آنهاکه از گشایش اقتصادی هراسانند

قابل پیش‌بینی بود که اگر فضای اقتصادی کشور باز شود، عده‌ای از این فضای فراخ آزرده و ناراحت شوند. به هر حال این یک امر طبیعی است که در یک نظام اقتصادی بسته، احتمال فساد اقتصادی بیشتر می‌‌شود و دور از انتظار نیست آن عده که از یک نظام اقتصادی بسته که درون‌گرایی بیشتری دارد و به واسطه آن صاحب سودهای کلانی ‌می‌شوند، فریاد اعتراض سر دهند. زمانی که یک نظام اقتصادی باز‌تر می‌شود، شعاع میدان محاسبات و تعاملات اقتصادی بیشتر و میزان فساد‌پذیری آن نظام اقتصادی پایین‌تر می‌آید. مسلما در مقطعی که تحریم‌ها رفع شود و به تبع آن سرمایه‌گذاران خارجی در نظام اقتصادی ایران فعالیت کنند، نظام اقتصادی ایران می‌تواند در عرصه اقتصاد جهانی به عنوان بازیگری فعال مطرح شود. در این حالت ورود افراد به نظام اقتصادی بیش از آنکه وابسته به ویژگی‌های انتزاعی باشد، به واسطه توانایی و لیاقتشان است که می‌توانند در عرصه اقتصادی به ایفای نقش بپردازند. هر چند نفس همین مساله می‌تواند فساد‌پذیری اقتصاد ایران را کمتر کند، ولی مساله اصلی این است که نظام اقتصادی ایران فاقد استراتژی منظم است. این فقدان بعلاوه عدم مدیریت صحیح و دقیق منجر به فساد اقتصادی می‌شود. ساختار اقتصاد ایران با مراکز تصمیم‌گیری متعدد مواجه است، این تعدد کانون‌های تصمیم‌گیری، خواه ناخواه تنش را به سیستم اقتصادی تزریق می‌کند و مدیریت را دچار مشکل می‌کند و در نتیجه از‌هم‌گسیختگی سیستم خلأهایی را در اختیار افراد قرار می‌دهد که سوءاستفاده کنند. بعد از توافق باید هم در سیاست‌های خارجی و هم در سیاست‌های اقتصادی، تحولی به وجود بیاید که از میزان کانون‌های تصمیم‌گیری کاسته شود و یک مدیریت یکپارچه سر کار آید؛ مدیریتی که هم در عرصه سیاست‌های خارجی و هم در عرصه سیاست‌های اقتصادی بتواند نوع دیگری به اقتصاد و روابط بین‌المللی بنگرد. در این صورت است که امید می‌رود در ساختار اقتصادی ایران مدیران کاربلد و زبده سر کار آیند و بتوانند از تخلفاتی که می‌تواند در هر شرایطی دامن یک نظام اقتصادی را آلوده می‌کند مانع شوند. در سال‌هایی که از نظام اقتصادی ایران گذشته است - نظام اقتصادی که بر پایه درآمد‌های نفتی سامان داده شده- عرصه عمل طوری بوده که افراد امکان این را داشتند که از منابع مالی سوءاستفاده کنند. چرا که در یک برهه زمانی قمیت نفت تا می‌توانست بالا رفت، تا جایی که ۱۳۰ دلار معامله می‌شد، این درآمد بالایی که از طریق فروش نفت به دست آمده بود در کنار ساختار غیرکارآمد نظام اقتصادی فضا را برای افراد فرصت‌طلب باز گذاشت تا بتوانند بهره‌برداری کنند. اما تفاهم لوزان وقتی که ندای رفع تحریم‌ها را برآورده است، همین عده از فرصت‌طلب به خوبی پی برده‌اند که عرصه جدید اقتصادی برایشان به خودی خود تنگ می‌شود.
* کار‌شناس مسائل بین‌الملل