حقوق شهروندی نیاز امروز جامعه ایرانی
حسین احمدی‌نیاز/حقوقدان و وكیل دادگستری
آرمان
حقوق شهروندی نیاز اصلی جامعه امروزی ایران است. این حقوق كه مجموعه‌ای از امتیازات و حقوق و تكالیف شهروندان است تا از یكسو حقوق و كرامت انسانی و اجتماعی خود را در جامعه شناخته و به دست آورند و از سوی دیگر به عنوان شهروند تكالیف خود را در مقابل اجتماع شناخته و بر ایفای آن گام بردارند. در جامعه شهروند مدار شهرداری‌ها بیشترین نقش را در تحقق این مهم ایفا می‌كنند. در حال حاضر شوراهای اسلامی شهر كه منتخبان شهروندان هستند یا اقدام به تعیین شهرداران کرده‌اند یا در شرف انتخاب شهردار هستند و قرار است سکان مدیریت و توسعه شهری به دست شهرداران سپرده شود. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که شهرداری‌ها چه نقش و وظیفه‌ای در مقابل شهروندان، شهر، حقوق شهروندی و محیط شهری دارند. متاسفانه تاکنون ما شهردارانی داشته‌ایم که بیشتر تلاش خود را وقف عمران شهری و پاکیزه کردن شهر کرده‌اند و کمتر به خلقیات احساسات و درون شهروندان رسیدگی و توجه کرده‌اند. از سوی دیگر شوراهای اسلامی شهر به عنوان مرجع تصمیم گیرندگان شهرداری‌ها که سیاست‌ها و خطوط و سرفصل شهرداری‌ها را تصویب، تنظیم و نظارت می‌کنند چه اقداماتی برای الزام شهرداری‌ها در توجه به روحیات شهروندان، شادابی مردم و زیست سالم و شاد شهروندان داشته‌اند و در کل برای پایداری حقوق شهروندی که منبعث از این پارامترها ست چه اقداماتی انجام داده‌اند، واقعیت مساله این است که شهرداری مهم‌ترین نهاد تحت كنترل شوراهای اسلامی شهر به شمار می‌روند اصل هفتم قانون اساسی و هفتم از اصل یكصدم الی یكصد و ششم این قانون به اهمیت، نقش و جایگاه شوراهای اسلامی پرداخته است در قانون شوراهای اسلامی شهراین شهرداری است كه مصوبات شوراها را به منصه ظهور می‌رساند. شهرداری اداره امور جاری و یومیه زندگی شهروندان شهر را سامان و تنظیم می‌كنند. اما واقعیت مساله این است كه شهرداری‌ها در اذهان عمومی صرفا وظیفه آسفالت و تمییز كردن معابر و جمع‌آوری زباله را برعهده دارند. اما این تصوری نادرست از نهاد شهرداری است. در باطن امر شهرداری است كه محیط زیست شهروندان و شادابی مردمان شهر را با خلق و خوی مختلف سامان می‌دهد. شهرداری نقش تعیین‌كننده‌ای در نشر و گسترش حقوق شهروندی دارد. شهر حیات زنده‌ای دارد و باید به عنوان یك موجود زنده به آن نگریست. شهر فقط مجموعه‌ای از سازه‌ها نیست بلكه شهر تركیبی است از انسان‌هایی با فرهنگ و آداب و رسوم مختلف كه پیوسته در جریان است و محیط زیستی كه در زندگی می‌كنند و امكاناتی كه برای بهتر زیستن و رشد و تعالی انسان وجود دارد. واقعیت مساله این است امروزه معیار شهردار موفق به كسی داده می‌شود كه چقدر در شادی و بهتر زیستن شهروندان نقش‌آفرینی كرده است و چه میزان امید به آینده برای آنها فراهم کرده است. چه میزان از بحران‌ها و آسیب‌های شهری را درمان و حل كرده است. آسودگی شهروندان چقدر رشد داشته است. مصیبت‌های شهری چه میزان كاسته شده است نه اینكه چه تعداد پل و اتوبان ایجاد شده باشد اگرچه این امر هم برای شهر مفید است اما نكته این است كه مخاطبین شهرداری مردم یا شهروندان هستند نه ساختمان‌ها و سازه‌های شهر. شهرداری شهر كیوتو در ژاپن بین المان‌های شهری و بافت تاریخی شهر و حتی رنگ تابلو‌ها و تصویرهای شهر هارمونی زیبایی ایجاد كرده است آنها ابتدا به روحیات شهروندان میزان آسایش و رفاه آنان توجه كرده‌اند. شهرهای مناطق کردنشین به‌رغم داشتن موقعیتی زیبا كه تركیبی جالب بین كوه‌های زاگرس و شهر ایجاد می‌شود، فاقد هویت شهری اصیل هستند. نامتجانس بودن سازه‌های شهری و گسترش بی‌قواره آن باعث این امر شده است لذا شهروندان این شهرها هر روز با این تصویر بلند می‌شوند و خلقیات آنها مبتنی بر این پدیده است لذا می‌توان گفت كه فشارهای روحی و روانی و نوعی عصبانیت و خشم همواره بین آنان در جریان است. ترافیك شهری، حاشیه‌نشینی، فقدان برنامه‌ریزی شهری، کمبود سرانه فضای سبز، فقدان فرهنگسراهای وابسته به شهرداری‌ها، وجود آسیب‌های اجتماعی، ساخت و سازهای نامتجانس، آلودگی هوا و... چنین امری را موجب شده است. لذا ملاحظه می‌شود شهر نیازمند توجه و رسیدگی فوری به شهروندان است. شهرها محیط‌های زنده‌ای دارند که نیازمند توجه و رسیدگی خاص است. شهروندان به علت ارتباط مستقیمی كه با شهر دارند و این شهرداری است كه نقش وافری در پایداری حقوق شهروندی ایفا می‌كند. اكنون شوراهای شهر باید دست به انتخاب شهردارانی بزنند كه این پارامترها را لحاظ و داشته باشند یا با اتخاذ سیاست‌ها و مكانیسم‌های لازم نسبت به اجرای آن قدم بردارند.
