تغییر شبانه قوانین، بلای جان بازار
امین بیگانی*
حال بازار خوب است اگر بگذارند!
بازار بورس تهران هفته گذشته را با یک شوک خبری شروع کرد، دستکاری‌های سازمان و تصمیمات لحظه‌ای مدیران بازار سرمایه تمامی ندارد، ممنوع کردن نوسان روزانه در بازار عملا بازاری که می‌توانست هفته‌ای مثبت و عالی را پشت سر بگذارد با شوکی منفی رو‌به‌رو کرد و روند معاملات بازار را منفی کرد، اما چرا این تصمیمات لحظه‌ای به ضرر بازار است و اهداف آن چه می‌تواند باشد؟
شاخص کل بورس تهران در هفته منتهی به ۱۱ مهر ۹۹ با کاهش ۱۰۸۰۲۵ واحدی مواجه شد تا مسیر بالا رفته را دوباره پس بدهد و در محدوده یک میلیون و ۵۰۳۲۴۶ واحد به کار خود پایان دهد. فشار فروش بازار بعد از هیجانات قانون جدید ایجاد شد؛ جایی که دوباره اعتماد‌سازی برای بازار سخت‌تر شد و دوباره در هاله‌ای از ترس قرار گرفت. اما طی هفته بازار به مرور بهتر شد و وضعیت مناسب‌تری نسبت به اوایل هفته را تجربه کرد به طوری که در روز آخر شاخص کل مثبت بسته شد.
شاخص هم‌وزن اما حال و روز بدتری دارد و طی هفته گذشته با کاهش ادامه‌دار هفتگی مواجه شد به طوری که با از دست دادن ۱۵۸۵۶ واحد در محدوده ۳۹۷۵۷۴ واحد ایستاد. بسیاری از سهم‌های کوچک بازار هنوز در صف فروش قفل هستند و نیاز مبرم تمام سهم‌ها به بازارگردان در این روزهای بازار کاملا خود را نمایان کرده است. سازمان حالا بعد از چند سال که نیاز به بازارگردان‌ها در بازار عنوان شد، به فکر التزام شرکت‌ها به گرفتن بازارگردان افتاده است، البته امیدواریم این بار مصرانه پیگیری و درست انجام شود و با مثبت شدن بازار دوباره از یاد نرود.
سلب اعتماد سهامداران
طی چند ماه گذشته بارها نوشته شد که دستکاری در بازار سرمایه اتفاق نامبارکی است که دود آن به چشم همه اهالی بازار خواهد رفت، چه آن زمان که در مثبت‌ها دستکاری می‌کردند و هیجانات مثبت بازار را با دو شیفته کردن بازار به اوج خود رساندند و چه حالا که با تصمیمات یکباره و شبانه خود اعتماد را از بازار می‌گیرند. بعضی اتفاقات نمی‌تواند برای چندمین بار اتفاقی باشد! درست در بازه‌های زمانی که تمام پارامترها خبر از برگشت و مثبت شدن بازار می‌دهند، به یکباره دستکاری‌هایی برای خراب کردن بازار شکل می‌گیرد. تغییر قانون بعد از شروع بازار و در میانه اردر‌گذاری معامله‌گران، عملا این پیام را به بازار و سرمایه‌گذاران مخابره می‌کند که ما تصمیم‌گیران در هر لحظه که بخواهیم (بدون پیش‌زمینه‌چینی لازم و تحقیق و بررسی کافی) قوانین اصلی بازار را تغییر خواهیم داد.
بحث اصلی درست یا غلط بودن قانون عدم امکان فروش خرید همان روز نیست بلکه تغییر قوانین به صورت یک‌شبه است که اعتماد را از بازار و سرمایه‌گذاران می‌گیرد.
تغییر قوانین باید پروسه و مراحل خود را داشته باشد تا ذهن مخاطب را برای پذیرش آن آماده‌سازی کند. وقتی شما از قبل ذهن مخاطب را با طی کردن یک فرآیند شفاف و مرحله به مرحله تا قبل اجرای قانون آماده نکرده باشید، باعث می‌شوید تا سرمایه‌گذار خود را هر لحظه در برابر تغییر قوانینی لحاظ کند که باعث بی‌ثباتی تصمیمات او خواهند شد. برای اعتماد‌سازی سرمایه‌گذاران نیاز است که سازمان برای ایجاد ساز‌و‌کاری کاملا شفاف و با خبررسانی کامل از صفر تا صد آن به اطلاع تمام سرمایه‌گذاران برسد. این روند سیستمی می‌تواند ذهنیت سهامداران و واکنش‌های آنها برای اتفاق و قوانین پیش رو را آماده سازد و همچنین پیشنهادات و انتقادات را برای بهینه شدن تصمیمات آشکار سازد.
شکست ارزش معاملات، نتیجه اعتمادزدایی سازمان
کاهش چشمگیر میانگین ارزش معاملات روزانه به ۹۷۰۰ میلیارد تومان را می‌توان جواب سرمایه‌گذاران به تغییرات لحظه‌ای قوانین بازار دانست که موجب اعتمادزدایی شد و در اوایل هفته ارزش معاملات را با کاهش مواجه کرد اما در ادامه هفته وضعیت بهتر شد.
میانگین ارزش معاملات در هفته قبل‌تر حدود ۱۳۵۰۰ میلیارد تومان بود که نشان می‌دهد طی هفته گذشته با کاهش ۳۸۰۰ میلیارد تومانی مواجه شده‌ایم. با تزریق پول از صندوق توسعه ملی، الزام بانک‌ها به سرمایه‌گذاری در بازار و برگشت اعتماد انتظار افزایش ارزش معاملات دور از ذهن نخواهد بود. تعداد و حجم معاملات هنوز هم شرایط بهتری نسبت به ارزش معاملات دارند که نشان می‌دهد بازار هنوز هم در حال دست به دست شدن است.
در این هفته نزدیک به ۶۵۰۰ میلیارد تومان نقدینگی توسط کدهای حقیقی از بازار خارج شد، این به معنی خرید این مقدار از نقدینگی توسط کدهای حقوقی از کدهای حقیقی در بازار است. در هفته‌ای که گذشت چهار صنعت بانک‌ها و موسسات، محصولات شیمیایی، فلزات اساسی و فرآورده‌های نفتی، بیشترین ارزش معاملات را از آن خود کردند. خرید بالای حقوقی‌ها در این قیمت‌ها از حقیقی‌های ترسیده نشان می‌دهد که حقوقی‌ها در حال شناسایی کف‌ها و مفت‌خری از حقیقی‌ها هستند.
بورس ارزان‌ترین است
کاهش قیمت‌ها در بورس طی هفت هفته گذشته عملا بسیاری از قیمت‌ها را ۶۰ تا ۷۰ درصد کاهش داده است. در همین حال دلار در بازار آزاد رشدی نزدیک به ۵۰ درصد را تجربه کرده است. ارزش دلاری بازار به محدوده سال ۱۳۹۰ برگشته است.
طلا، مسکن، دلار و ماشین عملا هیچ بهره‌وری برای صاحب آن ایجاد نمی‌کنند و حتی عملا طی سال‌ها دچار استهلاک هم می‌شوند، اما سهام شرکت‌ها در حال تولید و فروش یا دادن خدمات برای ایجاد بهره‌وری هستند. شما عاملا دسته‌ای مولد در برابر دسته غیرمولد را در برابر خود دارید که طی ۸ هفته گذشته، مولد‌ها ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش قیمت داشته‌اند و غیرمولد‌ها میانگین ۵۰ درصد رشد را تجربه کرده‌اند. فروش دسته مولد(شرکت‌های سهامی) با افزایش نرخ و ارزش رو‌به‌رو شده است. این اختلاف ارزش و قیمت پایدار نخواهد بود و به زودی شاهد خواهیم بود که ارزان بودن سهام در بورس باعث تغییر مسیر نقدینگی خواهد شد و بسیاری از فروش‌ها در غیرمولد‌ها به سمت بازار بورس برگشت خواهد خورد.
در هفته پیش‌رو
این هفته را در حالی آغاز خواهیم کرد که تعداد ۱۱۲ سهم با صف خرید‌هایی به ارزش تقریبی ۱۳۰۰ میلیارد تومان و تعداد ۳۰۵ سهم با صف فروش‌هایی به ارزش تقریبی چهار هزار میلیارد تومان به کار خود پایان داده‌اند. افزایش تقاضا در پایان هفته گذشته مشهود بود و باعث شد که سهم‌های شاخص‌ساز حال بهتری داشته باشند و شاخص کل مثبت بسته شود. بازار این روزها سهم‌هایی که سود‌سازی مناسب‌تری دارند و از رشد قیمت دلار منتفع می‌شوند را بهتر می‌خرد. موعد ارائه گزارش‌های شش ماهه نزدیک شده است و بازار گروه‌هایی مثل پتروشیمی، فلزات، معدنی و بانکی را بهتر از بقیه بازار می‌خرد.
موعد انتخابات آمریکا نزدیک شده است و نتایج آن به طور مستقیم می‌تواند روی بازارهای مالی کشور تاثیرگذار باشد. تایید ابتلای رییس‌جمهور آمریکا به کرونا، فشار منفی را به بازارهای جهانی تزریق کرد اما دلار را در بازار آزاد ایران با کاهش مواجه ساخت. در مورد انتخابات پیش‌روی آمریکا و تاثیرات آن بر بازارهای مالی ایران طی هفته‌های آینده بیشتر خواهم نوشت.
شاخص کل هنوز هم محدوده یک میلیون و ۵۰۰ هزار را حفظ کرده است و این خبر خوبی برای سرمایه‌گذاران در بازار می‌تواند باشد. اعتماد‌سازی و برگشت پله‌پله گروه‌ها و سهم‌های مختلف زمانبر خواهد بود، اما این روزها سرمایه‌گذاری در بورس با وضعیت و پارامترهای فعلی می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌های موجود برای سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی مختلف باشد.
بازار حالش خوب است اما اگر تصمیم‌گیران بدون دخالت بگذارند تا بازار خودش روند را مشخص کند، آقای بازار همیشه تصمیم اصلی را می‌گیرد و در میان‌مدت هیچ‌کس نمی‌تواند با این روند مبارزه کند. روند بازار بورس تهران در میان‌مدت هنوز صعودی است. اگر احساس می‌کنید همه چیز را از دست داده‌اید، به یاد داشته باشید که درختان هر سال برگ‌های خود را از دست می‌دهند و هنوز هم بلند ایستاده‌اند و منتظر آمدن روزهای بهتر هستند.
* تحلیلگر بازار سرمایه
