هنرمند باید امیدوار باشد جایی برای حضور او هست
آیدین آغداشلو درگفت‌و‌گو با «اعتماد»
سه شنبه ۲۵ مهر ۱۳۹۶
مریم درویش
در سال‌های اخیر بعضی از مجموعه‌های تولیدی و اقتصادی با درك نقش مهم هنر در اجتماع، با برگزاری مسابقات یا خرید آثار هنری تلاش كرده‌اند تا از هنر و هنرمندان ایرانی حمایت كنند. نمایشگاه هنری ورسوس نیز از چهار سال پیش با هدف حمایت از جوانان هنرمند و با تمركز بر شناسایی استعدادهای نسل جوان و معرفی آنها به جامعه هنرهای تجسمی، فعالیت خود را آغاز كرد تا در نهایت چهره‌هایی نامدار در طول دوره‌های گذشته این آثار را انتخاب و داوری كنند. آیدین آغداشلو یكی از داوران نخستین دوره ورسوس بود كه به هنرمندان نقاش جوان زیر ٣٠ سال اختصاص داشت و خرداد ماه سال ١٣٩٣ در خانه هنرمندان ایران برگزار شد. گفت‌وگو با این هنرمند را به بهانه نزدیك شدن به سومین دوره نمایشگاه ورسوس در ادامه بخوانید.
تجربه حضور در ورسوس و انتخاب آثار نقاشان جوان برای شما چگونه بود؟
در هر نمایشگاهی كه برای آن فراخوان اعلام مي‌شود باید منتظر دیدن همه نوع كاری باشید. از تكراری و ساده گرفته تا اصیل و قابل توجه. كار بسیار سختی هم هست چون تعداد آثار بسیار زیاد است و حوصله و نیروی زیادی مي‌خواهد تا انتخاب‌كننده دچار بي‌اعتنایی نشود و با صرف وقت كارها را انتخاب كند. من بارها چنین تجربه‌ای را داشتم و به عنوان داور یا انتخاب‌كننده با كوهی از آثار مواجه شدم. همیشه سعی كردم انضباط داشته باشم و حوصله‌ام را نگه دارم تا به دلیل تكرارِ تماشای آثار دچار حالت‌های زودگذر نشوم و بتوانم روی هر كاری درنگ كنم. معمولا كاری كه باید جدا شود و جای درنگ بیشتری دارد را با علامتی مشخص مي‌كنم و كار خود را تمام شده فرض مي‌كنم. البته همیشه در این رویدادها چند نفر همكار حضور دارند كه هر كدام انتخاب‌های متفاوتی دارند.
با توجه به اینكه آثار هنرمندان زیر ٣٠ سال شركت‌كننده در این رویداد را مي‌توان نماینده نسل جوان هنرمندان دانست، نظر شما در مورد آثاری كه بررسی كردید، چیست؟
هر بار وقتی در مقابل تعداد زیادی از آثار نقاشان جوان قرار مي‌گیرم امیدوارتر مي‌شوم. چون گذشته از كارهایی كه كپی یا تحت تاثیر دیگران هستند، با نسل جوانی مواجه مي‌شوم كه خیلی بااستعداد و كاری است و آثار بسیار قابل توجهی خلق مي‌كند كه در مقابل آن احساس آسودگی و خوشحالی مي‌كنم. در هركدام از این رویدادها آثار پیشتاز و اصیل زیادی دیدم و بر اساس سلیقه خودم آنها را انتخاب كردم. هرچند در مقابل سلیقه داوران دیگر ممكن است این آثار امتیاز لازم را كسب نكرده باشند.
جامعه ما چه نیازی به برگزاری چنین رویدادهایی دارد و آیا افزایش تعداد چنین مسابقه‌هایی مي‌تواند تاثیر منفی داشته باشد؟
خیر، هیچ نكته منفي‌ای وجود ندارد. چون جوانان ما در آغاز راه خود و بعد از پایان دانشگاه قرار دارند و جدا از اینكه چه نبوغی دارند یا چه چیزی عرضه مي‌كنند و ارزش كیفی كار آنها چیست، مانند همه نقاشان این مساله را دارند كه آثارشان ابتدا عرضه شده و سپس مورد توجه قرار گرفته و خریداری شود. یك اثر هنری هرقدر هم كه عالی باشد باز نیاز به مخاطب دارد. پس برای این شور و اشتیاق هنرمند باید مخاطبی فراهم شود و این كار بسیار مهمی است. بنابراین هرچه تعداد چنین رویدادهایی بیشتر باشد تعداد مخاطب هم بیشتر مي‌شود. هنرمند در زمان خلق اثر تنهاست و پس از آن مي‌خواهد ببیند اثر او كجا مي‌رود و با چه واكنشی مواجه مي‌شود. همه نهادهای دولتی و خصوصی وظیفه دارند چنین كاری را انجام دهند و همان طور كه ورسوس و دامون‌فر این كار را كرده‌اند، هرچه تعداد آنها بیشتر باشد بهتر است.
هنرمند جوانی كه در چنین مسابقاتی برگزیده مي‌شود باید پس از پایان نمایشگاه نیز مورد حمایت قرار گیرد یا ادامه مسیر به عهده خود اوست؟
این مراسم طولانی از زمان دریافت آثار تا انتخاب، امتیازدهی، نمایشگاه و در نهایت خرید آثار، هنرمند را درگیر مي‌كند، اما پس از آن هنرمند است و خودش. نمي‌شود همیشه زیربغل هنرمند را گرفت و دنبالش بود. البته این یك وظیفه كلی برای دولت و بخش خصوصی است كه به خود بقبولانند باید از هنرمند حمایت كنند. اگر چنین حمایتی وجود داشته باشد با پایان یك رویداد، هنرمند دچار ناامیدی نمي‌شود، چون مي‌داند همیشه فرصت‌های دیگری هست كه بتواند در آنها حاضر شود و مخاطب خود را پیدا كند. ولی هنرمند تنهاست. باید بین خلوت و جست‌وجوگری او، با حمایت و پشتیبانی دیگران تعادل وجود داشته باشد. نمي‌توان انتظار داشت فقط هنرمند مداومت و استقامت به خرج دهد یا فقط حمایت و پشتیبانی دیگران وجود داشته باشد. باید تعادلی بین این رویدادها و كار هنرمند وجود داشته باشد. همیشه باید فرصت‌هایی وجود داشته باشد تا هنرمند در آنها شركت كند و امیدوار باشد كه جایی برای حضور او هست. ممكن است در یك دوره اول شود در یكی پنجم و در دوره دیگر هیچ مقامی نداشته باشد. هیچ اشكالی ندارد چون مسابقه فقط برای اول شدن نیست. دنیای هنر حوزه‌ای پر جنب و جوش و پر از امید و ناامیدی است. پس هر جشنواره‌ای كه تمام مي‌شود هنرمند باید آماده باشد خودش را جای دیگری نشان دهد. این ساحتی گسترده و پرتلاش و پرماجرا برای همه هنرمندان است. اگر فكر كنیم همه كارها برای هنرمند باید سهل و ساده باشد دیگر نمي‌توان انتطار داشت او تلاش كند. این كار ممكن است باعث شود او تنبل شود. در هیچ جای دنیا حمایت همیشگی وجود ندارد، اما نباید هنرمند را به حال خود رها كرد.
در زمان حضور خود در داوری و دیدن نمایشگاه نقاشان جوان با نكاتی مواجه شدید كه نیاز به تغییر یا بهبود داشته باشد؟
به نظر من همه مراحل ورسوس خوب بود و تنها نكته مهم این است كه باید در هر دوره این مسابقه‌ها، انتخاب‌كننده‌ها و داوران متفاوتی حضور داشته باشند تا تفاوت سلیقه و نگاه آنها باعث شود هر بار اتفاق نویی بیفتد. این تفاوت برای هنرمندان جوان هم فرصتی ایجاد مي‌كند كه افرادی با سلایق متفاوت، آثار آنها را بررسی كنند.
