حاشیه‌سازی‌ها پیرامون سفرآمانو

دردسر‌های‌سفر مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران

مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در ماه‌های گذشته چندین بار به ایران سفر کرده، بنابر برخی اخبار قرار است امروز دوباره در تهران باشد. در همین راستا نیز یک رسانه آمریکایی مدعی شده مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، با هدف رایزنی و جلب حمایت برای مصاحبه با دانشمندان ایرانی درباره موضوع ادعایی PMD راهی تهران می‌شود، درخواستی که فرا‌تر از اختیارات آژانس، حتی تحت پروتکل الحاقی است. بنا به گزارشات، دو دیپلمات، این ادعا را در گفت‌وگو با رسانه آمریکایی آسوشیتدپرس مطرح کرده‌اند. این سفر به تعبیر آسوشیتدپرس از آن جهت حائز اهمیت است که کمتر از یک ماه قبل از ۱۵ اکتبر انجام می‌شود - تاریخی که آخرین ضرب‌الاجل آژانس برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز برای پاسخگویی به جنبه‌های گذشته برنامه هسته‌ای ایران یا PMD است. دیپلمات‌ها ادعا کرده‌اند سفر «آمانو» ممکن است همین هفته انجام شود.
سخنگوی آژانس، «فردریک دال» می‌گوید سفر به تهران در دست بررسی است، اما جزییات آن هنوز نهایی نشده است. باوجود آنکه سخنگوی آژانس از ورود به جزییات برنامه سفر «آمانو» اجتناب کرده، آسوشیتدپرس از قول منابع دیپلماتیک مدعی است مدیر کل آژانس درباره بازرسی از سایت «پارچین» که کانون ادعاهای آمریکا، اسرائیل و متحدانشان درباره فعالیت‌های هسته‌ای گذشته ایران است نیز به رایزنی خواهد پرداخت.
آمانو که از سال ۲۰۰۸ و پس از اتمام دوره محمد البرادعی به سمت ریاست آژانس انرژی اتمی رسیده است در میانه مذاکرات وین راهی ایران شد. آمانو پیش‌تر در ۱۰ تیرماه به ایران آمد و در تهران با «حسن روحانی» رئیس جمهور کشورمان و علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار و گفت‌وگو کرد. او در حالی برای ۲۴ ساعت به تهران آمد که بحث پی‌ام‌دی‌ها در وین به اوج خود رسیده بود و گفته می‌شد این موضوع می‌تواند منجر به ملغی شدن کل مسیر مذاکرات شود. آمانو در ادامه سفرش و تنها دو روز پس از حضور در تهران راهی وین شد و در پشت درهای بسته به مذاکره نشست. مذاکراتی که هیچگاه ابعاد پشت پرده آن افشا نشد اما نتیجه آن توافق تاریخی ایران و ۱+۵ در ۲۴ تیرماه بود.
حال پس از این مدت آمدن آمانو به ایران چندان بدون واکنش‌های مختلف نخواهد بود. واضح است که برای بسیاری جای پرسش دارد که آمانو که در نقش واسط آن روز‌ها در تهران حاضر و حال دوباره راهی تهران شده است چه قصدی از این سفر دارد و در پس این حرکت وی قرار است کدام مهره‌های روی میز بازی این شطرنج به حرکت در آید؟ فارس البته در همین باره می‌نویسد، منظور از «ابعاد نظامی احتمالی» ادعاهایی هستند مبنی بر اینکه ایران قبل از سال ۲۰۰۳ اقدام به انجام آزمایش‌هایی در زمینه سلاح‌های هسته‌ای در برخی از سایت‌های خود، از جمله «پارچین» کرده است. کشورهای غربی ادعا می‌کنند شواهد مربوط به این تحقیقات از اسنادی به دست آمده‌اند که در لپ‌تاپی متعلق به یکی از فعالان برنامه هسته‌ای ایران بوده‌است. بسیاری از کار‌شناسان مستقل با ابراز تردید در صحت این اسناد و منبعشان، آن‌ها را بهانه‌ای برای جنجال‌آفرینی بر سر برنامه هسته‌ای ایران می‌دانند. «محمد البرادعی»، مدیر کل سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یکی از همین کار‌شناسان است که در زمان انتشار سندهای مزبور سکان هدایت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در دست داشت. او در کتاب خاطرات خود صحت و اعتبار این اسناد را محل سوال می‌داند. درخواست‌هایی مانند مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای ایران یا بازرسی از سایت «پارچین» که یک سایت متعارف نظامی است بر پایه همین ادعا‌ها مطرح می‌شوند.

پروتکل الحاقی و مصاحبه با دانشمندان
کار‌شناسان می‌گویند فشار‌ها بر ایران برای مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای یا بازدید از اماکن نظامی جهت تحقیق درباره «ابعاد نظامی احتمالی» فرا‌تر از اختیارات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحت سند «پروتکل الحاقی» است که ایران مطابق سند «برجام» متعهد به اجرای آن شده است. به گفته آن‌ها آژانس تنها با درخواست از ایران برای امضای سند «پروتکل الحاقی مضاعف» است که می‌تواند درخواست‌هایی نظیر مصاحبه با دانشمندان و یا بازدید از اماکن نظامی را مطرح کرد. با این حال، تجربیاتی نظیر ترور دانشمندان هسته‌ای یا وقایع رخ داده برای عراق در بازرسی‌های سازمان ملل از این کشور تحت برنامه موسوم به «آنسکام» خاطراتی تلخ هستند که تهران را به سر سپردن به هر گونه تعهدات فرا‌تر از سند پروتکل الحاقی مشکوک می‌کند، گو اینکه اجرای پروتکل الحاقی در جریان توافق موسوم به «سعد آباد» در پاییز سال ۱۳۸۲ خود نیز تداعی‌گر خاطراتی خوشایند نیست.

باید‌ها و نباید‌های حضور آمانو
این درحالی است که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی‌هایی که داشتند با صراحت اعلام کردند که اجازه مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای کشورمان را نخواهند داد. باید منتظر ماند و دید آیا این سفر آمانو که قرار است در چارچوب مذاکرات به تهران صورت بگیرد، قالب امنیتی مورد نظر مقامات ایرانی را رعایت خواهد کرد یا خیر! از سوی دیگر بعد از پایان مذاکرات، تهیه برجام و نیز تشکیل کمیسیون ویژه برخی از نمایندگان شورای اسلامی به دلیل اینکه آمانو در ماه گذشته به کنگره آمریکا رفته و پاسخ گفته بود، اعلام کردند که وی باید به کمیسیون ویژه برجام نیز بیاید و در آنجا پاسخگوی مسئولان ایرانی هم باشد.
این گفته‌های آمانو را حال زاکانی نیز تلویحا تایید کرده است.
علیرضا زاکانی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و رئیس کمیسیون ویژه برجام خبر آمدن آمانو را در حالی تایید کرد که از سوی دیگر نیز سخنان آمانو را تایید می‌کرد و این گونه بیان داشته که آمانو ظهر امروز راهی مجلس خواهد شد تا کمیسیون برجام حاضر شود. مردی که آمانو پیش از این در کنگره آمریکا بر آن صحه گذارده بود. پیش‌تر نیز زاکانی، رئیس کمیسیون ویژه برجام مجلس شورای اسلامی طی نامه‌ای به محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه از وی خواسته بود تا با توجه به سفر آمانو به تهران و حضور وی در کنگره آمریکا، وزارت خارجه هم طی دعوت رسمی از آمانو اقدامات لازم برای حضور وی در جمع نمایندگان را فراهم کند.
حال باید منتظر بود و دید در ‌‌نهایت نتیجه حضور آمانو چه خواهد بود. کما اینکه بروجردی، عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام، نیز در آخرین اظهار نظرش گفته است: بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته، کمیسیون ویژه برجام در این هفته نیز جلسات کاری خود را برگزار کرده و گزارش نهایی به صحن علنی مجلس به هفته آینده موکول خواهد شد.
علاء‌الدین بروجردی با اشاره به بررسی جدی متن برجام و موضوعات مرتبط در کمیسیون ویژه بررسی برجام، گفت: اعضای این کمیسیون در تلاشند، تا با برگزاری جلسات متعدد در هفته جاری، گزارش نهایی برجام را تا هفته آینده به صحن علنی مجلس ارائه کنند.
نماینده مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته، کمیسیون ویژه برجام در این هفته نیز جلسات کاری خود را برگزار می‌کند و ورود گزارش نهایی به صحن علنی مجلس به هفته آینده موکول خواهد شد.
وی درباره رویکرد و برنامه کمیسیون ویژه بررسی برجام درباره نحوه و شکل گزارش نهایی خود، افزود: ‌ اعضای این کمیسیون به صورت جدی روی خطوط قرمز نظام حساسیت ویژه داشته و قطعا این موارد باید رعایت شود. این عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام، افزوده است: طبیعی است که اگر تصمیم‌گیری شودکه برجام در قالب یک طرح مصوب شود، به‌طور حتم خطوط قرمز نظام یکی از محورهای مهم طرح مذکور خواهد بود.
اکنون باید دید آیا حضور آمانو بار دیگر چاره ساز خواهد بود و اتفاقی که یک بار حضورش در ۱۰ تیرماه در تهران رقم زد بار دیگر تکرار می‌شود و او می‌تواند نقطه پایان بر روند بررسی‌ها باشد. با توجه به اینکه در آمریکا نمایندگان مخالف برجام روز پنجشنبه سومین شکست خود را متحمل شدند و حال سعی دارند مخالفت با توافق را ایالت به ایالت پیگیری کنند، در این سوی کره خاکی و در ایران باید دید حضور آمانو گره آخر را خواهد گشود یا خیر.