ابعاد اصلاحات اقتصادی در عربستان سعودی

دکتر مهدی نوربخش، استاد روابط خارجی و تجارت جهانی دانشگاه هریسبرگ آمریکا، در یادداشتی برای “راهبرد” نوشت:

محمد بن سلمان در عربستان سعودی دست به اصلاحات اجتماعی و اقتصادی بزرگی زده است.

در عرصه اصلاحات سیاسی، بافت قدرت سیاسی استبداد سلطنتی دست نخواهد خورد و‌ هر آنچه محمد بن سلمان انجام می‌دهد، در رابطه با  تثبیت بیشتر نظامی است که هم استبدادی و هم سلطنتی است.

محمد بن سلمان تصمیم ندارد که فضای سیاسی کشور را برای مشارکت مردم در سیاست باز کند‌ و تلاش اصلاحی او در زمینه‌های دیگر صرفا برای رضایت مردم این کشور برای گذار از اصلاحات سیاسی است.

در زمینه اجتماعی، آزادی‌هایی به شهروندان کشور مثل حق رانندگی برای زنان داده شده که اگر چنین نبود، خاندان سلطنتی در این فضای جهانی شده فرهنگی و سیاسی قادر نبود‌ دنیای بیرون را قانع کند که این کشور بطور جدی به اصلاحات اجتماعی روی آورده است.

اما در بخش اقتصادی، عربستان سعودی به فکر ایجاد تغییرات اساسی و عمده‌ای افتاده است.

محمد بن سلمان بر این باور است که عمر اقتصاد نفتی به زودی بسر خواهد‌ آمد و تا دو دهه دیگر انرژی‌های جایگزین ارزش منابع انرژی‌های فسیلی را به شدت تقلیل خواهند داد.

در سال ۱۹۳۸ نفت برای اولین بار در عربستان سعودی استخراج شد. بیش از ۸۰ سال اقتصاد این کشور کاملا به منابع مالی کسب شده از طریق نفت وابسته بوده است.

در حال حاضر، بیش از ۸۰ درصد منابع مالی عربستان به فروش نفت متکی است. محمد بن سلمان تصمیم گرفته که اقتصاد این کشور را از اتکا به نفت به عنوان یک منبع کلیدی خلاصی دهد.

در سال‌های پیش، این کشور در صنعت پتروشیمی با کمپانی های خارجی سرمایه‌گذاری‌های وسیعی کرده است. تاسیسات پتروشیمی صدرا در این کشور با حمایت و شراکت کمپانی امریکایی دوپانت احداث شده است.

برای پروژه‌ها وسیعتر اقتصادی، عربستان سعودی نیازمند سرمایه است. یکی از این پروژه‌ها ایجاد یک شهرک وسیع تکنولوژی لست که در حال حاضر، با طراحی کمپانی های آمریکایی در حال شکل گیری است.

برای ایجاد سرمایه، این کشور به طراحی دو مکانیسم جدا روی آورده است:

اول: خانواده سلطنتی عربستان سعودی تصمیم گرفته که پنج درصد سهام شرکت نفتی آرامکو را به سرمایه‌گذاران خارجی بفروشد. هنوز تخمین مشخصی برای قیمت این سهام تعیین نشده؛ اما بسیاری حدس می زنند که به چند صد میلیارد دلار برسد.

خانواده بن سلمان به دنبال مکانیزم‌هایی هستند که ارزش کلی شرکت آرامکو، میزان ذخیره نفتی این شرکت و‌ مقدار پولی که از این کمپانی به خزانه خانواده سلطنتی ریخته می‌شود؛ مخفی بماند.

مثل تمام نظام‌های استبدادی، خانواده سلطنتی عربستان سعودی برای دستیابی به خزانه کشور به هیچ نهادی پاسخگو نیست.

کسی نمی‌داند چقدر پول از خزانه کشور به حساب‌های شخصی مردان قدرت عربستان سعودی واریز و کجا  خرج می‌شود.

دوم: عربستان سعودی با حمایت و‌ همکاری روسیه تصمیم گرفته که سقف تولید اوپک را تا مرز یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد.

این افزایش تولید به نفع عربستان سعودی و ‌روسیه اما به ضرر کشور ما ایران است. قیمت نفت را در بازار جهانی کاهش خواهد‌ داد که به نفع اقتصاد کشورهای صنعتی هم خواهد‌ بود.

خاورمیانه در سال‌های آینده صحنه رقابت‌های سخت اقتصادی خواهد شد. فقط کشورهایی که توانسته‌اند با منابع مالی خود برنامه‌های دقیق و‌ منظمی برای اقتصاد خود طراحی و به رفاه زندگی مردم خود کمک کنند؛ نفوذ خود را در این منطقه ‌و جهان‌ افزایش خواهند‌ داد.