انصراف از یارانه، حق یا وظیفه؟

چهارشنبه ۲۰ فروردين ۱۳۹۳
امروز شمارش معکوس فرصت ۱۰ روزه برای ثبت نام متقاضیان دریافت یارانه آغاز شد. از یک طرف مردمی که از روز‌ها پیش درباره چرایی و چگونگی تکمیل فرم و دریافت یارانه‌ها پرس و جو کرده‌اند، مدارک خود برای ثبت نام مجدد را آماده کرده‌اند و از طرف دیگر دولت، امید دارد با «انصراف اختیاری» افراد از دریافت ۴۵ هزار تومان و کم شدن تعداد یارانه بگیران، فاز دوم هدفمندی را با خیالی آسوده‌تر اجرا کرده و به این ترتیب «بار» هدفمندی یارانه‌ها که در دور اول «کج» نهاده شد را به مسیری درست هدایت کند.
دولت در سه ماه اخیر با ارائه آمار یارانه بگیرانی که تعدادشان از جمعیت کل کشور بیشتر است (و ایرانیان خارج از کشور و اموات را هم شامل می‌شود) و اطلاع‌رسانی درباره دشواری‌های موجود در تأمین منابع مالی یارانه، از مردم خواسته در صورتی که این مبلغ تأثیر چندانی در زندگی آن‌ها ندارد از دریافت آن به نفع دیگر هموطنان چشم‌پوشی کنند.
تأکید دولت بر «داوطلبانه» بودن انصراف از دریافت یارانه‌ها در شرایطی است که برخی معتقد بودند دست دولت در حذف افرادی که تمکن مالی دارند باز است و با اطلاعاتی که از نهادهای مختلف ثبتی و بانکی دارد، می‌تواند آحادی که به دریافت این مبلغ نیازی ندارند شناسایی و غربال کند. رویکردی که نه تنها قابل دفاع به نظر می‌رسد بلکه افراد متمکنی که یارانه دریافت می‌کرده‌اند را با این پرسش افکار عمومی مواجه می‌کند که چرا از دریافت مبلغی که برای آن‌ها «بسیار ناچیز» است به نفع هموطنانی که همین مبلغ تأثیر زیادی بر معیشت آن‌ها دارد نگذشته اند؟
بویژه آنکه در هشت سال گذشته رویدادهای پر شماری وجود داشت که با وجود وارد کردن بار مالی به مردم و تحمیل تورم گزندی به این طیف نرسانده بود. با همه این دولت ترجیح داد پسوند «داوطلبانه» را برای انصراف‌دهندگان لحاظ کند و تصمیم‌های از سر ناچاری در این باره را به تعویق بیندازد.
سوی دیگر این ماجرا اما مردمی هستند که اکثریتشان پرداخت یارانه از سوی دولت را «وظیفه» و دریافت آن را «حق» خود می‌دانند. تصمیمی که دولت به آن احترام گذاشته است اما از سوی دیگر امروز بخش هایی از جامعه هستند که از مردم می‌خواهند تصمیم‌گیری درباره ثبت نام مجدد را با تأمل بیشتری انجام دهند. آن‌ها معتقدند انصراف از دریافت یارانه تنها متوجه افراد متمکن نیست.
هر چند نا‌گفته روشن است پر رنگ‌ترین وجه دریافت یا انصراف از یارانه‌ها «اقتصادی» است و به نظر می‌رسید افرادی که از تمکن مالی خوبی برخورداند و گرفتن یا نگرفتن ۴۵ هزار تومان تأثیری بر وضع اقتصادی آنان ندارد، پیشگام انصراف از دریافت یارانه باشند. اما طیفی که در چند ماه اخیر حتی پیش از ثبت نام مجدد از دریافت یارانه چشم‌پوشیده‌اند بیشتر از میان دانشجویان و جامعه دانشگاهی، فرهیختگان، هنرمندان، جامعه ورزشی، دولتمردان و... بوده‌اند. این طیف معتقدند انصراف از یارانه را نه در راستای «خواسته دولت» بلکه به عنوان اقدامی انسانی به نفع همنوعان خود انجام داده‌اند. افرادی که شمارشان بعد از حاشیه‌های دریافت سبد کالا بیشتر شد. چرا که با وجود برخی انتقاد‌ها درباره نحوه توزیع اقلام کمکی، دولت در پاسخ به این سؤال که چرا به جای توزیع پر دردسر مواد غذایی پول توزیع نکرد از آمار تکان دهنده‌ای از سلامت و وضع تغذیه مردم خبر داد. همین اطلاعات و آمار بود که باعث شد رئیس‌جمهوری درخصوص حاشیه‌های توزیع سبد کالا عذرخواهی بکند اما در کنار آن تأکید کند دولت تحت مسئولیتش توزیع سبد غذایی را قطع نخواهد کرد. چنین رویدادهایی در کنار مشاهده‌های مردم، شماری را به این تصمیم رساند که برای بهبود وضع سلامت و معیشت هموطنانشان یارانه نگیرند. در واقع این افراد به جای آنکه به انصراف از یارانه به عنوان اقدامی «سلبی» نگاه کنند که آن‌ها را از حقی محروم می‌کند، به آن وجه «ایجابی» کمک به همنوع داد. چه این گزینه نیز مطرح شده که در صورت کوچک شدن عائله یارانه بگیران، علاوه بر خدمات اجتماعی ممکن است میزان یارانه افرادی که در دهک پایین درآمدی قرار دارند، افزایش یابد.
از یک سو برخی استفتائات فردی یا جمعی از مراجع تقلید از دغدغه‌های دینی و مذهبی مردم برای تصمیم در این خصوص حکایت دارد و از سوی دیگر عده‌ای در شبکه‌های اجتماعی از رأی‌دهندگان به حسن روحانی می‌خواهند در راستای حمایت از دولتی که به آن رأی داده‌اند در دریافت یارانه تجدید نظر کنند. البته همه این‌ها در شرایطی است که دولت همچنان بر «داوطلبانه» و «اختیاری» بودن انصراف از یارانه‌ها تأکید دارد اما این پرسش میان طیفی از مردم مطرح شده که با توجه به شرایط کنونی و ابعاد مختلفی که ذکر آن آمد، انصراف از یارانه «حق» است یا «وظیفه»؟