«آمریکا کشوری نژادپرست است؟»

اگر بخواهیم بر مبنای باورها و ادعاهای معیوبی که در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دربارۀ جامعۀ آمریکا مطرح می‌شود داوری کنیم، باید پرسید آیا انتخاب اوباما به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا انتخابی نژادپرستانه بود؟ به عبارت دیگر: اگر سیاهپوستان آمریکا به اوباما به دلیل رنگ پوستش رأی داده باشند، مرتکب عملی نژادپرستانه شده‌اند؟ بهتر است این پرسش را اینجا پاسخ ندهیم تا ما هم به ورطۀ ارزیابی‌های شتابزده و عوامانه نیفتیم و به جای آن قدری تأمل کنیم و آمار و ارقام واقعی را بررسی کنیم...

پیش از هر چیز باید بگویم چنان دربارۀ نژادپرستی در آمریکا سخن می‌گویند که انگار این کشور ۲۰ درصد جمعیت سفیدپوست و ۸۰ درصد سیاهپوست دارد و این اقلیت سفیدپوست آن اکثریت مطلق سیاه را به صلابه کشیده‌اند! یادآوری می‌کنم طبق آمار ۲۰۱۸ حدود ۴۱ میلیون آمریکایی آفریقایی‌تبار (آفرو‌ـ‌امریکن) در آمریکا زندگی می‌کنند که می‌شود حدود ۱۲.۷ درصد از کل جمعیت. اما چطور می‌توان با این قطعیت و خشم از «نژادپرستی» در آمریکا سخن گفت وقتی یک آفریقایی‌تبار از میان همین ۱۲ درصد تا همین چند سال پیش دو دوره رئیس‌جمهور بود؟! و فقط این مورد نیست: در مجلس نمایندگان کنونی آمریکا ۵۶ نمایندۀ سیاهپوست حضور دارند که می‌شود معادل ۱۲.۹ درصد (برابر با درصد جمعیتی آنها). در دیوان عالی آمریکا نیز به عنوان بالاترین نهاد قضایی از ۹ عضو، یک نفر سیاهپوست است (برابر با ۱۱ درصد). فقط در مجلس سنا تعداد نمایندگان سیاهپوست به شکل فاحشی کمتر از درصد جمعیتی‌شان است، اما حتماً می‌دانید که نمایندگان سنا نیز انتخابی‌اند (و نه انتصابی) و از سوی پارلمان‌های ایالتی انتخاب می‌شوند (هر ایالت دو سناتور).

اینک برویم به سراغ دو انتخاباتی که اوباما به عنوان یک آمریکایی آفریقایی‌تبار در آن پیروز شد. اوباما در دور اول ریاست‌جمهوری خود در انتخابات نوامبر ۲۰۰۸ بر جان مک‌کینِ جمهوری‌خواه پیروز شد، با ۵۲.۹ درصد آرا در برابر ۴۵.۷ درصد (درصد مشارکت ۵۸.۲). از میان سیاهپوستانی که در آن انتخابات رأی دادند، چند درصدشان به اوباما رأی دادند؟ پاسخ: ۹۵ درصد! همین نسبت‌ها چهار سال بعد هم تکرار شد. اوباما در ۲۰۱۲ بر میت رامنی جمهوری‌خواه پیروز شد، با ۵۱.۱ درصد آرا در برابر ۴۷.۲ (میزان مشارکت عمومی ۵۹ درصد). از میان سیاهانی که در آن انتخابات شرکت کردند، ۹۳ درصد به اوباما رأی دادند. در ظاهر امر سیاهان آمریکا به رنگ پوست اوباما رأی دادند، اما این برداشت فقط در مورد درصد ناچیزی از این رأی‌دهندگان سیاهپوست درست است، زیرا سیاهان آمریکا به طور سنتی به دموکرات‌ها رأی می‌دهند؛ در انتخابات‌های پیشین و پسین نیز همواره هشتاد تا نود درصد سیاهان به نامزد دموکرات رأی داده‌اند. بنابراین، فقط درصد کوچکی (حدود ده درصد) ظاهراً به خاطر رنگ پوست اوباما به او رأی داده‌اند.

اما آیا آمریکا کشوری نژادپرست است؟ پاسخ به این پرسش مفصل است. در تاریخ آمریکا از پیدایش آن تا به امروز سیاهان فراز و فرود فراوانی را پشت سر گذاشته‌اند. از آن روزگار تیره و شرم‌آور برده‌داری تا پیش از جنگ داخلی آمریکا (۱۸۶۵) تا پس از الغای برده‌داری که تبعیض علیه سیاهان ماند تا اینکه جنبش حقوقی مدنی سیاهان در آمریکا پس از نبردی سخت، فرسایشی و دلیرانه در دهۀ ۱۹۶۰ موفق شد مبانی حقوقی تبعیض نژادی را برچیند. مسئله این است که مشکل سیاهان آمریکا دیگر «سیاسی» نیست؛ بلکه مسئله اجتماعی و فرهنگی است. یعنی از جهت ساختارها و قوانین سیاسی تبعیضی وجود ندارد، اما جامعۀ آفرو‌ـ‌امریکن پس از دهه‌ها هنوز نتوانسته جایگاه اجتماعی و طبعاً اقتصادی خود را چندان ارتقا بخشد. درآمد سرانۀ سیاهان حدود ۶۵ درصدِ درآمد سرانۀ سفیدپوستان اروپایی‌تبار است. آفریقایی‌تباران از جهت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی عموماً در جایگاه زیر طبقۀ متوسط مانده‌اند. پیوسته ۸ درصد آفریقایی‌تباران در زندانند و این یعنی نرخ بزهکاری میانشان بالاست.

همۀ اینها روی هم یعنی کسانی که شعارهای «سیاسی» علیه نژادپرستی در آمریکا می‌دهند، کلاً آدرس غلط می‌دهند. همانقدر که غارت کردن فروشگاه‌ها از سوی یک اقلیت به حرفِ حقی که معترضان می‌زنند آسیب می‌زند، شعارها و سوءاستفاده‌های سیاسی غلط نیز به فهم درست مشکل و تلاش برای رفع آن آسیب می‌زند؛ این غارتگری نظری شبیه آن غارتگری عملی است.

و دو نکتۀ پایانی:

یک: پیش‌تر در نوشتاری با عنوان «هشت دقیقه و چهل‌وشش ثانیه» شرح دادم چرا قاطعانه باید به قتل جورج فلوید واکنش نشان داد، اما به این پروپاگاندای سیاسی دربارۀ نژادپرستی در آمریکا بدبین و مشکوکم.

دو: از قضا در گفتار لایو بعدی‌ام دربارۀ تاریخ آمریکا به موضوع برده‌داری در آمریکا می‌پردازم که می‌توانید در صفحۀ اینستاگرام بنده پیگیری کنید.