ایدئولوگ «روسیه بزرگ» در قم
رادیو فردا / محمدرضا یزدانپاه
«بی‌نهایت خوشحالم که به مقر اصلی مبارزه با مدرنیته آمده‌ام. من زندگی خودم را وقف این مبارزه کرده‌ام زیرا برای من مدرنیته یعنی شیطان».
این را الکساندر دوگین گفته؛ کسی که او را برخی در سال‌های گذشته «ایدئولوگ» و «مغز متفکر» ولادیمیر پوتین توصیف کرده‌اند؛ در دیدار با آیت‌الله محمدمهدی میرباقری، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی در قم.
الکساندر گلیویچ دوگین، هفتم ژانویه ۱۹۶۲ در روسیه متولد شد. او اکنون در ۵۴ سالگی، بانفوذترین و مطرح‌ترین ایدئولوگ ناسیونالیسم افراطی در میان روس‌هاست.
دوگین اگرچه در شهر مذهبی قم در ایران، از مدرنیته به عنوان «شیطان» نام برده اما خود او کسی است که برخی از رسانه‌ها و صاحبنظران جهان غرب، دیدگاه‌هایش را «شیطانی» و «فاشیستی» توصیف می‌کنند.
الکساندر دوگین از غرب، دموکراسی، مدرنیته، لیبرالیسم و حتی کمونیسم، یهودیان و جهانی‌سازی نفرت دارد و این نفرت خود را علنا ابراز می‌دارد. مدل جایگزین او، احیای سنت‌ها و امپراتوری روسیه در قالبی نئوناسیونالیستی و جدید است؛ چیزی که او نام آن را «اوراسیا» گذاشته است.
دوگین شیمی و فیزیک را «علومی شیطانی» می‌داند و خواستار تعطیلی کامل اینترنت است؛ هرچند خود دیدگاه‌هایش را در سایتی به نام «تئوری سیاسی چهارم» منتشر می‌کند.
این دیدگاه‌ها و سابقه باعث شده تا او در دیدار با آیت‌الله میرباقری، جمهوری اسلامی را به خاطر «دفاع از سنت و جنگ با مدرنیته» تحسین کند.
وقتی رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم که یکی از رهبران اسلامی‌سازی علوم در ایران است، از الکساندر دوگین پرسید که «دین رسمی آقای پوتین چیست؟»، پاسخ ایدئولوگ ناسیونالیست‌های افراطی روسیه این بود: «ارتدوکس روسی».
دوگین، رئیس جمهور روسیه را «تحت تاثیر روحانیون بسیار محافظه‌کار و سنت‌گرای» این کشور توصیف می‌کند اما می‌گوید که «در ایران، بازگشت به سنت، بسیار دقیق‌تر و تعریف‌شده‌تر است. این بازگشت، در صحنه سیاست، کاملا پذیرفته شده است. بنابراین جامعه مسیحیان ارتدوکس روسیه که من نماینده آنها هستم، با دنبال کردن مسیر ایران و انقلاب اسلامی این کشور، می‌تواند به سوی موفقیت گام بردارد. شما از ما جلوتر هستید و می‌توانید الگویی باشید که ما باید از آن پیروی کنیم»
ایدئولوگ روس از این منظر به سوریه هم نقبی می‌زند: «هدف ما این است که معنویت را بالاتر از مادی‌گرایی قرار دهیم و در دفاع از سنت خودمان و برای نابودی مدرنیته بجنگیم. بنابراین باید به این نکته توجه داشته باشیم که ما و شما داریم در یک جبهه واحد در سوریه می‌جنگیم».
الکساندر دوگین می‌گوید که «این اولین بار است که روسیه با ایرانی‌ها و عراقی‌ها و شیعیان متحد شده است»: «آنچه من از این مقطع تاریخی می‌فهمم این است که ما باید همکاری‌هایمان را یک گام جلوتر ببریم و این اتحاد تاکتیکی را بر اساس اشتراکات ارزشی و سنتی، به یک اتحاد استراتژیک تبدیل کنیم».
در نگاه این فیلسوف ضد مدرنیته روسیه، ایران در پروژه «اوراسیا» نقشی کلیدی ایفا می‌کند.
او معتقد است که «پس از انقلاب اسلامی و موضع استراتژیک جدید ایران، تهران در داخل معادله‌ای قرار گرفت که درصدد ایجاد فضای مستقل اوراسیایی است».
الکساندر دوگین رهبر و بنیانگذار «حزب اوراسیا» در روسیه به شمار می‌آید؛ حزبی برای افراطی‌ترین ناسیونالیست‌های روس.
مبنای ایده این حزب در این است که مسکو، برلین و پاریس، یک محور طبیعی ژئوپلیتیک محسوب می‌شوند و امپراتوری روسیه باید از شرق دور تا فرانسه و شمال اروپا تشکیل شود تا روسیه و دیگر سرزمین‌های اوراسیا، محل انقلاب جدید ضد بورژوازی و ضد آمریکایی باشند.
او این سخنان را بی‌پشتوانه بیان نمی‌کند. آنچه نظریات الکساندر دوگین را بااهمیت می‌سازد، نزدیکی او به ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و نفوذش در کرملین است؛ جایی که سیاست‌ها و نقشه‌های دولت روسیه درباره منطقه و جهان تبیین و اخذ می‌شود.
دوگین جریانی پرنفوذ به نام «جناح جنگ» را درون کرملین رهبری می‌کند.
برخی او را ایدئولوگ اصلی ولادیمیر پوتین در جدایی شبه جزیره کریمه از اوکراین به عنوان گامی برای تشکیل امپراتوری اوراسیا دانسته‌اند.
نیما قاسمی، دکترای فلسفه غرب در تهران، از الکساندر دوگین به عنوان بنیانگذار ایدئولوژی «سنت‌گرایی مسلح» نام می‌برد و می‌گوید که سنت‌گرایی او «اصالتا روسی است و بنابراین محتوایش را الهیات مسیحیت ارتدوکس و عقاید عرفانی و آخر زمانی از همان نوع که در تشیع دیده می‌شود و ایرانیان عصر حاضر، نمونه ایرانی آن را در قالب افکار و اعمال سیاسی دولت محمود احمدی‌نژاد دیدند، تشکیل می‌دهد».
آقای قاسمی به رادیو فردا می‌گوید: «جهان در دیدگاه الکساندر دوگین عرصه نبرد نیروهای کیهانی خیر و شر است. روس‌ها رهبر نیروهای خیرند و در طرف مقابل، آمریکا شر مطلق است و فرهنگ اروپای مدرن، تماما گمراهی و پلیدی است».
این پژوهشگر فلسفه تاکید می‌کند که دوگین «با این سمت‌گیری‌های فکری و سیاسی، طبیعتا دولتی مانند دولت جمهوری اسلامی را متحد طبیعی و استراتژیک خود می‌داند».
در سال ۲۰۱۴ کارزاری علیه الکساندر دوگین در روسیه به راه افتاد که در نهایت، منجر به برکناری او از ریاست دپارتمان جامعه‌شناسی روابط بین‌الملل در دانشگاه دولتی مسکو شد.
دلیل این مسئله آن بود که او در یک مصاحبه صراحتا خواهان قتل عام اوکراینی‌های مخالف روسیه شده بود.
اما به نظر نمی‌آید از نفوذ او در کرملین یا لااقل در میان ناسیونالیست‌های افراطی روس کاسته شده باشد.
سایت مشرق که مشروح گفتگوی الکساندر دوگین با آیت‌الله میرباقری را منتشر کرده، به نقل از رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم نوشته که او «تقریبا با تمام» دیدگاه‌های ایدئولوگ روس موافق بود.
در این دیدار که بهمن ماه ۱۳۹۴ انجام شد، نادر طالب‌زاده هم حضور داشت؛ فیلمساز و نویسنده ایرانی – آمریکایی اما ضد آمریکایی.
آقای طالب‌زاده قبلا از الکساندر دوگین در یکی از برنامه‌های تلویزیونی خود میزبانی کرده و به او فرصت داده بود تا دیدگاه‌هایش را بی‌واسطه برای ایرانیان تشریح کند.
هرچند دولت‌های ایران و روسیه از همکاری و شراکت استراتژیک خود می‌گویند اما نیما قاسمی معتقد است که «اتحاد روس‌ها با جمهوری اسلامی از اساس عجیب است».
این پژوهشگر فلسفه می‌گوید: «روس‌ها به علل ژئوپلیتیک همواره رقیب منطقه‌ای ما بوده‌اند و چنانکه تاریخ ما از عصر قاجارها تا امروز شاهد است، گاهی هم خیلی عریان خصم سیاسی و نظامی ما بوده‌اند. در تاریخ معاصر، به سختی بتوان گفت که هیچ کشوری به اندازه روسیه به ما صدمه زده باشد. دولت‌هایی که مبتنی بر منافع ملی رفتار کرده‌اند، معمولا سعی کرده‌اند با ابرقدرت‌های جهانی و فرامنطقه‌ای ائتلاف کنند تا بتوانند این رقیب منطقه‌ای را آرام و مهارشده نگه دارند».
اما آقای قاسمی می‌گوید دولت‌هایی که اولویت‌شان منافع ملی نیست، هیچ متحدی را بهتر از روسیه برای خود نمی‌یابند: «پرواضح است که این اتحاد، برای ملت ایران گران تمام می‌شود. چون روسیه برای پشتیبانی از هیئت حاکمه ایران در منازعات دیپلماتیک با غرب، امتیازهای کلان طلب می‌کند. سفر دوگین به ایران بیش از پیش نشان می‌دهد که عده‌ای در روسیه با افکاری ایدئولوژیک، بی‌پرواتر از گذشته، منافع روسیه را دنبال می‌کنند و در این راستا از جذابیت فریبنده ایدئولوژی‌های مذهبی بهره می‌برند».
این دیدگاه به جز صاحبنظرانی مانند نیما قاسمی در میان شخصیت‌های سیاسی ایران هم طرفدار دارد.
ابراهیم اصغرزاده از چهره‌های اصلاح‌طلب پیشتر با اشاره مستقیم به الکساندر دوگین گفته بود که «بازسازی هویت جدید روس تحت عنوان هویت اوراسیا و تلاش دولت پوتین برای تشکیل اتحادیه اوراسیا بر پایه‌های فکری – فلسفی افرادی نظیر الکساندر دوگین مبنی بر ملی‌گرایی روس، یهودستیزی، آیین کلیسای ارتدوکس و احیای امپراتوری روس را برخلاف مصالح و منافع ملی خودمان می‌بینم».
اما الکساندر دوگین این اعتقاد را ندارد.
او در سایت خود نوشته است: «اگر درگذشته بین روسیه و ایران درگیری وجود داشته است و آنها تلاش کردند تا مشکل خود را از طریق جنگ حل نمایند اما امروز فقط به راه حل مسالمت‌آمیز و استراتژیک برای حل مشکلات‌شان با یکدیگر می‌اندیشند».
