مشارکت حلقه مفقوده محیط زیست

پنجشنبه ۲۰ فروردين ۱۳۹۴
نشست رهبری با مسئولان و فعالان محیط زیست و تاکیداتی که ایشان در آخرین روزهای سال گذشته انجام دادند، باعث شده است محیط زیست در سال ۹۴ به یکی از اصلیترین کارویژه‌های نهادهای قانون گذار و اجرایی تبدیل شود. بسیاری از فعالان محیط زیست، سال ۹۴ را سال محیط زیست ایران می‌دانند و در همین مدت کوتاهی که از سال جدید می‌گذرد توجه بی‌سابقه‌ای به این مساله شده است. توقف تخریب محیط زیست زخم خورده ایران مستلزم مشارکت سازمان‌های مردم نهاد و عامه مردم است. واگذاری حفظ جنگل و محیط زیست به مردم مساله‌ای بود که روز گذشته رئیس‌جمهور در جلسه هیات دولت بر آن تاکید کرد. هیأت دولت روز گذشته به ریاست حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهوری تشکیل جلسه داد و اعضای دولت در زمینه مهم‌ترین مسائل جاری کشور با یکدیگر بحث و تبادل نظر کردند.
رئیس‌جمهور با اشاره به اقدامات خوبی که در جهت مهار آسیب‌ها به جنگل‌های بلوط در ایلام انجام شده، خاطرنشان کرد: جنگل‌هایی که مورد تردد مردم بوده است، بهتر محافظت شده است؛ بنابراین دولت باید حفظ جنگل و محیط‌ زیست را به مردم واگذار کند و خود نظارت کلی بر آن داشته باشد. به گزارش ایسنا، حسن روحانی همچنین بر پیگیری طرح احیای ۵۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی در ایلام تاکید و اظهار امیدواری کرد که در آینده نزدیک شاهد رشد و توسعه اقتصادی استان باشیم.
جنوب تهران ۹ برابر وضعیت بحرانی دارد
در حالی رئیس‌جمهور بر لزوم واگذاری مسئولیت حفاظت از جنگل‌ها و محیط زیست به مردم و بخش خصوصی تاکید می‌کنند که بررسی آمار‌ها نشان می‌دهد محیط زیست ایران طی سال‌های اخیروضعیت مناسبی نداشته است. شاخص جهانی عملکرد زیست محیطی کشور‌ها در سال ۲۰۱۲ جهان در حالی منتشر شد که ایران در میان ۱۳۲ کشور جهان با ۳۶ پله سقوط نسبت به سال ۲۰۱۰ میلادی در رتبه ۱۱۴ جهان قرار گرفت. در ده سال اخیر چند اتفاق بسیار تامل برانگیز در محیط زیست کشور به وقوع پیوست، خشک شدن دریاچه ارومیه و حدود ۳۹۰ هزارهکتار از اراضی آن‌که از آن به عنوان بزرگ‌ترین رخداد بیابان زایی قرن ۲۱ یاد می‌شود در کنار روند افت سفره‌های آب زیرزمینی ازمصادیق نابودی محیط زیست ایران در این سال‌هاست. مطابق گزارش شرکت منابع آب کشور ۷۰ دشت کشوربه طور متوسط ۱۰۲ متر افت پیدا کردند همچنین در جنوب تهران فرونشست زمین به ۳۶ سانتی متر در سال رسید در حالی که اگر فرونشست زمین به ۴ میلی متر در دنیا برسد، شرایط را بحرانی اعلام می‌کنند. با این معیار‌ها، جنوب تهران ۹ برابر وضعیت بحرانی را دارد. فقدان مدیریت صحیح وبخشی نگری در سدسازی باعث نابودی تالاب‌ها حتی تالاب‌های ساحلی شده است. این شیوه باعث شده تنوع منحصر به فرد تالاب‌های ایران در معرض نابودی کامل قرار بگیرد به طوری که نام کشور ما در فهرست مونترو یا بیشترین تالاب‌های در معرض خطر درج شده است.
مشارکت لازمه توسعه پایدار است
مجموعه این عوامل و هشدارهایی که از مدت‌ها قبل از سوی فعالان و دلسوزان زیست بوم ایران مطرح شده بود باعث شد از ابتدای امسال و بعد از اظهارات مقام معظم رهبری درمورد لزوم توجه ویژه و حفظ محیط‌زیست برنامه‌های ویژه‌ای در دستور کار دستگاه‌های مختلف برای حفاظت بیشتر از ثروت‌های خدادادی که متعلق به همه مردم است شکل بگیرد. شهروندان از سویی با نگاه دلسوزانه و مسئولانه به جنگل و محیط بیرامون از نابودی آن جلوگیری می‌کنند و از سوی دیگر با مشارکت در تشکل‌های مدنی برای احیا و بازگرداندن آن چیزی که از دست رفته یا در آستانه نابودی است تلاش می‌کنند.

نقش سمن‌ها در حفظ محیط زیست
سازمان‌های غیر دولتی زیست محیطی، سازمان‌هایی هستند که فعالیت‌هایشان را بر محور منابع طبیعی (در جهت حفظ، احیا، توسعه پایدار) متمرکز نموده‌اند و نقش بسیار اساسی درجلب مشارکت مردمی به منظور دستیابی به اهداف سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور دارند. از جمله اهداف اساسی تاسیس سازمان‌های غیر دولتی زیست‌محیطی و منابع طبیعی می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود: غیر متمرکز سازی فعالیت‌های مربوط به محیط زیست، جلب حافظان مردمی منابع طبیعی ومحیط زیست در قالب تشکل‌ها، توجه به ارزش‌های منبعث از جلب مشارکت‌های مردمی، ایجاد فرهنگ حفظ منابع طبیعی در بین مردم وترویج واشاعه آن، ارتقای سطح آگاهی مردم از طریق همکاری با این سازمان‌ها و...

مشارکت بدون زیرساخت‌ها محقق نمی‌شود
یکی از کار‌شناسان محیط زیست درمورد مشارکت شهروندان در حفظ محیط زیست به آرمان می‌گوید: وقتی بحث حفاظت محیط زیست مطرح می‌شود مهم‌ترین مولفه بحث مشارکت مردم است. هومن خاکپور می‌افزاید: ولی بدون فراهم آوردن زیرساخت‌ها و جهش صد و هشتاد درجه‌ای از رفتاری که بر اساس آن دولت می‌خواست با اقدامات سلبی مردم را وادار به حفظ محیط پیرامونشان بکند موفقیت آمیز نخواهد بود. این کار‌شناس و فعال محیط زیست معتقد است‌‌ همان طور که برخورد سلبی و اجباری دولت برای حفظ زیست بوم موفقیت‌آمیز نبود و نتیجه آن نابودی بخش زیادی از مراتع و حیات وحش کشور طی سال‌های اخیر بوده است اقدامات ناگهانی برای واگذاری این نظارت به مردم و مشارکت دادن آن‌ها در حفاظت از محیط زیست نیز اثر بخشی لازم را نخواهد داشت و این افراط و تفریط‌ها به هیچ وجه به صلاح نیست. او با اشاره به اینکه زیرساخت‌های مشارکت مردمی در این حوزه ایجاد نشده است می‌گوید: در کشورما زیر ساخت‌هایی که نیازمند توسعه تشکل‌های مردمی و تصدی‌گری فعالیت‌های دولتی است ایجاد نشده و تا زمانی که این زیر ساخت‌ها فراهم نشود این برون سپاری بی‌معناست. او ادامه می‌دهد: در حالی که بخشی از فعالیت‌های حفظ محیط زیست قابل واگذاری است بخشی از آن‌ها حاکمیتی است و نمی‌توان از مردم و شهروندان در این مورد انتظاری داشت. خاکپور لزوم آشنا کردن مردم با بهره‌برداری مسئولانه از جنگل‌ها را مطرح می‌کند و می‌گوید: در استفاده از محیط زیست و جنگل ما بیش از ظرفیت این منابع از آن‌ها استفاده کرده‌ایم و این مفهوم مشارکت برای حفظ آن را زیر سوال می‌برد.

سال سبز محیط زیست
مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان محیط‌زیست نیز با اشاره به تجربیات موفق سال‌های اخیر کشور در واگذاری حفظ محیط زیست به آرمان می‌گوید: تجربه ثابت کرده است هرکجا کار به مردم واگذار شده است تبعات آن مثبت و سودمند بوده و با جلوگیری از نابودی طبیعت آن منطقه زمینه احیای مجدد آن فراهم شده است. محمد درویش می‌افزاید: جلوگیری از روند پیشروی تپه‌های ماسه‌ای میان دشت، تراکم بیش از حد دام در مراتع و جان بخشی به تالاب‌هایی که در آستانه نابودی قرار داشتند بخشی از فعالیت‌های مردمی است که در این سال‌ها منجر به حفظ و احیای محیط‌زیست شده است. او با اشاره به نامگذاری امسال به عنوان سال دولت و ملت، همدلی و همزبانی از سوی مقام معظم رهبری می‌گوید: از اواخر سال گذشته و پیرو تاکیدات مقام معظم رهبری بر لزوم حفظ محیط زیست فعالیت‌های دستگاه‌های مختلف دراین زمینه رنگ و بوی جدی‌تر و تازه‌تری به خود گرفت و امیدواریم نتیجه آن برای کشور مثبت باشد و امسال را بتوانیم سال سبز محیط‌زیست ایران بدانیم.