اصلاح‌طلبان به کدام مکتب اقتصادی نزدیک‌ترند؟
جواد اطاعت
منبع: چشم‌انداز ایران، شماره ۱۰۹
در این پژوهش به‌منظور سنجش و تعیین گرایش سیاسی اصلاح‌طلبان در ایران، یکصد پرسشنامه استاندارد مدل Political Compass در اختیار فعالان کمیته‌های مرکزی احزاب اصلاح‌طلب قرار گرفت. از این تعداد هجده نفر خانم و نوزده نفر را روحانیون تشکیل داده بودند.
به‌جز ۹ درصد از افراد موردمطالعه، بقیه افراد در سطوح معاون رئیس‌جمهور، وزیر، نماینده مجلس و معاون وزیر بودند. احزاب اصلاح‌طلب این نمونه عمدتاً شامل احزاب کارگزاران، مجمع روحانیون مبارز، اعتماد ملی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و مشارکت بودند.
بر این اساس مشخص می‌شود جایگاه اکثر قریب به اتفاق اصلاح‌طلبان در محدوده سوسیال‌دموکراسی قرار دارند. سوسیال‌دموکرات‌ها در عین حال که از نظر سیاسی به ارزش‌های دموکراتیک پایبندند؛ اما از نظر اقتصادی با نظام بازار آزاد به‌ویژه نئولیبرالیسم نسبتی برقرار نمی‌کنند، بلکه بر اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده، سیاست‌های تأمین اجتماعی توجه به اقشار آسیب‌پذیر و در کل به دولت رفاه پایبند و معتقدند و تعهدی اساسی به عدالت اجتماعی نشان می‌دهند.
بیش از ۹۵ درصد اصلاح‌طلبان در این پژوهش، از لحاظ اقتصادی به اقتصاد دولت رفاهی با حمایت و فعالیت دولت در بازار و اقتصاد معتقدند. همچنین بیش از ۹۵ درصد از اصلاح‌طلبان از لحاظ سیاسی و اجتماعی گرایش به دموکراسی و آزادی‌خواهی دارند.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت اصلاح‌طلبان در ایران از نظر مقیاس اقتصادی خواهان اقتصاد نیمه‌باز و تا حدودی به دخالت و برنامه‌ریزی دولت در اقتصاد معتقدند و ازلحاظ سیاسی و اجتماعی نیز به حکومت و دولت دموکراتیک گرایش دارند. ازاین‌رو گرایش فکری اصلاح‌طلبان در ایران نزدیک به احزاب چپ دموکراتیک در دنیا از جمله احزاب سوسیال‌دموکرات است.
مضافاً اینکه نمودار فوق نشان‌دهنده نزدیکی دیدگاه‌های اصلاح‌طلبان به یکدیگر است و آنان از انسجام فکری مناسبی برای پیشبرد اهداف خویش برخوردارند. اصلاح‌طلبان در مقیاس سیاسی-اجتماعی نزدیکی و انسجام بیشتری دارند و در معیارهای اقتصادی دارای تکثر آرای بیشتری هستند.
با این همه سوسیال‌دموکراسی را همچنین می‌توان به آزادی مثبت و حتی تأکید محافظه‌کاری مردم‌سالارانه بر وظیفه اجتماعی، همان‌طور که درباره سنت یک ملت وجود دارد، مربوط دانست. بنابراین سوسیال‌دموکراسی از یک طرف با دموکراسی مشخص می‌شود و از طرف دیگر با محدودکردن افراط‌گرایی سرمایه‌داری و توزیع مجدد قدرت و منابع به آسیبب‌دیدگان و فراموش‌شدگان.
اصلاح‌طلبان نیز که از جریان‌های فعال سیاسی در ایران محسوب می‌شوند به لحاظ اقتصادی تا حدودی به مداخله دولت در اقتصاد و تنظیم بازار معتقد هستند و حمایت اجتماعی و اقتصادی از اقشار پایین‌دست جامعه را الزامی می‌دانند.
علاوه بر این به لحاظ سیاسی به دولت آزادی‌خواه و دموکراتیک گرایش دارند و برای آزادی‌های فردی و اجتماعی (آزادی بیان، آزادی شکل‌دهی به تشکل‌ها، آزادی رسانه و روزنامه‌ها و ...) ارزش زیادی قائل هستند؛ بنابراین اصلاح‌طلبی در ایران و سوسیال‌دموکراسی و دموکراسی اجتماعی دارای قرابت و تشابهات قابل‌توجهی با یکدیگر هستند.
