لایروبی خلیج گرگان خطرناک است

شمارش معکوس برای نابودی بهشت ایران

در حالی که هنوز تبعات برخی از سوء‌مدیریت‌ها در حوزه محیط زیست باقی است و با وجود تلاش‌هایی که برای بهبود وضعیت برخی از تالاب‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها خشک‌شده صورت گرفته، وضعیت این میراث طبیعی نگران‌کننده است و اخباری درباره یک اقدام غیرکارشناسی دیگر که به خشک شدن خلیج گرگان می انجامد روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفته است. روز گذشته معاون امور تالاب‌های سازمان محیط زیست هشدار داد که لایروبی و حذف تپه‌های دهانه خلیج گرگان ممکن است به خشک شدن کامل آن منجر شود و پیش از هر اقدامی باید موضوع به طور کامل و علمی بررسی شود. تالاب میانکاله و خلیج گرگان را بهشت ایران‌زمین خوانده‌اند؛ تالابی که نیمی از سال میزبان هزاران پرنده مهاجر گوناگون است و سراسر سال زیستگاه گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری است؛ به‌طوری که شبه‌جزیره میانکاله را ذخیره‌گاه زیست‌کره کرده است. اینها همه از برکت ترکیب آب شور دریای خزر و رودخانه‌های آب‌شیرین منتهی به تالاب است که آبی «لب‌شور» و شرایطی ویژه را برای زیستمندان منطقه فراهم کرده است. اما حالا با پسروی آب دریای خزر و موانع ایجادشده بر رودخانه‌ها اینها همه در خطر است. مدیرکل محیط زیست استان گلستان پیشتر بر لایروبی بخشی از دهانه خلیج گرگان تاکید کرده بود، اما معاون امور تالاب‌های دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید: این کار وضعیت خلیج را بدتر خواهد کرد. مدیرکل محیط زیست استان گلستان درباره مشکلات جدی در دهانه خلیج گرگان گفته بود: عمق خلیج گرگان که در نقاط عمیق به حداکثر سه متر می‌رسید، اکنون در اثر رژیم رسوبگذاری به یک‌ونیم متر کاهش پیدا کرده است و به همین دلیل به سرعت به سمت نابودی پیش می‌رود.
  سرنوشتی مشابه دریاچه ارومیه
اسماعیل مهاجر تاکید کرده بود که اگر کارهای عاجل و فوری انجام نشود خلیج گرگان نیز سرنوشتی همچون دریاچه ارومیه پیدا خواهد کرد.او گفته بود: اگر همین روال تغییرات اقلیمی و پسروی آب دریا ادامه پیدا کند، فکر می‌کنم در کمتر از یک دهه دیگر نتوان خلیج گرگان را خلیج نامید و به یک دریاچه ماندابی تبدیل خواهد شد که خودش منشأ بسیاری از بیماری‌ها می‌شود.
  لایروبی خطرناک
معاون امور تالاب‌های سازمان محیط‌زیست در توضیح مخالفتش با این اقدامات می‌گوید: این تحلیل به نظر من اشتباه است و به همین دلیل جلو لایروبی را گرفتیم. مسعود باقرزاده کریمی توضیح می‌دهد: بررسی‌های عمق‌سنجی در این زمینه انجام دادیم. ارتفاع کف بستر تالاب از کف دریا بالاتر است و وقتی آب دریا پایین می‌رود، طبیعتا آب کمتری به تالاب می‌رود. تپه‌هایی که در دهانه خلیج قرار دارند، به طور طبیعی موانعی بین تالاب و دریا بوده‌اند. اگر ما به بهانه این که می‌خواهیم آب دریا به تالاب بیاید، دهانه خلیج را لایروبی کنیم و آن تپه‌ها را برداریم، نتیجه برعکس می‌شود و آب تالاب به سمت دریا می‌رود و خلیج به طور کامل خشک می‌شود.او تاکید می‌کند: این تپه‌ها از قبل به طور طبیعی بوده است، اما تراز آب بالاتر بوده و ما آنها را زیر آب نمی‌دیدیم. سرعت رسوبگذاری که ناگهان زیاد نشده تا به طور ناگهان این تپه‌ها را ایجاد کند و دهانه را ببندد، این رسوبگذاری طی صدهاهزار سال انجام می‌گیرد و همین باعث شده ترکیب آب تالاب به شکلی که اکنون هست، برسد. معاون امور تالاب‌های سازمان محیط‌زیست می گوید: حتی در حالت خوشبینانه و با فرض این که اصلا آب دریا هم با حذف تپه‌ها به خلیج بیاید، ما دنبال این نیستیم، زیرا ترکیب آب آنجا باید دوسوم آب شور دریا و یک‌سوم آب شیرین رودخانه‌ها باشد. تنها با این ترکیب است که آنجا کارکردهای زیستی خودش را دارد. بنابراین مشکل اصلی ما نه از دریا بلکه در بالادست است که در همه رودخانه‌ها مانع ایجاد شده است، آب را منحرف کرده‌اند و به تالاب نمی‌آید و توسعه کشاورزی و استفاده‌های دیگر عملا سهم تالاب را گرفته است. باقرزاده کریمی اعلام می‌کند: ما به آقای جهانگیری و هیات وزیران پیشنهاد دادیم که چهار ماه مهلت بدهند تا کارگروهی شاخص‌ها را به دست آورد و ببینیم داخل تالاب و خلیج دنبال چه ارتفاعی از آب هستیم. یعنی تراز کنونی ۲۸- را مثلا باید به ۲۴- برسانیم یا بیشتر؟ علاوه بر این باید شوری مورد نظر ما مشخص شود و بعد ببینیم برای رسیدن به آن شوری چه نسبتی از آب شیرین رودخانه‌ها را نیاز داریم. به گزارش مهر، او عنوان می‌کند: الان اگر وضعیت طبیعی خلیج را به هم بزنیم، وقتی آب شور به خلیج بیاید، پلانکتون‌ها، کف‌زی‌ها، گیاهان حاشیه‌ای و ... همه از بین خواهد رفت. بعد دیگر چطور می‌توانیم خلیج را احیا کنیم؟