«پدرم دكتر یزدی؛ انقلابی اصلاح‌طلب»
مهدی نوربخش
مهدی نوربخش، عضو نهضت آزادی ایران و داماد دکتر ابراهیم یزدی، در یادداشتی برای «راهبرد» نوشت:
در اين روزها بسيار كوشش می شود كه بين انقلاب و اصلاحات تفکیک قائل گردد. گروهي تا جايي پيش رفته اند كه اعتقاد دارند یک انقلابي نمی تواند اصلاح‌طلب باشد و یا اینکه بين انقلابی گری و اصلاح گری می بايست فرقی قائل شد.
در مورد دكتر یزدی، گروهی مدعی شده اند كه او بعد از انقلاب به مشی اصلاح‌طلبانه روي آورد و در کنش سياسی خود تغيير روش داد.
آن چيزی که در اين رابطه مغفول مانده؛ ظرف زمان بين اين دو پديده اجتماعی و چگونگی پيوند اين دو به يكديگر است.
دكتر یزدی انقلابی به دنبال سرنگونی رژيم استبداد پهلوی در ايران بود. سال های عمر فعاليت خود را در خارج از كشور برای انقلاب در ايران سپری كرده بود.
انقلاب براي او فقط یک حركت و پديده سیاسی نبود. برای همين به دنبال تلاش های سیاسی او، هميشه اصرار بر اصلاح دينی و فرهنگی جامعه به چشم می خورد.
یزدی پايه گذار نهضت آزادی و انجمن های اسلامی در خارج از كشور است؛ اما مرزهای اين دو تشكيلات را از ابتدا جدا كرده است. او اعتقاد دارد كه دانشجويان به انجمن های اسلامی جذب شده و سپس خود برای كار سياسی سازمانی را بيرون از اين انجمن ها انتخاب كنند.
او كرار گفته بود كه بدون پايبندی به اصولی كه سر در ديانت و تعهد دارد، كار سياسی نمی تواند زير پايه ای عميق داشته باشد.
گروهی می خواستند انجمن های اسلامی خارج را سياسی كنند؛ اما او تا روز آخر در مقابل اين كنش ايستاد و اجازه نداد تا انجمن ها تبديل به محلی برای دخالت احزاب سياسی و يا كنش های سياسی مختلفی شوند.
همين كنش را برای استقلال انجمن های دانشجویی در دانشگاه های ايران بعد از انقلاب نيز قائل بود.
برای انقلاب در ايران و تعليم مبارزه چریکی به مصر رفت. از مجاهدين اوليه و مشی مسلحانه حمايت آشكار نمود و همراه با شهيد چمران رابط آنها با سازمان فتح و یاسر عرفات بود. در پاريس بشدت در مقابل هرگونه راه حلی برای حفظ نظام پهلوی و كنار آمدن با آمريكاییان برای حمايت از پهلوی ها و بعدا دولت بختيار ايستاد.
با آیت‌الله خمينی برای انقلاب به ايران آمد. پيشنهاد او اين بود كه بختيار پيش از ديدار با آیت‌الله خميني در پاريس و يا تهران اول استعفا دهد. دولت بختيار را دولت پيشنهادی آمريكا و نه مردم و انقلاب می دانست.
یک انقلابی صادق و متعهد به انقلاب برای سرنگونی دولتی كه آمريكاییان با یک كودتا عليه یک دولت ملی و مردمی، قهرمان ملی مصدق، سر كار آورده بودند؛ می بود.
به یک “انقلاب بی خشونت” اعتقاد داشت. برای همين استراتژی سياسی او اين بود تا با ارتش مذاكره كنند و نه با بختيار. استراتژی او برای اين مذاکره و عدم فروپاشی ارتش موفق شد.
اما دكتر یزدی اصلاح‌طلب از فردای انقلاب و فرار بختيار شروع به كار می كند. بسياری از انقلاب ها بعد از پيروزی، به خاطر رهبرانی كه فقط فروپاشی و ويرانی را می فهمند و سری در سازندگی ندارند، به انحراف كشيده می شوند.
به انقلاب چين نگاه كنيم و انقلاب فرهنگی مائو. چين برای سال ها تاوان بزرگی برای ويرانی های مائو داد. یزدی تاريخ انقلابات دنيا را خوانده بود. او می ترسيد كه انقلاب ايران به همان سرنوشت دچار گردد. لذا با صدور فيزيكی انقلاب بعد أز انقلاب مخالف بود.
دکتر یزدی به مشی بازرگان و حركت تدريجی برای سازندگی كشور سخت پايبند و دلبسته بود. با مداخله چپ و روحانيون راديكال در حكومت سخت مخالف بود. با اعدام ها با تمام قدرت می جنگيد. برای حفظ اعتبار بين المللی انقلاب و حكومت سخت می كوشيد.
تمام كوشش خود را در دولت موقت برای ايجاد یک فضای سياسی قانونمند به كار گرفته بود. با گرفتن گروگان ها، كشور به دام راديكاليسم منفعت طلبانه افتاد و ديگر اميدی برای دولتی كه به قانونمندی و سازندگی بعد از انقلاب اعتقاد داشت؛ نماند.
دكتر یزدی هنر انقلابی‌گری و اصلاح گرایی، پيوند آنها و زمان هر یک را خوب می شناخت. او هرگز فكر نكرد كه انقلاب در ايران كار اشتباهي بوده؛ اما سياست های مخرب راديكاليسم بعد از انقلاب را دليل انحراف انقلاب می دانست.
كنش اصلاحگرایی او برای سازندگی كشور و نهادينه كردن دموكراسی تا آخر عمر با او ماند. او به خوبي می دانست كه اكنون زمان اصلاحات است و نه انقلاب و راديكاليسم.
التزام به قانون اساسی را بعنوان یک چهارچوب برای مبارزه قانونی، مسالمت آميز و اصلاح گرايانه قبول كرد. او اميدوار بود تا اين مشی روزی ايرانی آباد، آزاد و دموكراتیک را بنيان نهد.
روح پدر شاد و راهش استوار باد...
