می‌مانم و بتهوون را عمومی می‌کنم
گفت‌وگو با علی رهبری، رهبر ارکستر سمفونیک تهران
اعتماد/سما بابایی
شنبه ۵ اردیبهشت ۱۳۹۴
سرانجام بعد از مدت‌ها حاشیه، ارکستر سمفونیک تهران چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته، نخستین‌کنسرت‌رسمی خود را به رهبری «علی رهبری» اجرا کرد؛ ارکستری که بسیار متفاوت از آن چیزی بود که در آخرین روزهای سال گذشته دیدیم، بخش قابل توجهی از نوازندگان تغییر کرده بودند و برای نخستین بار در تاریخ این ارکستر، کنسرت با حضور دو ارکستر مایستر برگزار شد و نوازندگان توانستند اجرایی بی‌عیب و نقص از «سمفونی شماره ۵ بتهوون» و «سرناد برای ارکستر زهی اثر چایکوفسکی» داشته باشند. سمفونی شماره ۵ بتهون از ۱۸۰۴ تا ۱۸۰۸ نوشته شده و از پرطرفدار‌ترین قطعات موسیقی کلاسیک است و مخاطبان هم نشان دادند که از اجرای این سمفونی راضی هستند؛ هر چند که در این مدت، ارکستر با حاشیه‌های متعددی همراه بود و «رهبری» با دشواری بسیار توانست از پس آنان برآید؛ حاشیه‌هایی که بخشی از آن به نوازندگانی برمی‌گشت که در تمام این سال‌ها در ارکستر فعال بودند و حالا تغییر کرده‌اند. این رهبر نامدار در همین خصوص می‌گوید: «من در این مدت از نوازندگان متفاوتی تست گرفتم تا بهترین‌ها را برای حضور در ارکستر سمفونیک انتخاب کنم، کسانی که انگیزه بالایی برای اجرا داشته باشند. حالا از کیفیت نوازندگانی که در ارکستر مشغول فعالیت هستند، راضی هستم؛ هر چند که تا رسیدن به نقطه ایده‌آل فاصله زیادی وجود دارد، اما فکر می‌کنم با یک برنامه‌ریزی منظم می‌توان سطح این ارکستر را به بر‌ترین ارکسترهای دنیا رساند؛ اتفاقی که با یک برنامه‌ریزی مدون دوساله اصلا غیرقابل دسترس نیست.»
علی رهبری، رهبر ارکستر سمفونیک ایران، در گامِ نخست برای رسیدن به ارکستری که بتواند ایده‌هایش را پیاده کند، نوازندگان را تغییر داد. نوازندگانی که تعدادیشان بیش از دو دهه، در این ارکستر حضور داشتند؛ اما به گفته رهبری «فرمانده» بودند و به دیگران دستور می‌دادند تا «نوازنده»ای که گوش به فرمانِ رهبر ارکستر باشد؛ به همین خاطر است که رهبری چند روز قبل در گفت‌وگویش با رسانه‌ها به این مساله اشاره کرد که: «هر ارکستر با یکسری مشکلات داخلی مواجه است که خوشبختانه امروز این مشکلات حل شده‌اند. یک عده انگار در ارکستر فرمانده بودند اما در حال حاضر کسانی روی صندلی‌های ارکستر نشسته‌اند که به نوازندگان دیگر دستور نمی‌دهند. ما خیلی ساده افرادی را که در کار ارکستر سمفونیک تهران اختلال ایجاد می‌کردند شناسایی کردیم و عذر بعضی از آن‌ها را هم خواستیم. برخی فکر می‌کنند من خیلی سختگیرم اما واقعا این طور نیست و فقط دیسیپلینم از کودکی درست بوده است. تنها چیزی که می‌خواهم این است که کار‌ها بر اساس نظم و انضباط پیش برود.»
این اما تمام کارهایی نیست که «رهبری» در ارکستر انجام داده است. او برای نخستین‌بار در این سال‌ها، برنامه‌ای مدون برای ارکستر سمفونیک تدوین کرده است و قطعاتی را که قرار است در شش ماهه آینده ارکستر اجرا شود مشخص، حالا همه می‌دانند که ارکستر قرار است در دو روز پایانی ماهِ جاری – ٣٠ و ٣١ اردیبهشت ماه- کنسرتو پیانو شماره ۵ بتهوون را به همراه دوژاگ سمفونی ۹، اجرا کند؛ اتفاقِ مهمِ دیگر حضور «نوین افروز» به عنوان سولیست پیانو در این برنامه است. رهبری در این شش ماه خودش رهبری ارکستر را برعهده خواهد گرفت.
در اجراهای بعدی ارکستر قرار است، «الکساندر رودین» که از نابغه‌های ویولنسل دنیا است و «نوین افروز» یکی از بهترین سولیست‌های ایرانی به اجرای برنامه بپردازند. آن‌ها البته علاوه بر همکاری با ارکستر، به مدت دو شب، یک رسیتال هم برگزار خواهند کرد؛ همانطور که در آخرین روزهای
فروردین‌ماه، «رضا ناژفر» با همراهی «ترزا شوماخر» رسیتال برگزار کردند که اتفاقِ مهمی برای موسیقی کلاسیک ایران بود و در اجرای چهارشنبه و پنجشنبه هم به عنوان نوازنده فلوت اول در ارکستر حضور داشت و قرار است از مهرماه به طور رسمی در ارکستر فعالیت کند. این وعده‌ای بود که رهبری پیش از این داده بود و البته محقق شد. حالا مانده است شعار دیگر «رهبری»؛ اینکه می‌گوید می‌خواهد سمفونی نهم بتهوون را برای همه عمومی کند. او که این سمفونی را پیش از این برای مسوولان و خانواده‌های نوازندگان اجرا کرده بود، حالا می‌خواهد ١٢ اجرا داشته باشد تا همه مردم ایران، مهم‌ترین سمفونی تاریخ موسیقی کلاسیک جهان را بشنوند؛ اما باید دید آیا مسوولانِ ارشاد هم به وعده‌هایی که به رهبری داده‌اند، عمل خواهند کرد یا شرایط را به گونه‌ای رقم می‌زنند که او چون بارِ قبل عطای حضور در ایران را به لقایش ببخشد. به بهانه کنسرتِ اخیر ارکستر؛ گفت‌وگوی کوتاهی با رهبری انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
آقای رهبری، ارزیابیتان از اجرایی که در هفته گذشته انجام شد، چیست؟ تا چه اندازه از نوازندگانتان رضایت داشتید؟
یک ماه و نیم گذشته که کار را شروع کردم؛ امید بسیاری داشتم؛ اما واقعیت این است که فکر نمی‌کردم نوازندگان تا این اندازه مایه بگذارند؛ اتفاقی که شما در کنسرت اخیر دیدید شاید باید در تمرینی چهار تا پنج ماهه اتفاق می‌افتاد و این نشان می‌دهد که تمامی نوازندگان با جان و دل برای این اجرا مایه گذاشته‌اند و ساعت‌ها، جدای زمانِ تمرین، نیز وقت صرف کرده‌اند. همه این‌ها باعث شده است که من از اجرایی که در این دو شب اتفاق افتاد بسیار راضی باشم و حتی فکر می‌کنم ارکستر در دومین شب، اجرایی بسیار بهتر از شب اول داشت. برای من در این دو شب، چیزی شبیه «معجزه» رخ داد.
به هر حال شما ارکسترهای مختلفی را از سراسر دنیا، رهبری کرده‌اید؛ حالا سطح نوازندگان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
من همین الان می‌توانم این ارکستر را به لندن ببرم و در آنجا اجرایی با افتخار و درست داشته باشیم. خیلی خوشحال خواهم شد که این اتفاق رخ دهد؛ آن وقت شاید قضاوت بهتری درباره ارکستر داشته باشید. ضمن اینکه ما تغییراتی که در سازهای بادی انجام دادیم، بسیار به بهتر شدنِ ارکستر کمک کرد. من از گروه‌های بادی رضایت بسیار زیادی داشتم.
و تجربه استفاده از سه ارکستر مایستر چطور بود.
شما در اجرا دیدید که در طول کنسرت و در اجرای قطعات مختلف، سه نوازنده ارکستر یعنی ارسلان کامکار، بردیا کیارس و همچنین پدرام فریوسفی حضور داشتند که بدون هیچ مشکلی، قطعات را اجرا کردند؛ اما مساله مهم در یک ارکستر، این عناوین نیست. اینکه چه کسی ارکستر مایستر است یا نوازنده اول و دوم؛ برای من و همچنین نوازندگانی که حالا در ارکستر مشغول فعالیتند. نکته مهم این است که ارکستر اجرایی کامل و بدون هیچ‌گونه عیب و نقصی داشته باشد.
حضورِ آقای ناژفر، به عنوانِ نوازنده فلوت نخستین وعده‌ای است که از شما محقق شده است. آیا حضور دیگر نوازندگانِ ایرانی که در خارج از کشور هستند، هم محقق می‌شود؟
حتما. من از تمام پتانسیل موزیسین‌های ایرانی استفاده خواهم کرد؛ بی‌اینکه به این مساله توجه داشته باشم که در ایران یا خارج از کشور هستند. هر کدام از این نوازندگان به ایران دعوت می‌شوند و اگر من از کارشان راضی باشم یا در سطح بالاتری از نوازندگانِ ایرانی باشند، از حضورشان به شکلِ دایمی استفاده خواهیم کرد.
برسیم به شعاری که شما در نظر گرفته‌اید: «بتهوون برای همه». چقدر به اجرایی شدن این ایده امیدوارید؟
تجربه‌های من می‌گوید که موسیقی در خونِ این مردم است و به همین خاطر مطمئن هستم که مردم از بتهوون بسیار خوششان خواهد آمد. می‌خواهم ١٢ اجرا از این سمفونی داشته باشم؛ هر چند فکر می‌کنم اگر این سمفونی‌ها را به صورتِ رایگان برگزار کنیم، مردم هرگز متوجه ارزش آن نخواهند شد.
آقای رهبری برای صدمین بار! می‌خواهم به این پرسش پاسخ دهید که با وجود مشکلاتی که هم‌اکنون در ایران وجود دارد، در ایران خواهید ماند؟
من جلوی مردم قول‌داده‌ام که می‌مانم؛ هر چند می‌دانم مشکلات زیادی وجود خواهد داشت؛ اما آن را به کمک مسوولان و همچنین مخاطبان حل خواهم کرد.
و بالاخره اینکه چرا در شش ماهه نخست، از حضور رهبران مه‌مان استفاده نمی‌شود؟
در این مدت ارکستر درگیرِ مشکلاتِ بسیار زیادی است؛ ما به این مدت زمان نیاز داریم تا ارکستر شکل نهایی خودش را بگیرد و مشکلات حاشیه‌ای مرتفع شود، آن وقت از حضور رهبران برجسته ایرانی و همچنین خارجی بهره خواهم گرفت.
