٧٠ روز تا فرجام هسته‌ای
اعتماد
دور نهایی مذاکرات با محور رفع‌تحریم‌ها از دیروز در وین آغاز شد
سه هفته پس از آنکه وزرای امور خارجه ایران و ١+۵ در لوزان با انتشار بیانیه سوییس اعلام کردند که بر سر راهکارهای مشترک برای رسیدن به تفاهم نهایی هسته‌ای به توافق رسیده‌اند، مذاکرات در وین از سرگرفته شد. شطرنج هسته‌ای میان ایران و ١+۵ به مراحل پایانی و جدال شاه و وزیر رسیده است. پس از ١٨ ماه مذاکره فشرده در‌‌‌نهایت دو طرف در حال حاضر روی سرفصل‌هایی به تفاهم رسیده‌اند و قرار است تا مهلت ٣٠ ژوئن دو‌طرف جزییات این متن را تکمیل کرده و پرانتزهای باز را بسته و متن برنامه جامع مشترک اقدام را نهایی کنند. از پروسه نگارش برجام در بسیاری از رسانه‌های بین‌المللی به عنوان مرحله‌ای سخت و مملو از ریزه‌کاری‌ها یاد شده است. پس از ماراتن هسته‌ای که دو‌طرف در سوییس در دومین روز از ماه آوریل رسما به پایان رساندند، ایران و ١+۵ به تفاهم بر سر راهکارهایی رسیدند که باراک اوباما از آن با عنوان درک تاریخی نام برد. گفته می‌شود که اگر دو طرف در مسیر تحقق این راهکار‌ها موفق شوند سرانجام پرونده هسته‌ای ایران پس از ١٣ سال مذاکره در حالی تمام می‌شود که برنامه هسته‌ای ایران از سوی جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته شده و تحریم‌های چندوجهی نیز علیه تهران لغو می‌شود و البته طرف مقابل هم با ابزارهای شفافیت‌ساز از صلح‌آمیز بودن این برنامه مطمئن خواهد شد. این دور از مذاکرات هسته‌ای در وین به مدت سه روز ادامه خواهد داشت و در سطح مدیران سیاسی برگزار خواهد شد. برای نخستین‌بار در ١٨ ماه گذشته مذاکرات میان ایران و ١+۵ با مذاکره میان مدیران سیاسی ایران و هلگا اشمید، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از ساعت ١۴ روز گذشته به وقت وین آغاز شد. گفتنی است تا هنگام نگارش این گزارش، دور دوم مذاکرات روز گذشته، ساعت ٢١ به وقت تهران با اضافه شدن تیم کار‌شناسی ایران انجام شد. پیش از این اکثر مذاکرات با دوئل مدیران سیاسی یا وزرای امور خارجه ایران و امریکا آغاز شده بود. سیدعباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه کشورمان که ریاست تیم هسته‌ای را نیز عهده‌دار است از روز گذشته عملا ورود به مرحله تدوین متن برجام را به همراه سایر اعضای تیم آغاز کرده است. در شرایطی که به نظر می‌رسد پرونده اختلاف‌های فنی کلان میان ایران و ١+۵ در نشست لوزان بسته شده و تنها برخی جزییات نه‌چندان سخت باید در متن برجام گنجانده شود، اراده سیاسی‌ای که در ١٨ ماه گذشته دو‌طرف را با وجود حاشیه‌های بسیار پررنگ‌تر از متن پشت میز مذاکره نگاه داشته است همچنان تنها حلقه اتصالی است که می‌تواند این مذاکرات را تا ژوئن و شاید هم زود‌تر به نتیجه برساند. محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان دو روز پیش از آغاز این دور از مذاکرات در وین در یادداشتی در نیویورک تایمز در این خصوص نوشت: برای دستیابی به توافق هسته‌ای مورد انتظار، به اراده سیاسی بیشتری نیاز است. مردم ایران قبلا انتخاب و اراده خود را برای تعامل عزتمند با جهان نشان داده‌اند. اکنون نوبت امریکا و متحدان غربی‌اش است که از بین تعامل و تقابل، بین مذاکره و شعار و بین توافق و فشار یکی را انتخاب کنند. ظریف که در یک سال و نیم گذشته مذاکرات هسته‌ای را از کانال مذاکرات سیاسی و فنی توامان پیش برده است در بخش‌های دیگری از این یادداشت به نوعی پیام جمهوری اسلامی ایران را به گوش جامعه بین‌المللی رسانده و نوشت: ما چنین امکانی را داریم که با شجاعت در مدیریت و جسارت در اتخاذ تصمیمات درست به بحران ساختگی فعلی پایان دهیم، تا بتوانیم به کارهای مهم‌تری که باید انجام شوند، بپردازیم. در جریان دور جدید مذاکرات در وین تیم‌های کار‌شناسی ایران هم حضور خواهند داشت تا همراستا با جلسات کار‌شناسی دو طرف مدت زمان لازم برای رسیدن به توافق بر سر برجام را به حداقل برسانند. گفته می‌شود که وندی شرمن نیز در ساعات آتی خود را به وین می‌رساند تا مذاکرات فشرده با همتای ایرانی را از سربگیرد. اصلیترین سوژه‌ای که در این دور از مذاکرات باید به آن پرداخته شود مساله چگونگی از میان برداشته شدن تحریم‌های اتحادیه اروپا و ایالات متحده است. حسن روحانی، رییس‌جمهور کشورمان در تمامی اظهارنظرهای سه هفته گذشته به صراحت اعلام کرده است که تمام تحریم‌های اقتصادی ایران باید در روز نخست اجرایی شدن برجام برداشته شود. اظهارنظری که با واکنش‌های متفاوت از سوی ایالات متحده و دیگر اعضای گروه ١+۵ روبه‌رو شده و به نظر می‌رسد که ایران و شش کشور مقابل آن هنوز در این خصوص به تفاهم خاصی با هم دست نیافته‌اند. برخی مقام‌های غربی تاکید دارند که تحریم‌ها زمانی برداشته خواهند شد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تعهد ایران به مفاد برجام را تایید کند. جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده در تازه‌ترین اظهارات خود اعلام کرده است که پروسه از میان برداشته شدن تحریم‌های ایران شش تا یک سال طول خواهد کشید. به نظر می‌رسد که در این دور مذاکرات در وین و پس از آن بلافاصله در نیویورک در حاشیه کنفرانس بازنگری ان پی تی، تیم‌های مذاکره‌کننده ایران و ١+۵ تلاش خود را برای رسیدن به درک مشترکی در خصوص چگونگی برداشته شدن تحریم‌های ایران به کار بگیرند. ایران و ١+۵ در لوزان سوییس در خصوص تعداد سانتریفیوژهای ایران و همچنین میزان غنی‌سازی مجاز در تهران در بازه‌های زمانی ١٠ تا ١۵ سال آتی به سرفصل‌های مشترکی رسیدند اما به نظر می‌رسد که ابهام در خصوص برخی از این راهکار‌ها باید در سه ماه آتی حل و فصل شود. یکی از این مسائل، میزان نظارت‌هایی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سایه برجام مجاز به آن خواهد بود. یکی دیگر از مسائلی که در خصوص آن پرسش‌های بسیاری مطرح شده است میزان تحقیق و توسعه برنامه هسته‌ای ایران در سال‌های اجرا شدن برجام است.
آغاز کار نگارش راه‌حل‌ها با تمام جزییات
سیدعباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه در بدو ورود به فرودگاه وین درخصوص جزییات مذاکراتی که از روز گذشته در این شهر آغاز و تا جمعه هم ادامه خواهد داشت، گفت: همان‌طور که گفته شده بعد از مباحثی که در لوزان داشتیم و راه‌حل‌هایی که در مجموعه مذاکرات منتهی با لوزان به دست آمد، از امروز کار نگارش این راه‌حل‌ها با همه جزییاتش شروع خواهد شد که البته کار سختی است. به مدت سه روز در وین خواهیم بود و بعد درباره ادامه جلسات تصمیم‌گیری خواهد شد. از نظر ما اولویت در جلسات فعلی بحث تحریم‌هاست و باید در این‌خصوص بتوانیم راه‌حل‌هایی را که به دست آمده، دقیق‌تر و ابهامات و پرسش‌ها را کمتر کنیم.
عراقچی با بیان اینکه امیدوار هستیم در فاصله‌ای که در اختیار داریم و حتی زود‌تر بتوانیم جمع‌بندی‌ها را انجام دهیم، در پاسخ به این سوال که آیا از امروز نگارش متن آغاز خواهد شد، گفت: این نحوه کار ما روی سند نهایی است و ممکن است از امروز شروع شود.
تحریم‌های اقتصادی و مالی در روز اجرایی شدن توافق باید برداشته شوند
معاون وزیر امور خارجه کشورمان با تاکید بر این موضوع که تمامی تحریم‌های اقتصادی و مالی در روز اجرایی شدن توافق باید برداشته شود، در پاسخ به این سوال که امریکایی‌ها مدعی هستند تحریم‌ها باید بعد از راستی‌آزمایی و به‌صورت مرحله‌ای برداشته شود و در این باره تفاسیر مخصوص به خود مطرح کرده‌اند، گفت: آنچه توافق شده و از نظر ما مسلم است، اینکه تمامی تحریم‌های اقتصادی و مالی در روز اجرایی شدن توافق باید برداشته شود. اینکه این کار با توجه به انواع تحریم‌هایی که در اتحادیه اروپا، امریکا و شورای امنیت وجود دارد، دقیقا چگونه صورت بگیرد، کاری است که الان باید انجام دهیم. از نظر ما کاملا مشخص و مسلم است آن روز که توافق می‌کنیم، توافقات ما اجرایی خواهد شد و در آن روز همه تحریم‌های اقتصادی و مالی قطعا باید لغو شود.
مطالبه موضع روشن‌تر امریکا در خصوص تحریم‌ها
عراقچی در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران در مورد پیش‌نویس لایحه موسوم به «مرور توافق هسته‌ای ایران» که اخیرا به تصویب کمیته سیاست خارجی مجلس سنای امریکا رسیده است و آثار احتمالی آن بر مذاکرات، با تصریح اینکه این موضوع یک مساله داخلی امریکا است نسبت به عواقب آن بر مذاکرات و ایجاد تردید جدی نسبت به حسن نیت طرف امریکایی هشدار داد.
وی در این خصوص گفت: در حالی این هفته به مذاکرات بازخواهیم گشت که قطعا از هیات نمایندگی امریکا در مورد این موضوع توضیح خواهیم خواست و در مورد جزییات مرتبط با لغو تحریم‌ها از آن‌ها اطلاعات دقیق و روشنی مطالبه خواهیم کرد. به گفته عراقچی، اگرچه تصمیم کمیته سیاست خارجی مجلس سنای امریکا یک موضوع داخلی امریکاست و دولت امریکا را از تکالیفی که طبق توافق احتمالی بر عهده خواهد گرفت فارغ نخواهد کرد، ولی روشن است که امضای لایحه مزبور اصل بنیادین حسن نیت- که لازمه هر مذاکره موفق و اجرای محصول آن است- را زیر سوال برده و تبعات و آثار منفی خواهد داشت.
معاون امور حقوقی، بین‌المللی وزیر امور خارجه کشورمان با یادآوری مجدد مسوولیت دولت امریکا به عنوان طرف حق و تکلیف در حقوق بین‌الملل افزود: ایالات متحده امریکا یکی از چند طرف یک روند مذاکراتی چندجانبه است و این مسوولیت دولت این کشور است که اطمینان حاصل کند تکالیفش به ویژه مواردی که به تحریم‌ها ارتباط پیدا می‌کند فارغ از مشاجرات سیاسی داخلی آن کشور به‌طور کامل و با حسن نیت رعایت و اجرا می‌شود. در هر صورت تاکنون این امر مورد تفاهم قرار گرفته و پذیرفته شده است که لغو تحریم‌ها نباید به موضوعات نامرتبط مشروط شود. این تعهد کلیدی به عنوان یک تکلیف چندجانبه بین‌المللی نمی‌تواند تابع آیین‌های داخلی دولت امریکا با هر ماهیتی که باشند قرار گیرد. بنابراین دخیل کردن سایر موضوعات فرا‌تر از مواردی که به‌طور صریح در تفاهم احتمالی پیش بینی می‌شود، به هیچ عنوان پذیرفته نیست. البته هرگونه نقض فاحش توافق، خواه توسط ایالات متحده صورت گیرد و خواه از سوی ایران یا سایر طرف‌ها، دارای تبعات برای طرف ذیربط و برای کل توافق خواهد بود. مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران در پایان بر این نکته تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران با هدف نهایی کردن توافق با حسن نیت در مذاکرات شرکت می‌کند و در صورت وجود اراده متقابل و انتخاب صحیح ازسوی طرف مقابل حصول به نتیجه را کاملا ممکن و البته به نفع همه می‌داند.
ادامه مذاکرات در نیویورک
گفته می‌شود که این دور از مذاکرات میان ایران و ١+۵ در سطح مدیران سیاسی روز جمعه در وین به پایان خواهد رسید و پس از آن مذاکره‌کنندگان راهی نیویورک می‌شوند تا در حاشیه کنفرانس بازنگری ان‌پی‌تی هم دور دیگری از مذاکرات را که احتمالا می‌تواند در سطح وزرای امور خارجه ١+۵ هم باشد، برگزار کنند. خبرگزاری فرانسه در این خصوص نوشت: وزیر خارجه امریکا احتمالا روز دوشنبه هفته آینده در حاشیه کنفرانس ۲۰۱۵ «ان پی تی» با همتای ایرانی خود در نیویورک دیدار و گفت‌وگو کند. در شرایط صحت این خبر، این نخستین‌بار پس از نشست لوزان خواهد بود که جان کری و جواد ظریف با هم دیدار خواهند کرد. بر اساس برنامه اعلام شده کاخ سفید، جان کری روز دوشنبه هفته آتی در کنفرانس ان پی تی سخنرانی خواهد کرد.
لاوروف: خواستار لغو هر چه سریع‌تر تمام تحریم‌های ایران هستیم
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در یک مصاحبه مطبوعاتی، از لغو هرچه سریع‌تر تمامی تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران استقبال کرده و گفت: اطمینان دارد که با رفع محدودیت‌ها، روابط تجاری و سیاسی دو کشور نیز افزایش می‌یابد. وی با اشاره به ناآرامی‌ها در کشورهای مختلف منطقه خاورمیانه و آفریقا گفت: مسکو تلاش زیادی کرده است تا به یافتن راهکارهای سیاسی برای پایان دادن به بحران‌های این منطقه کمک کند. وی همچنین هشدار داد در صورتی که ناآرامی‌ها در خاورمیانه ادامه داشته باشد، می‌تواند «تبعات جانبی جدی برای ثبات بین‌المللی» داشته باشد.
وزیر خارجه روسیه در خصوص نقش مسکو در مذاکرات هسته‌ای گفت: دیپلماسی روسیه کمک زیادی به رسیدن به چارچوب توافق برای حل موضوعات مربوط به برنامه هسته‌ای ایران، که نهایتا در لوزان به دست آمد، انجام داد. معتقدیم که پیشرفت بیشتر در این مسیر، برداشته شدن هرچه سریع‌تر تحریم‌های ضدایرانی، چه آن‌ها که از سوی شورای امنیت سازمان ملل وضع شده و چه تحریم‌های یکجانبه، در راستای منافع ملی ما است.» رییس دستگاه دیپلماسی روسیه با بیان اینکه ایران شریکی دیرینه برای مسکو است، گفت: اطمینان داریم که تنش‌زدایی از مساله ایران، به نفع روابط تجاری و اقتصادی دوجانبه ما است و به همین واسطه برای روسیه نیز سودآور است.
وی با اشاره به اینکه تهران باید در امور منطقه‌ای نقش داشته باشد، گفت: اطمینان داریم که مشارکت کامل ایران در امور منطقه‌ای به نفع امنیت خلیج (فارس) و مناطق مجاور آن است. ثبات منطقه بزرگ خاورمیانه و شمال آفریقا، وضعیت عادی را به کشورهای آن منطقه بازگردانده و مشکلات موجود بر سر راه از سر‌گیری مبادلات اقتصادی خارجی را، که در راستای منافع دوجابنه اقتصادی و تجاری ما و حضور بیشتر شرکت‌های روسیه در آن بازار‌ها نیز هست، مرتفع می‌کند.
وزیر خارجه روسیه در بخش دیگری از این مصاحبه به محدودیت‌های ایجادشده برای صادرات نفت و گاز ایران اشاره کرد و آن‌ها را غیرقانونی خواند. وی در این خصوص گفت: «هیچ محدودیتی از جانب شورای امنیت سازمان ملل برای صادرات نفت و گاز ایران وجود ندارد. (در این مدت) تهران به کشورهایی که از محدودیت‌های غیرقانونی غربی نترسیده یا با واشنگتن به توافق‌های دوستانه رسیده‌اند، هیدروکربن (نفت و گاز) فروخته است.
