پیام سفر ترامپ به ریاض برای ایران و روسیه

يكشنبه ۲۴ ارديبهشت ۱۳۹۶
قرارداد فروش تسلیحات بالغ بر ۱۰۰میلیاردی ایالات‌متحده آمریکا به عربستان سعودی آن هم در آستانه سفر دونالد ترامپ به ریاض،  چشم‌انداز جدیدی از مناسبات دو کشور گشوده است. براساس گزارش‌ها، ایالات‌متحده در مراحل پایانی عقد قرارداد فروش تسلیحات به عربستان سعودی است که رقم ذکر شده برای این قرارداد بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار است. این قرارداد که یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین قراردادهای اخیر فروش تسلیحات از سوی آمریکا به عربستان سعودی است نشان‌دهنده دور جدیدی از رقابت تسلیحاتی در منطقه خاورمیانه خواهد بود که ایالات‌متحده نقشی اساسی در آن ایفا می‌کند. یک مقام ارشد کاخ سفید روز جمعه اعلام کرد واشنگتن در حال نهایی کردن مجموعه‌ای از قراردادهایی است که به موجب آنها بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار سلاح‌های تولید آمریکا و ابزارهای مرتبط به عربستان سعودی فروخته خواهد شد. این مقام ارشد کاخ سفید گفت: «ما در مراحل نهایی برای این توافق‌ها با عربستان قرار داریم. این قراردادها همزمان با سفر دونالد ترامپ در ۱۹می ‌و در نخستین سفر خارجی‌اش به عربستان بسته می‌شوند.
ترامپ در سفرش به ریاض قرار است در سه رویداد بزرگ شامل دیدار با مقام‌های سعودی، جلسه‌ای جداگانه با رهبران ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج (فارس) و صرف ناهار با رهبران عرب و مسلمان شرکت کند.» بخش اصلی دستور کار دیدار ترامپ با رهبران ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس جنگ داخلی در سوریه و ایجاد مناطق کاهش تنش در این کشور است. ترامپ قرار است علاوه بر سفر به عربستان به فلسطین اشغالی، واتیکان و بروکسل سفر کند و در نشست سران ناتو حاضر شود. این مسوول عالی‌رتبه کاخ سفید که نخواست نامش فاش شود، تاکید کرد: «این بسته (توافق) در مدت ۱۰سال برای کمک به افزایش توان دفاعی عربستان به بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار افزایش می‌یابد؛ البته این توافق با عربستان در زمانی انجام می‌شود که آمریکا همچنان به اسرائیل و حمایت نظامی از آن در مقابل همسایگانش پایبند است.» اکنون این پرسش مطرح است که واشنگتن از پروژه تجهیز تسلیحاتی عربستان سعودی در منطقه چه اهدافی را دنبال می‌کند و همچنین پیامدهای این طرح آمریکایی چیست.
 
توازن قوا علیه ایران
شاید مهم‌ترین هدف واشنگتن از فروش تسلیحات به عربستان و همچنین انتخاب این کشور به‌عنوان نخستین مقصد سفر خارجی ترامپ به منطقه آن است که آمریکا می‌خواهد از طریق فروش تسلیحات پیشرفته به منطقه خاورمیانه بخش مهمی از استراتژی کلان در مورد منطقه را که مبتنی بر «حفظ توازن قوا علیه ایران» است، به خوبی پیاده کند. این موضوع زمانی مهم جلوه می‌کند که اخبار و گزارش‌های اخیر در مورد قراردادهای نظامی میان ایران و روسیه برای خرید تجهیزات نظامی را مدنظر قرار دهیم. طبق این گزارش‌ها بیان شده که بعد از فروش اس‌300 به ایران از سوی روسیه قرار است سلسله‌ای از قراردادهای مهم نظامی و امنیتی – دفاعی میان دو کشور منعقد شود که سهم مهمی در تقویت قوای نظامی ایران در منطقه خواهد داشت.
 
پیام واشنگتن به مسکو
از این رو به نظر می‌رسد واشنگتن در این استراتژی‌اش علاوه بر ایران، نگاهی نیز به مسکو دارد و با وجودی که پوتین و ترامپ در ابتدای روی کار آمدن رئیس‌جمهوری جدید ایالات‌متحده آمریکا بارها از یکدیگر تعریف و تمجید کردند اما ظاهرا کاخ سفید خیلی از سیاست‌های روسیه در منطقه خشنود نیست. حال چه درخصوص مساله فروش تجهیزات نظامی به ایران و چه در رابطه با نقش مسکو درباره مساله سوریه و همسویی سیاست‌هایش با تهران. همچنان‌که روز گذشته ژنرال مک‌مستر، مشاور امنیت ملی آمریکا گفت که ترامپ می‌خواهد به مقابله با سیاست‌های روسیه درخصوص ایران و حمایت از بشار اسد برخیزد. مک مستر در ادامه گفت: «ترامپ متحدان عرب و مسلمان ما را ترغیب خواهد کرد تا گام‌های جدید و موثر برای برقراری صلح و مقابله با داعش، القاعده، اسد و ایران بردارند.» وی افزود: «رئیس‌جمهوری همچنین به روشنی مشخص کرده است که با رفتارهای غیر سازنده روسیه، از جمله حمایت از بشار اسد در سوریه، قدرتمندسازی ایران و سیاست و راهبرد غیرسازنده آن در سراسر خاورمیانه مقابله خواهد کرد.»
 
مهار ایران
علاوه بر تغییر موازنه قدرت در منطقه که آمریکا از طریق فروش تسلیحات به کشورهای عربی دنبال می‌کند یکی دیگر از سیاست‌های واشنگتن نیز «مهار ایران» با استفاده از قدرت دادن به همسایگانش است. در واقع آمریکا با فروش این تجهیزات به عربستان قصد دارد توسعه و گسترش قدرت ایران در منطقه را مدیریت کند. به‌ویژه بعد از توافق هسته‌ای برجام نگرانی آمریکا از قدرت گرفتن ایران و مدیریتش بر منطقه افزایش یافته است. چندی پیش نیز مایکل سینگ، مدیر موسسه واشنگتن برای مقابله دولت آمریکا با ایران و مهار تهران در خاورمیانه پیشنهادهایی ارائه کرد.
براساس این سند، آمریکا باید درباره ایران استراتژی‌ای اتخاذ کند که طی آن با ایجاد موانع دفاعی گسترده در برابر ایران، این کشور را از به چالش کشیدن منافع آمریکا و متحدانش منصرف کند. به‌زعم این مقام آمریکایی، این سیاست می‌تواند شامل تحمیل هزینه‌های شدید و سنگین در صورت اقدام‌های چالش‌برانگیز ایران برضد منافع آمریکا و متحدانش باشد. این در حالی است که کشورهای عربی نیز همواره مدعی نفوذ ایران در برخی کشورهای منطقه هستند و بنابراین از این سیاست مهار ایران بسیار استقبال می‌کنند و ایران و خطر ادعایی ایران، به‌عنوان دستاویز فروش تسلیحات بسیار پیشرفته به کشورهای عربی مورد توجه قرار می‌گیرد.
 
منافع اقتصادی
هدف دیگر واشنگتن از فروش تسلیحات، منافع اقتصادی را شامل می‌شود به‌ویژه که اکنون یک فرد کاسب‌مسلک و تاجرپیشه در کاخ سفید ریاست امور را عهده‌دار شده است و در هر موضوعی برآورد سود و زیان اقتصادی را از نظر دور نخواهد داشت. ترامپ در زمان رقابت‌های انتخاباتی‌اش نیز به این موضوع اشاره کرده بود که کشورهای عربی باید هزینه‌های خود در منطقه را پرداخت کنند. اکنون این میزان از فروش تسلیحات، باعث ادامه روند تزریق سرمایه به اقتصاد آمریکا می‌شود. در سال‌های اخیر با بالا گرفتن تنش در منطقه، رشد هزینه دفاعی در کشورهای خاورمیانه به‌ویژه در عربستان و قطر، چشمگیر بوده است. این رشد در شرایطی رخ داده است که قیمت نفت در چند سال اخیر کاهشی بوده اما این موضوع بر سیاست افزایش خرید تسلیحات اثری نداشته است. سازمان‌های امنیتی آمریکا در گزارش‌های خود اعلام کرده‌اند جنگ‌های نیابتی خاورمیانه می‌تواند سال‌ها به طول بینجامد که این امر سبب خواهد شد کشورهای درگیر منطقه به خرید تسلیحات گران‌قیمتی همچون جنگنده‌های اف-٣٥ هرچه بیشتر علاقه‌مند شوند. همچنین طبق آمار و گزارش‌های متعدد عربستان سعودی دومین کشور واردکننده تسلیحات نظامی در جهان در دوره ١٦-٢٠١٢ بوده است که ٢١٢ درصد افزایش نسبت به دوره ١١-٢٠٠٧ نشان می‌دهد.
 
پیامدهای تسلیح منطقه
البته این اقدام واشنگتن پیامدهای بسیاری را نیز در منطقه به‌دنبال خواهد داشت، زیرا این اقدامات آمریکا و تسلیح کشورهای منطقه، خاورمیانه را همچون یک انبار باروت می‌کند و بنابراین هرگونه پیشامد و تنشی در منطقه ممکن است پیامدهای بسیار خطرناکی در پی داشته باشد. از سوی دیگر آمریکا که در استراتژی جدیدش حضور مستقیم نظامی در دیگر کشورها را کاهش داده است به این طریق می‌تواند کشورهای عربی را برای جنگ‌های نیابتی از سوی خود آماده و تجهیز کند. از این رو مقامات ایران باید نسبت به این تحرکات واشنگتن هوشیار باشند زیرا چنین اقداماتی، علاوه بر برهم خوردن توازن قوا به نفع اعراب باعث می‌شود کشورهای عربی در قامت یک دشمن خاموش در همسایگی ایران حضور داشته باشند.