«حادثه پلاسکو و تغییر جایگاه کنشگران»
حبیب‌الله پیمان
دکتر حبیب‌الله پیمان، چهره شاخص جریان ملی-مذهبی، در یادداشتی تلگرامی نوشت:
واکنش گسترده و همدلانه مردم و جامعه مدنی به فاجعه آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو که در اثر آن تعدادی از کسبه و آتش نشانان فداکار جان خود را ازدست دادند؛ معنایی فراتر از یک همدردری ساده و معمولی دارد.
تجربیات مشابه در گذشته، سرانجام مردم را به این نتیجه رساند که بیش ازاین نباید چشم انتظار اقدامات حکومت برای رفع کمبودها؛ ترمیم خرابی‌ها و حفاظت در برابر آسیب های اجتماعی و زیست محیطی بمانند.
اصطلاحا بی‌خیال بوروکراسی حکومتی شدند و بنا برتعبیری که جان راولز درکتاب (عدالت به مثابه انصاف) بکاربرده است.
آگاه و ناخودآگاه دولت را به طور موقت «پشت پرده غیب» گذاشته و نبودش را مفروض گرفتند. با این پیش فرض که هرجا و هر زمان که با یک مشکل حاد فراگیر و یا بروز فاجعه در زندگی هموطنان خود روبه رو می شوند و یا طبیعت سرزمین و میراث فرهنگی وسلامت محیط زیست را درمعرض تجاوز و تخریب می بینند؛ فورا خود دست بکارمی شوند.
ضمن هشدار و اطلاع رسانی سریع وگسترده ازطریق شبکه های مجازی و روزنامه ها ونشریات وتحلیل وریشه یابی ومعرفی عوامل دخیل در ایجاد مشکل؛ به مردم و مسؤولان امور؛ با آنها به گفت وگو می نشینند و درمواردی شکایت نزد مراجع ذیصلاحیت می برند؛ درعین حال منتظرپاسخ واقدام آنها نمی مانند؛ چون دست کم درحال حاضر امید چندان به شفاف سازی و قبول مسؤلیت و برخورد مثبت و مسؤولانه ازسوی مسؤلین ندارند.
حوادث سه دهه گذشته به آنها آموخته که مسیر اصلی به سوی توسعه همه جانبه و پایدار و درون زا نه از درون حوزه سیاستی که قلب تپنده اش حکومت است؛ بلکه از درون سپهر عمومی و جامعه مدنی که جایگاه سیاست ورزی اصیل است می گذرد و توسط هزاران انجمن و نهاد اجتماعی و مدنی و جمع های هم بسته سامان می یابد.
هم اکنون از دریاچه ارومیه و زاینده رود تا جنگلهای بلوط ارتفاعات زاگرس و آثار فرهنگی زیر سدها، از اقامتگاه های کارتن خواب ها و کودکان کار تا آسیب دیده های سیل و زلزله و قربانیان فقر، بیکاری، اعتیاد، همه جا عرصه فعالیت کنشگران مزبوراست. قشرهای آگاه و دلسوز جامعه نیز در حد توان خود آنان را مورد حمایت مادی و معنوی و عملی قرارمی دهند.
پدیده ای که درحال برآمدن در هیات یک جنبش مدنی رو به رشداست. هرچند هنوز زود است که درباره آینده آن گمانه زنی شود.
اما شواهد دلالت بر وقوع تحولی اساسی درنگاه بسیاری ازمردم نسبت به نقش دولت و ملت درامر توسعه و رهایی از انبوه مشکلاتی دارد که درچارچوب سازوکارهای کنونی و راهبرد اصلاح از بالا تا امروز لاینحل مانده اند.
درنگاه تازه مردم بطورکلی ونهادها، شوراها و جماعت های دموکراتیک عامل و کارگزار اصلی درتحقق اهداف توسعه پایدار و غلبه بر مشکلات پیچیده جوامع کنونی به شمار می روند.
زمانی که مردم به این نتیجه برسند که خود باید ابتکارعمل را بدست گیرند؛ در سپهرعمومی به گفت وگو می نشینند و تحت شرایط آزاد و برابر پیرامون معضلات و مسایل مشترک به نقد وبحث مستدل و منطقی می پردازند؛ و سعی می کنند باتکیه بر ارزش های مشترک به تفاهم وتوافق برسند و درقبال زندگی و سرنوشت خود، جامعه، مردم و سرزمین رفتاری مسؤلانه پیش گیرند و همه توان و امکانات جمعی خویش را هراندازه هم که محدود وناچیز باشد؛ برای انجام اقدامات سازنده عادلانه به کارگیرند.
سرانجام با مداومت در پیگیری هدف ها و برنامه های مرتبط با خیرعموم و منافع ملی و مقاومت در برابر گسترش فساد وآلودگی؛ آرام وگام به گام درمسیر توسعه پایدار پیش خواهند رفت. تنها ازاین طریق است که دموکراسی (گفت وگویی و مشارکتی) د رهمه سطوح در روابط و مناسبات میان مردم نهادینه می شود.
اگر تاکنون عادت و قاعده بر این بوده که مردم پیرو دین و رفتار حاکمان باشند؛ گسترش جنبش خودساماندهی نیروهای جامعه مدنی آن دسته از دولتمردان و متصدیان امورعمومی را که خواهان جلب اعتماد مردم اند؛ به تبعیت از الگوهای رفتاری حاکم در جامعه مدنی، یعنی عمل همراه با صداقت و پاکی، سختکوشی، اولویت دادن به خیر عموم و منافع ملی بر منفعت شخصی و رفتار مسؤلانه و عادلانه و دموکراتیک برمی انگیزد.
