نخست وزیری ادیب و یک چالش جدی!

در فاصله زمانی کوتاهی حدود سه هفته پس از استعفای حسن دیاب نخست وزیر سابق لبنان، امروز مصطفی ادیب سفیر لبنان در آلمان با کسب آرای 73 نماینده پارلمان لبنان از سوی میشل عون رئیس جمهور این کشور مامور تشکیل کابینه جدید شده است. عمده نیروهای سیاسی دو جبهه ۱۴ و ۸ مارس و نه کل آنها، با نخست وزیری وی موافقت کرده‌اند. ادیب در اصل گزینه نخست وزیران پیشین لبنان (سعد حریری، فواد سنیوره، نجیب میقاتی و تمام سلام) است و حزب الله و جریان آزاد ملی نیز با آن موافقت کردند. البته غیر از ادیب، گزینه‌های دیگری نیز چون قاضی غسان عویدات و محمد الحوت مطرح بود؛ اما با مخالفت حزب الله و نیروهای همسو با آن روبرو شدند.

با وجود این که حزب الله و جریان آزاد ملی می‌توانستند با توجه به برخورداری از اکثریت پارلمانی چون دوره پیش گزینه خود را برای احراز این منصب معرفی کنند؛ اما به نظر می‌رسد که تجربه تلخ دوره بسیار کوتاه نخست وزیری دیاب و قرار گرفتن این نیروها در موقعیت مواجهه با مشکلات پیچیده لبنان و در معرض بازخواست عمومی قرار گرفتن به خاطر تشکیل دولت و ناتوانی آن در حل مشکلات باعث شد که جریان ۸ مارس این بار نه تنها نامزدی معرفی نکند، بلکه مساله را به رقیب واگذار کند. نگارنده در روز انتخاب دیاب طی یادداشتی اعلام داشت که معرفی یکجانبه وی خارج از چارچوب توافقی با جریان رقیب یک اشتباه است و مسئولیت همه مشکلات چند دهه پیش را به پای این جریان خواهد نوشت و همین طور هم شد.

اکنون با توجه به توافق دو جریان رقیب لبنانی و انتخاب سریع نخست‌وزیر، این پرسش پیش می‌آید که آیا ادیب قادر خواهد بود که بر مشکلات و چالش‌های بیشمار این کشور کوچک اما تاثیرگذار در معادلات منطقه‌ای فائق آید یا خیر؟ پاسخ به این سوال تا حدود زیادی منفی است. علت هم این که ادیب هر چند گزینه توافقی دو جریان داخلی رقیب در لبنان است، اما چون خروجی توافق مشترک قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی پشتیبان این دو جریان نیست، بعید است که توفیق چندانی نصیب او گردد.

از این رو، انتخاب نخست وزیر جدید لبنان نه تنها برآیند توافقی خارجی نبود، بلکه پرده از یک شکاف در جبهه حامیان جریان ۱۴ مارس میان آمریکا و عربستان با فرانسه هم بر داشت. امانوئل ماکرون که امروز قرار است مجددا به لبنان سفر کند، طی دو روز اخیر فشار زیادی بر نیروهای سیاسی لبنان برای انتخاب نخست وزیری و شخص ادیب وارد کرد. همسر ادیب فرانسوی است و وی نیز تابعیت فرانسوی دارد و به نظر می‌رسد همین مساله در کنار اطمینان خاطر پاریس از مواضع ادیب در گرایش فرانسوی‌ها به انتخاب وی بی‌تاثیر نبوده است. البته ظاهرا مساله تعیین کننده در این میان دشواری توافق دو جریان رقیب لبنانی بر گزینه‌ای دیگر غیر از ادیب بود. فرانسه هم که بر خلاف آمریکا معتقد است حذف حزب الله از ساختار قدرت در لبنان در این شرایط امکانپذیر نیست، چاره کار را در معرفی ادیب دانسته است و از طرف دیگر هم ماکرون می‌خواست قبل از سفر دومش در کمتر از یک ماه نخست وزیر معرفی شود. ناگفته هم نماند که ادیب مدیر دفتر سابق نجیب میقاتی نخست وزیر پیشین لبنان و مورد حمایت وی است و گفته می‌شود میلیاردر لبنانی طاها میقاتی برادر نجیب در پاریس تلاش زیادی برای اقناع فرانسوی‌ها به نخست‌وزیری مصطفی ادیب مبذول داشته و نقش پررنگی در این مساله ایفا کرده است.

البته این در حالی است که گزینه اصلی فرانسه سعد حریری بود، اما با وتوی آمریکا و عربستان مواجه شد. ریاض و واشنگتن معتقدند که حریری در مقابله با نفوذ حزب الله و جریان آزاد ملی توفیقی کسب نکرده و کارنامه خوبی ندارد.

گزینه واشنگتن و ریاض نواف سلام بود و با هر گونه حضور حزب الله در ساختار قدرت مخالف کردند و به گفته منابعی محمد بن سلمان ولیعهد عربستان تاکید کرده است که کشورش با آمریکا در خصوص هویت نخست‌وزیری و شروط انتخاب وی ‌هم‌نظر است و در صورت تشکیل دولتی با حضور حزب الله و نیروهای سیاسی همسو با آن، از این دولت حمایت سیاسی و مالی نخواهند کرد. اما فرانسه که این رویکرد را در شرایط فعلی امکانپذیر نمی‌داند، راه خود را رفت و ماکرون با رایزنی‌های فشرده با رئیس جمهور لبنان و رهبران احزاب تاثیرگذار، آن‌ها را به معرفی سریع نخست‌وزیری توافقی ترغیب کرد.

حال با نظر به نکات پیشگفته، هر چند در کوتاه مدت احتمالا تا حدودی اوضاع لبنان آرام گیرد، اما به نظر می‌رسد که با توجه به حجم بالای چالش‌ها و مشکلات، از ساختار فرقه‌ای بیمار قدرت سیاسی گرفته تا فساد افسارگسیخته و بحران اقتصادی و مواضع آمریکا و عربستان دور از ذهن است که مصطفی ادیب هم بتواند کاری از پیش ببرد و به همین خاطر احتمالا لبنان فعلا گرفتار دور باطل انتخاب و عزل نخست‌وزیر باشد. البته در این میان، جدی‌ترین چالش موضع واشنگتن و ریاض است.