درس‌های یک یاغی برای ایران
دکتر امیر حسین خالقی
معمر قذافی؛ پیشوای نیمه مجنون لیبی؛ سرنوشت خوبی نداشت، از سوسیالیست های عربی بود که از ۱۹۶۹ بر کشوری نفتی حاکم شد و در داخل و خارج پترودلار خرج می کرد و حمایت «مردمی» می‌خرید؛ الگویش جمال عبدالناصر بود و سودای رهبری جهان عرب و آفریقا را داشت.
مانند هیتلر کتابی نوشته بود و اندیشه‌های بلندش! را که معجونی از سوسیالیسم و ناسیونالیسم عربی و اسلام بود در آن شرح داده بود. پوپولیستی بود که به نظر خودش برای استقلال لیبی خیلی کارها کرد و حکومتش بالا و پایین زیاد داشت؛ ولی سرانجام هم در ۲۰۱۱ بر او آن رفت که در رسانه ها دیدیم.
کسانی در ایران در مورد قضیه هسته‌ای و مذاکره با یانکی‌ها قذافی، قضیه خلع سلاح لیبی و حمله نظامی به آن کشور را مثال می زنند که او هم امید به بهبود روابط با غرب و برداشتن تحریم ها داشت، ولی در نهایت حکومتش را به باد داد؛ اجازه دهید قضیه را بیشتر شرح دهیم.
قذافی از آغاز از یاغیگری کم نداشت، در یک فقره مشهور هواپیمای پان امریکن (قضیه لاکربی) ۲۷۰ نفر را نفله کرده بود، پول نفت را این طرف و آن طرف خرج می کرد و هوادار می خرید و با امپریالیسم مبارزه می کرد.
در دهه های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ برای دفاع از خودش و مبارزه با اسرائیل مثل صدام از بازار سیاه دنبال سلاح هسته‌ای و شیمیایی هم بود، قضیه تا سال های دهه ۱۹۹۰ ادامه داشت و تحریم‌ها سفت و سخنی هم برای آن کشور وضع شده بود.
بعد از جنگ سرد پیشوای بزرگ تصمیم گرفت که دست از یاغیگری بردارد و به «غرب» نزدیک‌تر شود، بلکه از فشار تحریم ها رها شود؛ از دوران کلینتون ارتباط هایی با امریکا برقرار کرد و برای قضیه لاکربی توافق هایی حاصل شد، بعدها در دوران جورج بوش قضیه سلاح های کشتار جمعی پیش آمد و مجبور شد بابت آنها هم کنار بیاید.
بحث اعتماد و سازش هم نبود، بوش نشان داده با کسی شوخی ندارد؛ به افغانستان حمله کرده بود و قدرت نظامی افسانه‌ای یانکی ها را به رخ کشیده بود، به گفته وزیر خارجه لیبی خیلی صریح قذافی را تهدید کرده بود که یا خودت اندوخته سلاح‌هایت را نابود می‌کنی یا خودمان برایت این کار را می‌کنیم!
مرد لیبیایی هم دیده بود سنبه پرزور است کوتاه آمده بود؛ روز قبل از حمله امریکا به عراق به یانکی‌ها پیغام داده بود که همکاری خواهد کرد، تحریم‌ها به تدریج برداشته شد، کسانی تصمیم قذافی را ستودند و کسانی هم بر او ایراد گرفتند.
می‌گفتند تضمین های امنیتی هم گرفته است که در ازای از دست دادن سلاح‌هایش به او حمله‌ای نشود. بعد از مدتی اعلام کرد که از سرعت پیشرفت و بهبود روابط راضی نیست و احساس می‌کند چیز دندانگیری نصیب لیبی نشده است.
دیده بود که امریکا در عراق و افغانستان گیر کرده است، در ۲۰۰۹ مدتی همکاری با غرب را تعلیق کرد تا امتیازی بگیرد، کل کار خلع سلاح قرار بود ۲۰۱۶ تمام شود.
کار به آنجاها نرسید، بعد از بهار عربی در ۲۰۱۱ لیبی هم شلوغ شد؛ پیشوا هم در سرکوب مخالفان کم نگذاشت، آنها را سوسک نامید و گفت کشور را از لوث وجودشان پاک می‌کند، در چند روز بنا به تخمین‌ها تا ۲۰۰۰ نفر قتل عام شدند، مخالفان مسلح شدند و کار به رویارویی تانک‌ها و هواپیماهای ارتش قذافی با آنها رسید.
رسانه‌های جهانی پوشش گسترده‌ای از قضیه دادند و با قطعنامه ۱۹۷۳ شورای امنیت، مداخله نظامی ناتو در لیبی آغاز شد که با ایجاد منطقه پرواز ممنوع و تامین سلاح برای مخالفان پیش رفت، کار مدتی ادامه داشت تا قذافی به دست شورشیان کشته شد.
در ایران هم کسانی با همین منطق گفتگو با غربی‌ها را مجاز نمی‌دانند و دلایلی هم دارند، ولی یادمان نرود مشکل لیبی بیش از وادادن به اجنبی، یک بحران داخلی بود، ما هم در حال حاضر مسائل جدی مانند بحران سیستم بانکی، بیکاری، فساد، رکود و ناکارآمدی بخش عمومی و دولت را داریم، اگر اینها را چاره نکنیم، با سازش یا بی سازش با «غرب» مصیبت روی سرمان آوار می شود، اینکه از کجا شروع کنید ساده نیست، والله اعلم.
