چند نکته درباره آینده اصلاحات!

امروز مصطفی تاج زاده و احمدزیدآبادی دو طرف مناظره‌ای با موضوع آینده اصلاحات بودند. زید آبادی با اتخاذ موضعی “جامعه محور” کوشید تا ورود اصلاح طلبان به قدرت از سال ۷۶ تاکنون را اشتباهی تاریخی قلمداد کند. خطایی که از منظر او حتی عارض محمد مصدق و مهدی بازرگان هم به دلیل ورود به ساختار قدرت شده است. در سوی دیگر اما تاج زاده موضعی “ترکیبی” به معنای دفاع از حضور همزمان در جامعه و دولت را برگزید و ضمن پذیرش برخی از اشتباهات اصلاح طلبان از برخی تاثیرات مثبت حضور این گروه در قدرت سخن به میان آورد. به نظرم درباره این مناظره و آینده اصلاحات می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:

برداشت زیدآبادی از مساله گذار به دموکراسی بیشتر ناظر بر تجربه گذارهای کلاسیک در امریکا و اروپای غربی است. در آن ممالک رشد شهرنشینی، تجارت و بخش خصوصی از مولفه‌های اصلی این گذار بود حال آنکه شرایط کشورهای آسیایی بیشتر متناسب با تجربه گذارهای دولت محور است!

مطابق نظریات متاخر جامعه شناسی سیاسی بیشترین موارد گذارها به دموکراسی در وضعیت شکاف بین تندروها و میانه روها در حاکمیت اتفاق افتاده است. در شرایطی که میانه روها با اتکا به پشتوانه جامعه مدنی پویا و قوی موفق به متقاعد کردن تندروها برای پذیرش دموکراسی و حاکمیت قانون شده‌اند!

فرض زیدآبادی مبنی بر اینکه می توانیم شاهد رشد و بالندگی جامعه مدنی بدون مزاحمت دولت باشیم در ایران صادق نیست. تجربه محدودیت های پیش از وقوع دوم خرداد ۷۶ در مسیر فعالیت های روشنفکران نشان داد که اگر پویایی جامعه مدنی، به زایش مجموعه ای از نیروی های اجتماعی تحول گرا بینجامد بدون تردید با واکنش سخت حکومت مواجه می شود!

تجربه تعامل نیروهای سیاسی در چهاردهه گذشته نشان می دهد که وجود دولت های میانه رو برای بالندگی جامعه مدنی یک ضرورت است. به عبارت دیگر در سایه حضور اصلاح طلبان به مثابه بالشتکی در مقابل فشار قدرت بر جامعه می توان همزمان به کاهش تندروی ها و باز ماندن مجاری تنفس فعالیت های مدنی امید بست!

در فقدان برنامه‌ای از سوی نظام سیاسی برای توسعه ایران از مسیر تعامل سازنده با جهان، همچنان باید به تداوم حضور غنی شده اصلاح طلبان در حاکمیت چشم دوخت. رشد آگاهی های عمومی، نهادسازی مدنی و افزایش امید اجتماعی تنها در چنین افقی قابل تحقق است!

تجویز زیدآبادی به کنار کشیدن اصلاح طلبان از حکومت و یکدست شدن حاکمیت برای حل مشکلات اش با جهان در حالی است که ایران در دوره اول احمدی نژاد بالاترین سطح انسجام  در ساختار قدرت را تجربه کرد. نتیجه آنکه نه تنها مشکلات سیاست خارجی ایران حل نشد بلکه تشدید هم شد!