ما و نروژ

در سال ۱۹۹۰ میلادی بعد از نوسانات شدید قیمت نفت، دولت نروژ تصمیم گرفت تا با تاسیس صندوقی به‌منظور ذخیره درآمد‌های نفت و گاز اقتصاد کشور را از درآمدهای نفتی مستقل کند. در سال ۱۹۹۶ میلادی این کشور تصمیم گرفت تا ۴۰ درصد ذخایر صندوق را در سهام شرکت‌های بزرگ در سراسر دنیا سرمایه‌گذاری کند. همچنین میزان اتکا بودجه دولت به درآمدهای نفتی را به تدریج به صفر برساند و در عوض به میزان محدودی از سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌های صندوق استفاده کند.

اکنون ارزش این صندوق به بیش از ۹۵۰ میلیارد دلار رسیده و در سال آینده میلادی ارزش آن از یک تریلیون دلار فراتر خواهد رفت. در حال حاضر این صندوق سهامدار نزدیک به ۹ هزار شرکت در سراسر دنیاست. بیش از ۷۷ کشور دنیا مقصد سرمایه‌گذاری‌های این صندوق هستند.

دولت این کشور حق ندارد برای تامین بودجه خود بیش از بازدهی سالانه از صندوق برداشت کند و این میزان از ۴ درصد ارزش موجودی صندوق فراتر نرفته است. به این ترتیب دولت نروژ اصل سرمایه نفت را برای مردم و نسل‌های آینده حفظ می‌کند و فقط از سود حاصل از این سرمایه‌گذاری برای جمعیت ۶ میلیونی خود استفاده می‌کند. نکته مهم دیگر اینکه فعالیت این صندوق بسیار شفاف و علنی است.

تقریبا همزمان با نروژ صندوق مشابهی در ایران تاسیس شد که در ابتدا حساب ذخیره ارزی و اکنون صندوق توسعه ملی نامیده می‌شود. درحالی‌که درآمد ایران از صادرات نفت و گاز طی این سال‌ها تقریبا دو برابر نروژ بوده است، اما میزان موجودی صندوق توسعه ملی هیچ وقت به یک دهم موجودی صندوق نروژ نرسیده است.

درباره عملکرد صندوق آمار به روز از وضعیت صندوق منتشر نشده است و آخرین آمار از عملکرد صندوق مربوط به پایان سال ۹۳ است. درحالی‌که درآمد این صندوق متعلق به عموم مردم است، اما میزان موجودی صندوق محرمانه است و گزارشی درباره آن برای عموم مردم منتشر نمی‌شود.

متاسفانه طی این سال‌ها به‌جای آنکه اتکای دولت‌ها به درآمدهای نفتی کاهش یابد برداشت‌های مکرری برای تامین مخارج جاری خود از منابع صندوق داشته‌اند و هیچ‌گاه دولت نتوانسته است بدون اتکا به منابع این صندوق مخارج جاری خود را تامین کند. فقط یک قلم از این مخارج جاری پرداخت سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار یارانه نقدی است که می‌تواند در این صندوق ذخیره شود.