زیرمیزی‌های هسته‌ای
زینب اسماعیلی/روزنامه «شرق»
مذاکره‌کنندگان ١+۵ دور میز مذاکره تنها نیستند، خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های تاثیرگذار بزرگ جهان هم با اخبارشان «روی میز» مذاکره آن‌ها را همراهی می‌کنند؛ این بازیگران غیررسمی‌گاه «زیرمیزی» گزینه‌ای رد و بدل می‌کنند که روی تمام محتوای مذاکره تاثیر می‌گذارد. هرگاه که مذاکره داغ می‌شود و مذاکره‌کنندگان ساعت‌های بیشتری پشت درهای بسته به مذاکره مشغولند یکی از روزنامه‌های بزرگ یا خبرگزاری‌های معتبر جهان، خبری منتشر می‌کند که محتوای همگی آن‌ها مشترک و نزدیک است؛ «ایران در یکی از موضوعات مورد مذاکره عقب‌نشینی کرده‌است.» این برای ما خبرنگارانی که روزهای زیادی در فضای خبری مذاکره بوده و اخبار را در گفت‌وگو با دیپلمات‌ها و مذاکره‌کنندگان و خبرنگاران رقیب دنبال می‌کنیم، کاملا هویداست. به یاد دارم که اغلب خبرنگاران رسانه‌های تاثیرگذار در اوج بی‌خبری مذاکره یا برعکس در التهاب خبری موفق می‌شوند که از گیت هتل محل مذاکره بگذرند و قراری غیررسمی با یکی از مذاکره‌کنندگان یا مسوولان رسانه‌ای آن‌ها داشته‌باشند. دیداری که به دنبال آن، حتما گزارشی تاثیرگذار از آنچه روی میز مذاکره می‌گذرد، منتشر می‌شود و نقش گزینه تاثیرگذار زیرمیز را ایفا می‌کند. مشابه آنچه جمعه شب خبرگزاری «آسوشیتدپرس» منتشر کرد، در یک‌سال گذشته بسیار خوانده و دیده‌ایم. خبر‌ها یا بهتر بگویم شایعه‌هایی با محورهای «انتقال اورانیوم به خارج از کشور» یا «کاهش سطح غنی‌سازی اورانیوم»، «پذیرفتن کاهش تعداد سانتریفیوژ‌ها» و... حلقه مشترک همه این شایعه‌ها عقب‌نشینی تیم مذاکره‌کننده ایرانی است. مذاکره‌کنندگان ایرانی علاوه بر چانه‌زنی با مذاکره‌کنندگان شش‌کشور (آمریکا، فرانسه، انگلیس، روسیه، چین و آلمان) و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با فشار رسانه‌ای قوی مواجهند که به‌شدت می‌توانند روی میز مذاکره تاثیر بگذارند.
رصد اخبار در یک سال گذشته نشان می‌دهد که هر زمان مذاکره‌کنندگان به نقطه حساسی از کشمکش مذاکراتی رسیده‌اند، خبرسازی‌های رسانه‌ای هم اوج گرفته‌است. هر کدام از آن‌ها با رو کردن یک پیشنهاد روی میز مذاکره و بازار گرمی برای آن پیشنهاد، تلاش می‌کنند روی نتیجه نهایی مذاکره تاثیر بگذارند. این جریان دنبال یک هدف مهم است، صحیح و ممتاز نشان دادن پیشنهادات مطرح شده از طرف ١+۵ و عدم قبول همین پیشنهادات معقول از سوی ایران. مذاکره‌کنندگان غربی به‌دنبال این هستند که حتی اگر مذاکره شکست خورد ایران را به‌عنوان عامل شکست مذاکره معرفی کنند، آنچه در واقعیت خلاف آن را می‌بینیم.
تهران بیش از یک‌سال است که با تغییر تیم مذاکره‌کننده بی‌وقفه در مذاکره بوده و ساعت‌ها به‌طور جدی مذاکره کرده است.
در حالی‌که اگر تهران دنبال دستیابی به توافق نبود، نیازی به طی‌کردن این همه ساعت مذاکره نداشت و می‌توانست به راحتی میز مذاکره را رها کند. از سوی دیگر در داخل کشور نیز به سرعت خبرهای مرتبط با توافق احتمالی بین مردم پخش می‌شود و سریعا تاثیر خود را می‌گذارد، می‌توان گفت مردم علاقه‌مند توافق جامع هسته‌ای هستند که از پیگیری ١١ساله خبر مذاکره و تمدید مذاکره رهایی پیدا کنند، اما نباید از یاد برد که تنها فروشند‌گان بسیار دست‌تنگ هستند که متاع خود را به هر قیمتی می‌فروشند. اگرچه فشار تحریم‌ها شرایط سختی بر اقتصاد ما تحمیل کرده اما هنوز می‌توان به چانه‌زنی مذاکراتی زمان داد.
یک‌سال گذشته که توافق کوتاه‌مدت بین ایران و اعضای ١+۵ در ژنو به دست آمد، این محمدجواد ظریف بود که پیش از همه، خبر توافق را توییت کرد و به دنبال انتشار عمومی آن، دست هر فرد یا نهادی که می‌توانست موجب رانت یا فساد شود و در بازار تاثیر بگذارد، کوتاه شد. بهتر است مردم تشنه شنیدن خبر خوش، منتظر شنیدن خبر از رسانه‌های خودی و مذاکره‌کنندگان خودی باشند. بازی رسانه‌ای علاوه بر رقابت و سرعت و صحت، منافع ویژه‌ای را هم دنبال می‌کند که از آن نمدی برای کلاه ما درنمی‌آید.
