اعتراضات کنونی و احتمالات آینده
حسین قاضیان
منبع: تلگرام نویسنده
اعتراضات در ایران ادامه دارد، چرا؟ گرچه زمینه‌ها و دلایل این اعتراضات پیچیده و طولانی است، و از نظر برخی دلایل آن نیاز به توضیح ندارد، اما اگر بخواهیم به اختصار پاسخی به این پرسش بدهیم، در چند کلمه و به کوتاهی این است:
نارضایتی‌ها در ایران از نظر موضوعی گسترده است. به عبارت دیگر، مردم از وضعیت هوا و آب و برق گرفته تا سیاست خارجی، از گرانی و بیکاری گرفته تا آزادی‌های اجتماعی، از وضع موجود ناراضی‌اند.
نارضایتی در ایران گستره جمعیتی وسیعی را هم در برمی‌گیرد. بنا به تخمین‌های حاصل از نظرسنجی‌های رسمی، از هر ۴ ایرانی ۳ نفر از اوضاع ناراضی‌اند.
این نارضایتی‌ها علاوه بر گستردگی موضوعی و جمعیتی، از نظر زمانی نیز حاصل انباشت تاریخی چهار دهه نارضایتی است.
این نارضایتی‌ها، حاصلِ ترکیب سه سطح از مشکلات است: اول، سطح ناکارآمدی سیستمِ حکومتی، دوم، سطح نادرستی سیاست‌ها، و سوم، سطح بی‌خردی و بی‌تدبیری افراد حکومتگر. گذشته از این، دگرگونی‌های طبیعی و تغییرات بین‌المللی نیز مزید بر علت شده است.
با این حال، اگر مردم ناراضی از این گسترده وسیع موضوعات ناراضی‌کننده در طول این چهار دهه، امیدی در افق می‌دیدند و (حتی به غلط) تصور می‌کردند که در آینده‌ای دور یا نزدیک اوضاع بهتر می‌شود، ممکن بود «نارضایتی» شان به «اعتراض» بدل نشود.
آیا این اعتراضات ادامه پیدا خواهد کرد؟ اگر ریشه این اعتراضات همان نارضایتی‌های گسترده و انباشته باشد و مردم در افق اثری از ابرهای امید و بهبود نبینند، باید حدس زد که این اعتراضات، کم یا بیش، گسترده‌تر یا محدودتر، ادامه پیدا کند.
علاوه بر مردم ناراضی و نومید و عاصی، قدرت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای هم برای خلاصی از دست جمهوری اسلامی نقش فعال‌تری در بی‌ثبات کردن اوضاع برعهده گرفته‌اند که می‌تواند در تداوم اعتراضات تاثیر داشته باشد.
اعتراضات یکی - دو سال اخیر هنوز الگوی مشترکی از پراکندگی جغرافیایی، تراکم جمعیتی، توالی زمانی و مضمون‌های اعتراضی نشان نمی‌دهد.
با این حال، می‌شود دید که اعتراضات تاکنون روندی «متناوب» داشته و نه «پیوسته». بنابراین، باید انتظار داشت دوره‌های خاموش و روشن شدن اعتراضات را در آینده هم شاهد باشیم.
آیا حکومت راهی برای پاسخ به اعتراضات دارد؟ ریشه اعتراضات موجود بسی گسترده‌تر و عمیق‌تر از آن است که حکومت بتواند (دست کم در کوتاه مدت) به خواسته‌های معترضان و ناراضیان پاسخ دهد. حوصله اجتماعی مردم نیز به نظر نمی‌رسد که پذیرای پاسخ بلندمدت، یا امیدوار به آن، باشد.
شیوه برخورد با اعتراضات این چندروزه نسبت به دیماه سال قبل تفاوت‌هایی دارد:
«تا حال حاضر»، به نظر می‌رسد برخورد به شکلی تکنیکی‌تر (مثلاً با تصرف پیشدستانه محل‌های تجمع یا جلوگیری از پیوند جمعیت‌های کوچک) و با انعطاف بیشتر و خشونت کمتر صورت می‌گیرد.
شیوه‌های کنونی حکومت که ترکیبی از سرکوب منعطف و مُسّکن‌های موقت (مانند پرداخت بدهی‌‌های صندوق‌های اعتباری) است، اثر قاطعی ندارد.
سرکوب منعطف، ممکن است اعتراض را کنترل کند؛ اما نارضایتی را بیشتر می‌کند. مسکن‌های موقت (مانند مورد صندوق‌ها) با خودش مشکلات بیشتر و به دنبال آن نارضایتی‌های بیشتری به بار می‌آورد.
