دوگانه بودن يا نبودن «سگ»!
قانون
 یار وفادار میتراست، که با او به شکار می‌رود. |
دستگاه قضا به حادثه تلخ حمله به دختر ۱۰ ساله در لواسان ورود پيدا كرد
سگ، این حیوان وفادار که در تاریخ و فرهنگ ایرانی و آیینی جایگاه خاص خود را داشته، اکنون به چالشی جدی در زندگی شهری تبدیل شده است. اینکه در سالیان اخیر، گرایش بخش مهمی از جامعه به سمت نگهداری و هم زیسیتی با این حیوان سوق پیدا کرده و حتی در آمدوشدهای روزانه زندگی نیز گام‌های این حیوان بیش از پیش دیده می شود. اما اتفاق تلخ چند روز گذشته در یکی از بوستان‌های شهرستان لواسان و آسیب دیدن دختربچه ای ۱۰ ساله به سبب حمله دو قلاده سگ، با ر ديگر موضوع نگهداری از سگ‌ها را مورد بحث افراد مختلف قرار داد. موضوعی که در سال‌های اخیر نیز بسیار درباره آن صحبت شده و افراد زیادی در مقام موافق و مخالف نگهداری سگ‌های خانگی برآمدند. برخی نگهداری از این حیوان را از حقوق شهروندی و مخیر به انتخاب انسان دانسته و از آن دفاع کردند و برخی دیگر مسائل بهداشتی و حتی شرعی در مخالف با همزیستی با سگ ها مطرح کردند. این در حالی است که از دیرباز و در همه داستان‌ها و افسانه‌هایی که درباره سگ بیان شده، این حیوان مجموعه‌ای از نمادهای پیچیده اما شفابخش، وفادار و راهنمایی است که شکار و مرگ را به نمایش می‌گذارند و با لیس زدن قدرت پاکیزه‌سازی خود را آشکار می‌سازد، گویی نگهبان مرز میان خودآگاهی و ناخودآگاهی است. در برخی آیین‌ها همچون زرتشتی سگ با انسان هم‌رتبه است و احکام و ویژگی‌هایی که به آن نسبت داده شده با ویژگی‌های انسان‌ها برابری می‌کند، گویی این حیوان آمیزه‌ای از جانوران و مردمان است. حتی ایرانیان باستان معتقد بودند که «سگ با کمک خروس هنگام شب ارواح پلید و جادوگران را از زمین دور می‌کند و سروش را یاری می‌کند. دشمن اهریمن است و چون پارس می‌کند درد و رنج و آزار و نافرمانی را از بین می‌برد.
قوانین محدوده کننده برای سگ
اما در حالی که در سال های خیر شمار شهروندانی که به نگهداری سگ در زندگی روزمره پرداخته و همواره نیز آن را در محیط‌های شهری و داخل خودرو و ... همراه دارند، بنابر‌مخالفت‌هایی سعی در محدود شدن نگهداری این حیوان از سوی بخش‌های مختلف شده و حتی جرایمی نیز برای آن وضع شده است. نمونه بارز آن همراه داشتن سگ در خودروی شهروندان است که چندسالی است ماموران راهنمایی و رانندگی به جریمه خودرو صاحب سگ پرداخته و یا در اماکن عمومی شهری از جمله بوستان‌ها ، ورود سگ همراه با شهروندان ممنوع شده است. در چنین شرایطی، اتفاق حمله دوسگ به یک دختر بچه که با اهمال وبي‌توجهي صاحب سگ‌ها رخ داد، خبر ساز شده است و البته خسارت‌هایی را نیز به خانواده شهروند مجروح زده است.روزجمعه ۲۳ آذر، یک خانواده تهرانی برای گذراندن تعطیلات آخر هفته به پارکی در شهر لواسان واقع در شمال تهران رفته بودند مورد حمله دو سگ بدون قلاده و کنترل قرار می‌گیرند که در این حادثه بهار، دختر مشغول بازی در این پارک از ناحیه دست و پا دچار جراحت سنگین شد. پدر بهار، دختر مجروح شده گفته که این سگ ها از نژادهای پیتبول و ژرمن شپرد بوده که بدون قلاده و کنترلی از خودرو خارج شده و به دخترک حمله کرده است. بر اثر این حمله دستان دختر مجروح شده و البته شوک روانی ناشی از حمله نیز به مصدوم وارد شده و هم اکنون در مرکز درمانی تحت مداوای روحی و جسمی به‌سرمی‌برد. اما یکی از سگ‌های این حادثه سگ پیتبول با نژاد آمریکایی است که گفته شده در خود کشور آمریکا هم با وجود عادی بودن حضور سگ‌ها، پرورش و نگهداری این نوع سگ حتی برای نگهبانی هم ممنوع است. خصوصیات وحشیانه این سگ باعث شده علاوه بر آمریکا در برخی از کشورهای جهان مانند فرانسه، لهستان، آلمان، اسپانیا، ایتالیا، دانمارک، رومانی، سوئد، پرتغال، کانادا ونزوئلا پورتوریکو، اکوادر، استرالیا، فنلاد، نروژ، روسیه، اوکراین، بلاروس، ترکیه و سنگاپور نیز ممنوع باشد. اما در کشور ما به آسانی پرورش، نگهداری و حتی به فروش می‌رسد که تعداد آن‌ها در شهرهای همجوار پایتخت زیاد است.
واکنش دستگاه قضا
یکی از اتفاقات پیرامون حادثه اخیر، نامه‌نگاری جمعی از دفاتر جامعه اسلامی دانشجویان در دانشگاه‌های تهران به کمیسیون قضایی مجلس بود که درخواست ورود این کمیسیون به پرونده موضوع حمله دو سگ در لواسان به دختر ده ساله را داشتند. در این نامه خطاب به ملکشاهی ريیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس پس از شرح مختصری از رخداد، آمده است: متاسفانه در قانون برای فردی که حیوان او به شخصی حمله کند حتی با فرض اینکه خدای ناکرده منتهی به فوت شود، مجازاتی غیر از دیه تعیین نشده است که این نقص قانون است و ضرورت دارد مجلس به عنوان قوه مقننه به این موضوع ورود کرده و مجازات‌های دیگری هم تعیین کند. پس ورود به عرصه مطالبه اصلاح قانون که اتفاقا طی تماس با فرد مطلع، از زبان خانواده بیان کردند که مطالبه اصلی خانواده نیزاصلاح قانون است که می‌تواند از بروز این چنین اتفاقاتی جلوگیری کند و همچنین مجازات دراین موارد باید به گونه‌ای باشد که باتوجه به قشر استفاده کننده از چنین حیواناتی، به قدری سنگین باشد که فردبا مواجهه با فشار هزینه مالی و غیرمالی جرم، به راحتی مرتکب خلاف قانون نشود. اما دیروز و به دنبال اتفاق حمله سگ‌ها به دختربچه ۱۰ ساله، ريیس حوزه قضایی لواسانات طي دستوری به رییس کلانتری ۱۶۶ لواسانات، سگ گردانی در پارک‌ها را ممنوع اعلام کرد. شریعتی رییس دادگستری لواسانات همچنین در رابطه با آخرین وضعیت این پرونده گفت که پدر این دختر به دادگاه مراجعه کرد و بنده نیز پدر متهم را خواستم و عنوان کردم که این اتفاق به دلیل سهل انگاری پسر شما رخ داده است و ایشان نیز قول داد که تمام هزینه‌های انجام شده و حتی هزینه جراحی پلاستیک را پرداخت کند هرچند تالمات روحی واره قابل جبران نیست. پرونده طول درمان دارد و به دلیل اینکه هنوز نظر قطعی پزشکی قانونی در رابطه با تعیین میزان دیه ارسال نشده، رای صادر نگردیده است. شریعتی با اشاره به تودیع قرار وثیقه صد میلیون تومانی برای متهم، گفت: به طور تقریبی دو برابر میزان دیه وثیقه تعیین و متهم با قرار آزاد شده است. متاسفانه در قانون برای فردی که حیوان او به شخصی حمله کند حتی با فرض اینکه خدای ناکرده منتهی به فوت شود مجازاتی غیر از دیه تعیین نشده است که این نقص قانون هست و ضرورت دارد قانون‌گذار به این موضوع ورود کرده و مجازات‌هاي دیگری نیز تعیین نماید و از ورود سگ به اماکن عمومی ممانعت شود که این ممانعت از ورود سگ به اماکن عمومی از قبیل: پارک‌ها با دستور قضایی دادستان‌ها در راستای پیش گیری از جرم امکان پذیر است. رییس دادگستری لواسانات با اشاره به دستور کتبی و شفاهی به کلانتری پس از وقوع این اتفاق، تصریح کرد: در این دستور که در راستای پیشگیری از وقوع جرم صورت گرفته، تاکید شده که اجازه ندهند شخصی به همراه سگ در اماکن عمومی حاضرشود و اگر کسی برخلاف تذکر کلانتری به این کار ادامه دهد و به دستور قضایی توجه نکند، دستور بازداشت وی صادر شده است. مطابق قانون شاکی می‌تواند ضرر و زیان مادی و معنوی ناشی از جرم را مطالبه نماید و در این پرونده نیز تمام ضرر و زیان مادی و هزینه‌های بیمارستان و ضرر و زیان معنوی از جمله تالمات روحی وارده به پدر و مادر و دختر خردسال مصدوم قابل مطالبه هست و با درخواست شاکی به این موضوع نیز رسیدگی می شود. شریعتی با اشاره به اینکه سهل انگاری متهم محرز است، خاطرنشان کرد: بنده به عنوان دادستان و مدعی العموم این موضوع را تا انتها و در محدوه قانون پیگیری خواهم کرد و از حق و حقوق تضییع شده خانواده شاکی حمایت می‌کنم.
چه باید کرد؟
امروزه بودن یا نبودن سگ در زندگی شهری از جمله مسائلی است که با توجه به اپیدمی یا مد شدن آن میان گروه‌هایی از شهروندان نیاز به بحث و بررسی های جدی دارد. به خصوص آنکه زندگی آپارتمان نشینی ، مجال کمتری را برای نگهداری از حیوانات در محیط خانه ایجاد کرده اما عرف‌های عمومی به سمت دیگری در حال حرکت است. شاید آموزش و فرهنگ‌سازی برای آن‌ها که علاقه‌مند به نگهداری از حیوانات در زندگی شهری هستند، بهترین و مهم‌ترین راهکار برای کاهش مشکلات ناشی از همزیستی انسان و حیوان به نظر برسد و بی شک قوانین بازدارنده نمی‌تواند آن‌گونه که باید اثرگذاری لازم را میان شهروندان داشته باشد. چنانكه سال هاست تابلوي ورود حیوانات به داخل پارک ممنوع است، در ورودی‌های بوستان‌های شهری خودنمایی کرده اما اثر چندانی ندارد و تغییر سبک‌های زندگی سبب شده تا این‌گونه قوانین نادیده گرفته شود. اكنون گروه‌هاي مردمي زيادي در حمايت از حيات حيواناتي از جمله سگ‌ها در جامعه فعالند و آموزش به آن‌ها توانسته در كمك به حيات حيوانات تاثير بگذارد. از سويي، دستگاه‌هايي چون شهرداري‌ها كه روزگاري به معدوم كردن سگ‌ها در شهرها مي‌پرداختند، اكنون به سمت زنده گيري و عقيم كردن سگ ها روي آورده‌اند تا گامي براي ادامه حيات اين حيوانات باشد. در چنين شرايطي آموزش‌های صحیح کمک می‌کند با اصلاح رفتار با حيوانات، زندگی شهری مسیر درست خود را طي كرده و از ایجاد لج‌بازی‌های اجتماعی بکاهد و مواردی چون نگهداری از سگ و تبعات آن مشكلات كمتري ايجاد كند. هرچند در آموزه‌های اسلامی نگهداری از سگ نکوهش شده است و امیر مومنان در این باره فرمود: در نگهداری سگ خیری نیست، مگر در سگ شکاری برای شكار و سگ همراه گله براي نگهباني گوسفندان. حالا باید منتظر ماند و دید با وقوع این حادثه تلخ و صدمه جسمی و روانی دختر نوجوان مسئولان مربوط با پاك كردن صورت مساله، ممنوعیت هاي بيشتر براي نگهداري حيوانات اعمال خواهند كرد يا ارائه آموزش هاي شهروندي و اعمال کنترل بیشتر بر چگونگي نگهداري از حيوانات را برای تکرار نشدن این دست حوادث در پيش خواهند گرفت؟
الهام علمشاهی
سگ‌ها در اوایل سال ۱۷۵۰ میلادی برای کمک به مجروحان و گمشدگان استفاده می‌شدند. تیم‌های جست‌وجو و نجات امروزی، پیوندی از سگ و انسان است که عملیاتی همچون ردیابی، پیدا کردن قربانیان جنایات، بهمن، زلزله و سیل را انجام می‌دهند. در ایران ضرورت به کارگیری از سگ‌های زنده‌یاب برای نخستین بار پس از وقوع زلزله های رودبار، منجیل و بم به وضوح احساس شد از این رو جمعیت هلال احمر نسبت به تشکیل تیم‌هایی با این هدف اقدام کرد.حضور سگ‌های نجات ایران در زلزله‌های پاکستان و اندوزی و دیگر حوادث رخ داده در ایران مثل زلزله بم، کرمانشاه، ورزقان، حادثه معدن یورت، سقوط هواپیما در رامسر، سیل الموت در قزوین، ریزش مترو در قم، آتش‌سوزی منطقه نقاره‌خانه کهگیلویه و بویراحمد و حادثه پلاسکو بیش از پیش اهمیت کار سگ‌های زنده‌یاب برای نجات جان انسان‌ها را نشان می‌دهد.مرکز آنست یا همان «آموزش و نگهداری سگ‌های تجسس» در سال ۱۳۸۲ همزمان با زلزله بم فعالیتش را با ۹ قلاده سگ آغاز کرد و توانست در اولین حضور جدی خود در زلزله بم ۶۷ نفر را زنده نجات دهد، کاری که هیچ یک از کشورهای آمریکایی و اروپایی حاضر در زلزله بم نتوانستند انجام دهند.کرونی، جری، جیمی، رکسی، سنتو، جو، جکی، پیتر و سزار اولین سگ‌های زنده‌یابی هستند که به همراه مربیان‌شان توانستند در زلزله بم ۶۷ زنده را از زیر آوار نجات دهند و اجساد بسیاری را هم از زیر آوار پیدا کردند. کرونی؛ تنها سگی بود که در زلزله بم ۱۳ نفر را زنده از زیر آوار نجات داد.پس از زلزله بم به مرور واحدهای آنست در دیگر نقاط ایران هم تشکیل شد، آذربایجان شرقی و غربی، گیلان، مازندران، کردستان، بندرعباس، شیراز و اصفهان از اولین استان‌هایی بودند که از سگ‌های زنده‌یاب در حوادث کمک گرفتند.دومان، اولین سگی بود که در عملیات کوه‌های الوند به همراه یاشار شادپور، مربی‌اش راپل انجام داد و توانست یک نفر را در زلزله ورزقان زنده از زیرآوار نجات دهد، سگ قهرمانی که ۲۵ فروردین ۹۵ از دنیا رفت و حالا «باتیس» جایگزین او برای یاشار شده است، باتیس ژرمن شپرد است اما فقط زبان ترکی را می‌فهمد و مربی‌اش با او ترکی صحبت می‌کند. رکس، پرطرفدارترین اسم در میان سگ‌های زنده یاب ایرانی است؛ درحال حاضر پنج سگ با نام رکس به عنوان سگ زنده‌یاب در ایران وجود دارد که جالب است بدانید رکسِ آذربایجان غربی، بزرگ‌ترین سگ زنده‌یاب ایران و ۲/۵ ساله است و حدود ۱۵ عملیات با دوستش «جانتاپ» انجام داده است. ببری؛ سگ آموزش دیده هلال‌احمر گیلان است که در فیلم سینمایی «کاتی و ستاره» با کارگردانی رضا مجلسی بازی کرد، فیلمی با فضایی فانتزی که بخش زیادی از آن در شمال ایران فیلم‌برداری شده و به جشنواره بین‌المللی فیلم کلکته و داکا هم راه یافته است.الکس ۹ ساله، سگ باتجربه استان ایلام است که در زلزله کرمانشاه توانست یک مادر و فرزند را زنده از زیرآوار نجات دهد و در همین عملیات خودش هم مصدوم شد. الکس به همراه تیتو، باتیس، پاشا، جانتاپ، وایپر، شارون، جیمی، آسو، شیپر، رینو، فیدو، مارشال، مکسس، جیمی، مسی، سزار، کایلو، لیون، تام، سنتو، بالتی، لیدو و لادو که از استان‌های ایلام، آذربایجان شرقی و غربی، همدان، کردستان، کرمانشاه، قم، قزوین، زنجان، چهارمحال و بختیاری، اصفهان و ۶ سگ سازمان امدادونجات همگی در زلزله کرمانشاه حضور داشتند و علاوه بر نجات ۶ نفر توانستند به پیدا کردن ۱۸ جسد از زیر آوار نیز کمک کنند.جکی؛ سگ ۶ ساله زنده‌یابی است که کمی ظاهرش با دیگر ژرمن‌شپردها فرق دارد و بیشترین آمار حضور در حوادث کوهستان و ریزش آوار را از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۷ داشته است. سگی سیه‌چرده که ۱۰ حادثه کوهستان و ۱۷ حادثه ریزش آوار را با دوستانش مایلی، لیزا و هیرو در استان خراسان جنوبی شرکت کرده است.سزار و کایلو، سگ‌های استان زنجان هم علاوه بر شرکت در سیل آذرشهر و الموت قزوین، حضور در عملیات ساحلی را هم در کارنامه خود دارند.حالا دیگر نژاد سگ‌های زنده‌یاب ایرانی تنها محدود به ژرمن شپرد نمی‌شود و نژاد لابرادور که یکی از باهوش‌ترین نژادها در میان سگ‌ها به حساب می‌آید هم برای زنده‌یابی در ایران استفاده می‌شود؛ لی‌لی، شاینی و لادو سه سگ از نژاد لابرادور هستند که الان آماده زنده‌یابی در حوادث هستند.یک سال بعد از زلزله بم تیم سگ‌های زنده‌یاب هلال احمر ایران برای امدادرسانی به زلزله‌زدگان اندونزی به این کشور اعزام شدند و در سال ۸۴ به یاری حادثه‌دیدگان زلزله پاکستان رفتند و موفق به شناسایی یک فرد زنده از زیر آوار شدند.
