عارف، فرمانده بی‌سرباز
داریوش قنبری/آرمان
یکی از مشکلات فراکسیون امید و سایر فراکسیون‌های مجلس در حال حاضر در این است که این فراکسیون‌ها با معنی مستقل فراکسیون در نظام‌های پارلمانی همسویی نداشته و در مجموع فاصله بسیار زیادی با معنای فراکسیون دارند. معمولا وقتی صحبت از فراکسیون در سایر نظام‌های سیاسی می‌شود، عقبه حزبی و سیاسی خاصی دارند و بعد از موفقیت در انتخابات و ورود به مجلس قانونگذاری، با توجه به تعداد کرسی‌هایی که در اختیار دارند فراکسیون حزبی را تشکیل می‌دهند. این فراکسیون‌های حزبی در ارتباط با بدنه حزبی و بدنه اجتماعی‌شان هستند و به نوعی مطالبات مردم را از طریق احزاب سیاسی پی می‌گیرند و این مطالبات را پردازش کرده و به قانون و سیاست تبدیل می‌کنند. به بیان دیگر خروجی تصمیمات و قوانین و مصوبات مجالس معمولا همان مطالباتی است که از طریق احزاب به‌این فراکسیون‌ها منتقل می‌شود. اما در کشور ما، فراکسیون این معنا را نه در ارتباط صرفا با اصلاح‌طلبان که در سایر فراکسیون‌های مجلس هم ندارد. با توجه به تجربه‌ای که دارم سایر فراکسیون‌ها هم به لحاظ سیاسی چنین ویژگی‌ای ندارند که با بدنه حزبی ارتباط تنگاتنگ داشته باشند. شاید یکی از ضعف‌هایی که ناشی از کارکردهای احزاب در کشور ماست در فراکسیون‌های مجلس خودش را نشان می‌دهد. از آنجا که احزاب توانمند و قدرتمندی در کشور به معنی مصطلح آن نداریم که کارکردهای حزبی خود را داشته باشند، به همین خاطر فراکسیون‌ها هم عنوان و نامی بیش نیستند. همان‌طور که احزاب سیاسی ما عمدتا نام حزب را یدک می‌کشند و بسیاری از کارکردها یا کارویژه‌های حزبی را انجام نمی‌دهند. درواقع چون مشکل تحزب در کشور وجود دارد ارتباطی بین فراکسیون با حزب وجود ندارد و نهایتا کار فراکسیونی هم بی‌ریخت و بی‌هویت می‌شود. یکی از مشکلات اساسی همین عدم ارتباط فراکسیون‌ها به‌خصوص فراکسیون امید با بدنه حزبی‌اش در خارج از پارلمان است. هرچند که احزاب سیاسی به آن معنا را نداریم اما برخی جناح‌های سیاسی در کشور فعال هستند که این جناح‌ها، کارکردهای احزاب را به شکل نیمه و ناتمام انجام می‌دهند.
درست است که کارکردهای احزاب را به شکل کامل ندارند اما این جناح‌ها شبه حزب‌هایی هستند که کاندیداهای حزبی را معرفی می‌کنند و با توجه به اینکه در انتخابات تاثیرگذار هستند و بر مبنای اندیشه‌ها و تفکرات شکل گرفته‌اند، مردم هم به هویت این جناح‌های سیاسی رای می‌دهند تا افراد مورد نظرشان وارد پارلمان شوند. اما در این دوره از مجلس اصلاح‌طلبان در قالب شورای عالی سیاستگذاری میثاقنامه‌هایی را با اعضایشان امضا کردند. یعنی کسانی که درخواست کاندیداتوری داشتند و خواستار حمایت جناح اصلاح‌طلب بودند، در قالب میثاقنامه متعهد به تعهداتی شدند. به نظر می‌رسد که این میثاقنامه‌ها و تعهدات مجددا باید مورد بازخوانی قرار بگیرد و ارتباط حامیانی که باعث شدند تعدادی نماینده وارد مجلس شوند و امروزه در قالب فراکسیون امید فعالیت می‌کنند، روشن‌تر و مشخص‌تر شود. درواقع باید به اعضای فراکسیون امید تعهدات حزبی‌شان را در قالب همان تعهدات جناحی یادآور شد تا به این تعهدات پایبند باشند و ارتباطاتی را با بدنه حزبی خود برقرار کنند. مشکل اصلی فراکسیون امید عدم ارتباط با بدنه حزبی و جریان اصلاح‌طلب است. به هرحال فراکسیون امید حداقل یک سوم نمایندگان مجلس را در عضویت خود دارد که تعداد قابل توجهی است. ما در مجالس هفتم و هشتم با تعداد اقلیت حدود ۵۰ نفر اثرگذاری خیلی بیشتر از فراکسیون امید داشتیم. در نگاه کلی یکی از مسائلی که باعث شده فراکسیون امید کم اثر شود این است که ارتباط فراکسیون با بدنه حزبی و جناحی قطع است و از طرف دیگر نمایندگان عضو فراکسیون هم فاقد تجربه لازم هستند و فراکسیون به همین خاطر دچار نوعی سردرگمی است. یعنی خیلی از کسانی که الان نماینده هستند سابقه عضویت در مجلس را در دوره‌های گذشته نداشته‌اند و تجربه لازم را برای کار کردن ندارند و به خوبی نمی‌توانند از پس وظایفشان برآیند. شاید بهترین کاری که رئیس فراکسیون امید می‌تواند انجام دهد این است که مجددا ارتباط فراکسیون را با بدنه جناحی خودش برقرار کند و از طریق فراکسیون را احیا کند. به نظرم راه برای این فراکسیون همچنان وجود دارد البته قطعا فراکسیون امید باید با معتدل‌های مجلس هم همراهی کند. الان تعداد اعضای فراکسیون امید یک سوم تعداد نمایندگان است، در حالی که در ابتدای کار مجلس، ۱۶۰نماینده مشخص شده بودند که با حمایت لیست امید وارد مجلس شده بودند. هدف لیست امید چه بود و چرا این لیست معرفی شد و ائتلافی بین معتدل‌ها و اصلاح‌طلبان شکل گرفت؟ هدف این بود که به نوعی جلوی تندروی‌ها و افراطی‌گری‌ها گرفته شود و حمایت سیاسی از دولت آقای روحانی صورت بگیرد. فلسفه شکل‌گیری باز باید مورد بازخوانی قرار بگیرد و اصلاح‌طلبان در قالب فراکسیون امید دوستان مورد حمایت در لیست را مجددا پیدا کنند تا شاکله ائتلاف برای موثر واقع شدن فراکسیون همچنان مورد توجه قرار بگیرد. حداقل تا پایان عمر این دوره از مجلس هویت لیست امید مورد توجه همه کسانی که قبلا در این ائتلاف بودند قرار بگیرد. به‌خصوص توجه داشته باشند که عملکرد آنها زیر ذره‌بین رای دهندگان است. از آنجا که دو سال از عمر مجلس دهم می‌گذرد و سال ۹۸ انتخابات مجلس یازدهم را خواهیم داشت، حداقل نمایندگان به لحاظ افکار عمومی و جامعه رای دهنده خودشان، ملزم خواهند بود که به تعهدات حزبی و جناحی و چارچوب‌های ائتلاف پایبند بمانند. اگر ارتباط فراکسیون امید با بدنه جناحی به خوبی برقرار شود خیلی از مشکلات قابل حل خواهد بود. الان کار به جایی رسیده که فراکسیون امید روزبه‌روز ضعیف‌تر و آقای محمدرضا عارف هم تبدیل به یک فرمانده بدون سرباز می‌شود. نباید این اتفاق بیفتد. فراکسیون قابل بازسازی است و می‌تواند در مدت باقیمانده ضعف‌هایش را ترمیم کند. اما از طرفی باید جلوی فرصت طلبان هم گرفته شود و برای این کار باید تعارفات را کنار بگذاریم. بهتر است کمیته‌ای برای پایبندی اعضا به تعهداتشان شکل بگیرد تا نام کسانی که در صحن علنی اصولگرا می‌شوند و در حوزه انتخابیه اصلاح‌طلب، برده شود. اگر تعدادی مشخص شده و نام آنها به اطلاع رای دهندگان برسد، دیگر کسی چارچوب‌های اصلاح‌طلبی را فدای منافع شخصی نخواهد کرد. یکی از اشکالات شورای عالی سیاستگذاری این است که در زمان انتخابات لیستی را معرفی می‌کند و بعد از آن نظارتی ندارد و مسئولیت بعد از انتخابات را برعهده نمی‌گیرد. شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان صرفا نباید برای انتخابات وجود داشته باشد و اگر به همین روند ادامه پیدا کند در آینده بی‌اثر خواهد شد. شورای عالی سیاستگذاری هم باید با منتخبان جلسه بگذارد تا هم به آنها خوراک فکری بدهند و هم نظارت داشته باشند و در عین حال از فراکسیون امید بخواهند که به چارچوب‌های جناحی و حزبی شان متعهد باشند. واقعیت این است که زمان انتخابات شاهد شور و نشاط زیادی هستند که تشکل‌های سیاسی فعال می‌شوند به امید اینکه ۴ سال کار کنند اما به محض تمام شدن انتخابات همه‌چیز تمام می‌شود. این یک ضعف جدی و اساسی است که به‌خصوص به شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان وارد است. اگر قرار است این جریان همیشه بتواند فعال باشد باید بتواند شور و نشاط سیاسی را داخل جامعه بدمد و به نوعی همیشه در صحنه حضور داشته باشد.
نماینده اسبق مجلس داریوش قنبری
