«ما» و «آن‌ها» در آینه برجام
جاوید‌قربان‌اوغلی*/روزنامه «شرق»
*مدیر کل پیشین وزارت خارجه
با ناکامی سومین تلاش جمهوری‌خواهان سنا در به‌شکست‌کشاندن «برجام» و سپری‌شدن مهلت ۶٠روزه مجالس قانون‌گذاری ایالات متحده، راه برای اجرای توافقی که در ٢٣ تیر (١۴ جولای) پس از ٢٢ ماه مذاکرات فشرده و نفس‌گیر بین ایران با ١+۵ به‌دست آمد، هموار شد. سناتورهای عمدتا جمهوری‌خواه مخالف توافق روز پنجشنبه و در آخرین ساعات مهلت مقرر برای قبول یا رد توافق، پس از دو بار شکست رأی‌گیری درباره کفایت مذاکرات و به‌رأی‌گذاشتن توافق و ناتوانی در کسب سه‌پنجم آرای سناتور‌ها (۶٠ رأی)، با تغییر استراتژی و ارائه طرحی توسط «می‌چ مک کانل»، رهبر اکثریت جمهوری‌خواهان در سنا، تلاش کردند لغو تحریم‌های ایران را با «به‌رسمیت‌شناختن رژیم صهیونیستی از طرف ایران و آزادی چهار زندانی آمریکایی» مرتبط کنند. نمایندگان موافق برجام با این استدلال که پیش‌شرط‌های مطرح‌شده در طرح رهبر جمهوری‌خواهان، خارج از محدوده مصوبات پیشین این مجلس درباره بررسی توافق‌نامه است، از به‌رأی‌گذاشتن این طرح ممانعت کردند. عبور از پل «مجالس قانون‌گذاری آمریکا» که جمهوری‌خواهان در هر دو (کنگره و سنا) اکثریت را در دست دارند، بی‌تردید موفقیت بزرگی برای اوباما و تیم همراه او در دولت تحت حاکمیت دموکرات‌هاست. روش هوشمندانه و کارآمد اوباما و تیم همراه وی در مدیریت ۶٠ روز چالش «تأیید یا رد» توافق هسته‌ای از‌این‌رو اهمیت دارد که جمهوری‌خواهان علاوه بر امتیاز برخورداری از اکثریت در کنگره و سنا، حمایت مالی و لابی سازمان‌های مخالف توافق در داخل مانند آیپک و کشورهای مخالف همچون رژیم اسرائیل و عربستان سعودی را هم در اختیار داشتند. براساس اخبار منتشرشده، مخالفان توافق هسته‌ای در ۶٠ روز گذشته همه امکانات خود را به کار گرفته بودند تا با تأثیرگذاری بر نمایندگان کنگره و سناتورهای آمریکا، مانع از تصویب توافق شوند. مهارت اوباما در عبور از این مانع بدون توسل به استفاده از اختیارات قانونی «وتو» در صورت رد این توافق در کنگره، از دیگر نکات مهم این تحول در مناقشات قانون‌گذاران آمریکایی است. بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی کرده بودند این توافق با مخالفت کنگره روبه‌رو شود و اوباما با استفاده از اختیارات قانونی، مصوبه کنگره را همان‌طور که بار‌ها گفته بود، وتو کند. در صورت قرارگرفتن در چنین وضعیتی، تکلیف «رد یا قبول»، مهم‌ترین چالش سیاست خارجی آمریکا در زورآزمایی کنگره و رئیس‌جمهور، به وقت اضافی و تلاش اکثریت جمهوری‌خواه کنگره برای کسب دوسوم آرای نمایندگان به منظور خنثی‌کردن وتو کشیده می‌شد. اینکه با وجود مخالفان «برجام» و برخورداری جمهوری‌خواهان از اکثریت در هر دو مجلس و همراهی همه‌جانبه همه مخالفان داخلی و خارجی، اوباما چگونه این چالش را مدیریت کرد، موضوع این یادداشت نیست و آن را باید به زمانی دیگر و مقاله‌ای مفصل واگذاشت. سخن نگارنده در این مختصر، با قانون‌گذاران داخلی است که با نشست‌هایی مکرر و طولانی با همه دست‌اندرکاران خالق این توافق و مسئولان سابق و اسبق، هنوز درصدد کشف رمزهای برجام و کنکاش در «داده‌ها و ستانده‌های» تیم هسته‌ای در مذاکرات ٢٢ ماهه هستند. به راستی گذاشتن تربیون در اختیار افرادی که شش سال فرصت‌ها را به تهدید تبدیل کردند و کشور را در بند قطع‌نامه‌های شورای امنیت و تحریم‌های دشوار قرار دادند، چه سودی برای این ملت دارد؟
مدعیانی که اکنون درصدد «مصادره دستاوردهای» برجام و تیم هسته‌ای شده‌اند و از آمادگی ١+۵ برای لغو تحریم‌ها در دوران خود سخن می‌گویند. امروز برهیچ‌کس پوشیده نیست که بیشترین وقت تیم مذاکراتی حرفه‌ای کشور در ٢٢ ماه مذاکره، برای قبولاندن و گنجاندن «رفع و لغو تحریم‌ها و رهاکردن ایران از چنبره قطع‌نامه‌های تحت فصل هفتم شورای امنیت» صرف شد؛ قطع‌نامه‌هایی که حاصل پافشاری هشت‌ساله دولت قبل بر سیاست خارجی ماجراجویانه و اشتباهات تیم مذاکره‌کننده سابق بود. از این منظر اتفاقا پخش جلسات کمیته ویژه برجام با مسئولان فعلی، سابق و اسبق از سیما -که متوقف شد- اقدام مناسبی بود تا مردم سره را از ناسره تشخیص دهند و دریابند ظریف و تیم همراهش چه خدمت بزرگی به این کشور و ملت کردند. در مقامِ مقایسه کاری که در کنگره و سنا شد با آنچه که در کشورمان صورت می‌گیرد، نیستم. با گذر برجام از مانع مخالفان و پیروزی بزرگ اوباما در شکل‌گیری رویکردی جدید به ایران، اکنون نوبت ماست. مجلس احتمالا با یک «بله» ولو مشروط، مجوز اجرای مهم‌ترین دستاورد سیاست خارجی کشور را به دولت خواهد داد. نگارنده مایل است این مطلب را با این پرسش به پایان برد که آیا بهتر نبود پیش از پیروزی اوباما بر مخالفان داخلی، ما در ادامه همان استراتژی «نرمش قهرمانه» مورد نظر مقام معظم رهبری و سیاست «تعامل با جهان» دولت و اعلام پایبندی به تعهد خود در توافقی که حاصل ٢٢ ماه مذاکره با اشراف مقامات عالیه نظام بود، توپ را به زمین حریف می‌انداختیم تا در صورت مخالفت کنگره، آمریکا در مقابل متحدانش، چه سه کشور اروپایی مذاکره‌کننده و چه دیگر کشورهای دنیا، تنها بماند؟
