لبنان و تکرار سناریوی عراق!
صابر گل‌عنبری
آمریکا دیشب از اعمال تحریم‌هایی علیه یوسف فنیانوس و علی حسن خلیل دو وزیر پیشین لبنان به اتهام “حمایت مالی از حزب الله و فساد” خبر داد. تا کنون سابقه نداشته است که آمریکا مقامات دولتی لبنانی را تحریم کند که این اتفاق قابل پیش‌بینی در شرایط خاص کنونی لبنان رخ داد.
هدف از تحریمها صرفا حزب الله نیست و به نوعی کلیت جریان همسو با آن یعنی ۸ مارس به ویژه جنبش امل و جریان “مرده” به رهبری سلیمان فرنجیه را در بر می‌گیرد. حسن خلیل معاون سیاسی نبیل بری و از چهره‌های بسیار به نزدیک به وی است و در عین حال هم از معتمدین جدی حزب الله است که در دولت میقاتی وزیر بهداشت و از ۲۰۱۴ وزیر دارایی دولت حریری بود.
یوسف فنیانوس وزیر کار سابق لبنان از ۲۰۱۶ تا پایان ۲۰۱۹ بوده است. وی از چهره‌های سیاسی نزدیک به سلیمان فرنجیه رهبر جریان “المَرده” از همپیمانان مهم حزب الله است که روابط نزدیکی با دولت سوریه دارد. حسن خلیل و یوسف فنیانوس هر چند در دولت دیاب حضور نداشتند، اما نفوذ قابل توجهی داشتند.
از دیگر سو، همزمانی اعمال این تحریمها با مساله تشکیل دولت جدید لبنان از سوی مصطفی ادیب بی‌دلیل نیست و احتمالا هدف از آن اعمال فشار برای جلوگیری از حضور حزب الله در دولت ادیب و انتخاب چهره‌های نزدیک به این جنبش در دولت است.
ادیب اعلام کرده که به دنبال تشکیل دولتی تکنوکرات و کاردان است و فرانسه هم بر این مساله پافشاری می‌کند که هدف و برگردان عملی آن حذف حضور حزب الله در قدرت اجرائیه لبنان است.
ناگفته نماند که هر چند پاریس و واشنگتن در اصل حذف مشارکت حزب الله در ساختار قدرت در لبنان اشتراک نظر دارند، اما در شکل تحقق این هدف تا حدودی اختلاف نظر دارند.
فرانسه که توانست نامزد مورد حمایت خود را به “السرای الکبیر” (کاخ نخست وزیزی) بفرستد و نواف سلام نامزد مورد حمایت آمریکا و عربستان به این سرا راه نیافت، برای همراه کردن آمریکا و جلوگیری از شکل گیری یک چالش جدی فراروی دولت ادیب، تلاش می‌کند طرح تشکیل دولت تکنوکرات و بدون مشارکت حزبی را پیش ببرد.
از این رو، به نظر می‌رسد یک نوع هماهنگی میان دو طرف و حتی توزیع کار در حال حاضر شکل گرفته و در جریان است و فرانسه با آن که قبل از این اعلام کرده است که حزب الله بخشی از ملت لبنان است و با حضور آن در دولت مخالف نیست، اما عملا از مخالفت قاطع آمریکا برای عدم مشارکت این جنبش در دولت آتی لبنان به عنوان اهرم فشاری برای تحقق این امر استفاده می‌کند.
فعلا حزب الله با تشکیل دولت تکنوکرات مخالف است، اما دور از ذهن نیست که در نهایت تحت شرایطی و شروطی با آن موافقت کند.
فعلا یک هفته از مهلت دو هفته‌ای ماکرون برای تشکیل دولت گذشته و اتفاق خاصی نیفتاده است و باید منتظر ماند و دید در یک هفته پیشرو چه اتفاقی می‌افتد. تازه تشکیل دولت یک خان ماجراست و مساله مهم‌تر برنامه اصلاحاتی است که قرار است این دولت عملیاتی کند. هر چند پر واضح که فرانسه و آمریکا تحقق خروجی خاصی را از این اصلاحات دنبال می‌کنند، اما تا به حال نیروهای سیاسی اراده جدی از خود برای اجرای اصلاحات ساختاری سیاسی و اقتصادی مدنظر معترضان نشان نداده‌اند.
ماکرون مهلت ۸ هفته‌ای برای اجرای اصلاحات تعیین کرده و تهدید کرده است که در صورت عملیاتی نشدن آن‌ها لبنان با تحریم‌های بین‌المللی مواجه می‌شود. به هر حال، لبنان نیز چون عراق بر سر پیچی تاریخی و انتخابی سرنوشت‌ساز قرار دارد که برآیند آن تاثیر بسزایی در مناسبات و موازنه قدرت در سطح منطقه خواهد داشت.
سخن آخر این که به نظر می‌رسد سناریوی عراق و انتخاب مصطفی الکاظمی و الزامات آن به شکلی دیگر در لبنان در حال تکرار است. پر واضح است که آمریکا به صورت حساب شده و نرم در صرافت کاهش جدی نفوذ ایران در ساختار قدرت در لبنان و عراق است و برای مقابله با دیگر عرصه‌های نفوذ نیز رویکرد دیگری را دنبال می‌کند.
