مردم رای را داده‌اند!

به سمت نقطه تلاقی دوروند همزمان و موازی میرویم که رابطه ای مهم و پیچیده دارند. اولین آنها افزایش مطالبه جامعه برای پاسخگویی حکومت در مورد جنایت بزرگی است که صدر و ذیل آن اخیرا مرتکب شده‌اند و در روزهای پس از کشتار باسری افراشته و پرباد از پیروزی و سرکوب سریع دادسخن داده‌اند و با تحسین برای یکدیگر نوشابه باز کرده‌اند. درست است که متوجه شدند ابعاد جنایت در حدی است که باید شیوه سخن گفتن خود را عوض کنند، امااز آن مهمتر ابعاد واکنش جامعه است: نشان داد نمیخواهد از کنار کشتار بگذرد و برخلاف برخی قضاوتها در روزهای نخست که جامعه و بویژه طبقه متوسط را به همدستی با حکومت ونگرانی از ناامنی و بنابراین عدم اعتنا به کشتارمتهم میکردند، روندی  از تحرک اجتماعی برای فشار برحکومت در مسیر پاسخگو کردن آن پدید آمده است. تحرکی که زیر پوستی نیست ؛اهل هنر و ادب، جامعه وکلا ، دانشگاهیان ، خانواده های عضو از دست داده و فعالان سیاسی فشار بی‌رودربایستی خود را برای دریافت پاسخ از حکومت و پذیرش مسئولیت کشتار افزایش میدهند تا حدی که حکومت را هم به برخورد با خود کشانده‌اند .

دومین روند، خزش تدریجی به سمت انتخاباتی است که باوجود حدس و گمانهایی نزد ناظران سیاسی در باره عدم توجه و علاقه مردم به شرکت در آن، جامعه موقعیت بی‌اعتنا گذشتن از کنار آن را ندارد. تحولاتی در جریان است‌که نشان میدهد جامعه پیشاپیش و بسیار زودتر از این روزها نقش آفرینی در انتخابات پیش رو را آغاز کرده و مهر سختگیرانه خود برآن زده است. نتایج برخی از این نقش‌آفرینی‌ها بسیار آشکارند: محمدرضا عارف، پدر پسر شجاع صاحب ژن خوب را مردم از دوسال پیش از فهرست خود حذف کردند و خودش فهمید بهتر است دنبال پسرش به دلالی در پستوهای حکومت برود؛ به محمد خاتمی که عارف سهمیه اختصاصی‌اش در لیست اصلاح‌طلبان بود توجه دادند نمی‌تواند اورا در فهرست آتی نگه دارد؛ اخیرا هم به گرگهای‌ تشنه‌‌وکالت که در کنار همسر کروبی نشستند تا از زبان پیر در حصر برای جامعه تکلیف تعیین کنند و دوباره وارد مجلس شوند تودهنی زدند. اینها هیچکدام علامت گریز از عرصه انتخابات نیست؛ علامت رشد ذهن جمعی و بیرون زدن از سپهر پیروگرایی، حرکت موجی، و سخت گیری بر مدعیان عرصه سیاست است. یک‌طرفش واپس‌زنی و امتناع از حرکت گله‌ای است، طرف دیگرش جستن سپهری متفاوت برای بازی. تقریبا هیچکس خوشبین نیست که حکومت اجازه برگزاری انتخابات حتی در عیار چهار سال پیش هم بدهد، اما خشم و مطالبه هم در چنان حدی است که ممکن است  - فقط ممکن است -که رفتار حکومت را یکشبه تغییر دهد. درست مثل نظرش در باره شهید خواندن کسانی که اغتشاشگر مزدور بیگانه خوانده بود. 

در میانه دو روند موازی فوق نقایصی به چشم می‌آید، آنهم در میان کسانی که مرجع عرصه سیاست محسوب می‌شوند: فعالان سیاسی و احزاب. در ظاهر و باطن هنوز بلاتکلیفند. بسیاری از چهره‌های خوشنام و “بی‌پرونده” آنها به دلایلی پیچیده از ثبت نام خودداری کرده‌اند (هر چند پرونده‌دارها هم باید ثبت نام می‌کردند)، اما نشانه‌هایی از اینکه در نهایت‌ کنار صندوق می‌روند در دست است. اما فعلا این هم مهم نیست. تاثیراتی که‌جامعه رای دهنده پیشاپیش بر این انتخابات گذاشته، عده‌ای را حذف کرده، و از موضع “پیروی” به در آمده بیشتر اهمیت دارد. می‌توان تصور کرد طی دوماه آینده این وضعیت تشدید خواهد شد: احتمالا کسان زیادی منتظر نخواهند شد تا بعد از سرند شورای نگهبان یک شرکت سهامی معامله‌گر انتخاباتی، فراش‌آش همه انتخاباتها، لیستی نزد آقای خاتمی ببرند تا تاییدش را بگیرند و به وسط بیاورند... آن سبو بشکسته، هرچند ممکن است پیمانه هنوز نریخته باشد.

شاید جامعه مطالبه‌گرانه‌تر برخورد کند. شاید پالس‌های تازه‌ای بفرستد که مانند چهارسال‌ پیش زیر بار دادن رای خود به اشخاص دو چهره “شریک دزد” در شهرستانهاکه اصلاح‌طلبان از روی لاعلاجی و با خوشبینی وارد لیست خود کردند نخواهد رفت،  از روی مصلحت به نعره‌کشان اصلاح‌طلب بدلی صاحب  احزاب دکانی چندنفره، کسانی که دو دستماله می‌رقصند، رای نخواهد داد... عارف خودش رفت، اما احتمالا جامعه پر روترها را به روش دیگری رد می‌کند.

اصلاح‌طلبها اگر در عرصه ماندند، باید به تغییر الگوی قضاوت و ارزیابی جامعه توجه کافی نشان دهند و به الک و سرند ذهنی کسانی که هنوز حاضرند رای بدهند توجه کافی کنند؛ دارد از الک شورای نگهبان سختگیرانه‌تر می‌شود. آن سبو بشکسته و سبوهای تازه نه تخدیر ارادت‌پیشگی می‌آورند و نه گیجی در حساب و کتاب. عارف این را فهمیده بود که رفت. 
شاید دوره متفاوتی از کار درآید: نقطه تلاقی مطالبه‌گری فزاینده و خشمگینانه مردم از حکومت با نقطه رائ‌گیری انتخابات.

دو روند موازی که حکومت و اصلاح‌طلبان باید بنشينند و و نقطه تلاقی آموزنده آنها را تماشا کنند.