست فطرت نیز بدنبال فتوای شیخ، کتاب را ضاله نامیده(اندیشه‌های طالبوف،...ص۱۰) و رفته رفته زبانزد مردم می‌گردد که طالبوف کافر است و این خبر زمانی پراکنده می‌شود که طالبوف در حال آماده حرکت به تهران و مجلس بوده «...اسباب را چیده تهیه سفر دیده بودم ...بعد از سه چهار روز این اخبار از طهران و تبریز رسید حالا منتظرم که حقیقت اسلام و قران با ... مدعی گمراه چه خواهد کرد»(همان منبع...ص۱۰)
و سپس در نامه‌ای به میرزا فضلعلی آقا یکی از نمایندگان تبریز می‌نویسد که «از سفر طهران صرف‌نظر کردم...»(همان)

سی سال بعد که احمد کسروی می‌خواهد تاریخ مشروطه را بنویسد بر طالبوف توپیده و ایراد می‌گیرد که چرا ترسیده و در آن لحظه حساس که مجلس به او اینهمه نیاز داشته، پاپس کشیده:
«...او در این زمان وا زد و دلخوشی از این جنبش و کوشش ایرانیان نمی‌داشت این بسیاری کسان است که در راهی که می‌کوشند چون به یک جایی رسیدند دیگر آزرده شوند و رو برگردانند طالبوف از این کسان بود... یکی نپرسیده که چه می‌خواهی. اگر می‌گویی نمی‌بایست مشروطه گرفته شود پس آن نوشته‌های تو بهر چه بود»(تاریخ مشروطه ایران، کسروی...ص۱۹۰)
بدون شک، کسروی در آن زمان از قدرت آن تکفیر بی‌خبر بود که البته بعدها خود قربانی آن تکفیر گشت و با تمامی وجود، قدرت آن را چشید...!

مجلس اول از وجود فیلسوفی برجسته محروم ماند، فیلسوفی که قبل از به توپ بستن مجلس و افتادن مشروطیت ایران به هزاران مشکل لاینحل، پیشاپیش و به‌درستی عاقبت مشروطه ایران را پیش‌بینی کرده بود:
«این ملت نجیبه هنوز بیدار نشده، یا بیدار شده هشیار نشده؛ از بیماری صحت یافته، اما تیمار نیافته؛ آزادی را شنیده، اما لذت او را نچشیده؛ ترازوی صحیح را گرفته، اما چیز صحیح الوزن نکشیده؛ انبار خریده، اما مالتجاره هنوز نچیده؛ انجمن ملی تاسیس نموده، ولی یک مطبعه دایر جمیع دهات قفقاز احداث ننموده... ایران تاکنون اسیر یک گاو دوشاخ استبداد بود؛ اما بعد از این اگر اداره خود را قادر نشود، به گاو هزار شاخی دچار گردد»(آزادی و سیاست، طالبوف...ص۳۹)