گزارش ملی توسعه

دیروز «روز ملی توسعه» بود، ۱۶ اردیبهشت، روز میانی فصل بهار که مقارن با جشن ایرانی و باستانی «آفرینش آسمان»‌ نیز هست،‌ از سوی پویش فکری توسعه به عنوان ‌‌‌«روز ملی توسعه» انتخاب و معرفی شده است. سه سال پیش نخستین روز ملی توسعه را در ۲۰ دی ماه در باغ فین کاشان برگزار کردیم. اما به علت آن که آن روز یادآور «زمستان» و «مرگ» امیرکبیر‌ بود، تصمیم گرفتیم ۱۶ اردیبهشت، که میانه‌ی بهار و روز آفرینش است را جایگزین آن کنیم. امسال قرار بود به مناسب این روز، نخستین «گزارش ملی توسعه» با عنوان «کتاب توسعه» که حاصل دو سال کار پژوهشی رصدخانه توسعه در پویش فکری توسعه است رونمایی شود. به علت مصادف شدن ۱۶ اردیبهشت با ایام شهادت مولای متقیان، رونمایی «کتاب توسعه» به فردا  ۱۸ اردیبهشت منتقل شد. این کتاب با حمایت «اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران» و با مجوز وزارت ارشاد به صورت چاپی منتشر شده است.

«کتاب توسعه» به مثابه یک گزارش ملی توسعه، قرار است هر ساله از سوی «پویش فکری توسعه» منتشر شود و تحولات همه ابعاد توسعه ملی ایران را در خود به نمایش بگذارد. در کتابی که امسال منتشر می‌شود بیش از ۷۰۰ نماگر توسعه برای نشان دادن ابعاد مختلف توسعه ایران مورد استفاده قرار گرفته است. انتشار منظم چنین سندی در واقع جزء وظایف نهادهای دولتی متولی توسعه است، اما با توجه به این که اصولا دولت‌ها تمایلی به گزارش دهی منظم و شفاف در همه ابعاد توسعه ندارند، چاره ای نیست که نهادهای مدنی این ماموریت را بردوش بگیرند.
کلیپ زیر نیز معرفی کلی‌ای از «کتاب توسعه» را ارایه می کند. آن را ببینید و همرسانی کنید.

خوشبختانه انتشار نخستین «کتاب توسعه» در نزدیکی ایام انتخابات ریاست‌جمهوری،‌ این امکان را فراهم می‌آورد که هم مردم و هم کاندیداها تصویر روشن‌تری از وضعیت کلی توسعه کشور در آغاز دولت بعدی داشته باشند؛ و هم این انتظار ایجاد شود که کاندیداها موضع روشن خود را در مورد ابعاد مختلف توسعه ملی و برنامه‌ها و سیاست‌هایی که برای آنها  دارند بیان کنند. اگر این کتاب هر ساله منتشر شود، چهار سال دیگر می‌توان وضعیت توسعه در اول و آخر دولت سیزدهم را با آن ارزیابی کرد و نشان داد که در طول دولت سیزدهم چندگام در مسیر توسعه پیش رفته ایم. متاسفانه طبق داده‌های کتاب توسعه، در سالهای اخیر، در مقایسه باخودمان، در نردبان توسعه درجا زده‌ایم، و در مقایسه با دیگر کشورها، به رتبه‌هایی پایین‌تر منتقل شده‌ایم. یعنی اگر با این سرعت جلو برویم با معیار «فراشاخص توسعه»، سیصد سال طول می‌کشد تا به وضعیت امروز سوئیس برسیم. آن‌هم در دنیایی که نمی‌دانیم ده سال دیگر سوئیس کجا خواهد بود. البته یادمان نمی رود که توسعه محصول عملکرد یک دولت نیست؛ بلکه محصول عملکرد نظام سیاسی و عملکرد کل جامعه است. همه ما در این عقب‌ماندگی مسئولیت داریم. اما کتاب توسعه کمک می کند تا بتوانیم هم از دولت‌ها و هم از حکومت، شفاف‌تر و دقیق‌تر مطالبه‌‌گری کنیم.

متاسفانه نسخه ای غیرنهایی و غیرقابل استناد از «کتاب توسعه» که هنوز دارای اشکالات زیادی است، بویژه نمودارهای آن سیاه و سفید و گاهی نامفهوم است، امروز در شبکه‌های مجازی به چرخش درآمده است. لطفا اگر این نسخه به دست شما رسیده است آن را بازپخش نکنید. هم از نظر حفاظت از حقوق مالکیت ناشر و هم از نظر غیرنهایی بودن نسخه یاد شده. نسخه نهایی و چاپی کتاب توسعه فردا رونمایی می‌شود و نسخه نهایی دیجیتال آن نیز که نمودارهای آن رنگی است و به «درگاه آماری کتاب توسعه» متصل است، در چند روز آینده، توسط پویش فکری توسعه به صورت رایگان در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت. ویژگی مهم این نسخه این است که خواننده می تواند از طریق لینک هایی که در کتاب آمده است، به آمارهای پایه و روش های محاسبه شاخص‌ها و جداول و نیز به بانک های اطلاعاتی بین‌المللی که داده های کتاب توسعه از آنها برگرفته شده است منتقل شود و آنها را به صورت دقیق‌تر و تفصیلی‌تر بررسی کند. یعنی در این کتاب امکان راستی آزمایی تمام محاسبات و شاخص‌ها و ادعاهای آماری از طریق دسترسی به «درگاه آماری کتاب توسعه» فراهم آمده است.

امید که این گام مهم شفافیت‌آفرین، بتواند در سالهای آینده تداوم یابد. از اتاق بازرگانی ایران که انتشار این کتاب را تسهیل کرد سپاسگزاریم و منتظریم تا برای تدوین «کتاب توسعه ۱۴۰۰» نهادهای مدنی دیگر نیز به یاری «پویش فکری توسعه» بشتابند.

محسن رنانی / ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۰