پیمان چندجانبه با حقوق ملت

برخیز تا به عهد امانت وفا كنیم
تقصیرهای رفته به خدمت قضا كنیم
سعدی

سخنان روحانی در مراسم تنفیذ، تعهدی را برای همه نظام در برابر همه مردم ایجاد كرد، كه ضامن تعهدات قانونی بود.شبیه همین سخنان در مراسم تحلیف هم تكرار شد. قانون اساسی قانون مادر خوانده شد یعنی باید قوانین عادی موافق آن باشد. از دیگر سو قانون اساسی میثاق ملت و حكومت است و هر كس آن را نقض كند مصداق تخلف از وفای به عهد است و خیانت به پیمان بالاترین گناه است. این تصور شایع بین اربابان قدرت و عوام كه حقوق مندرج در قوانین اساسی و عادی برای مجرمان نیست و برای مثال اگر كسی اقدامی علیه امنیت ملی یا.... انجام داد دیگر نباید توقع رعایت حقوق داشته باشد و حقوق او ساقط است تصوری از اساس نادرست است زیرا اگر جامعه از اولیاء الله تشكیل می‌شد دیگر نیازی به قانون و محتسب نبود بلكه به‌خاطر وجود افراد عادی و بزهكار و ناقض حقوق دیگران است كه نیاز به وضع قانون برای جلوگیری از ستم در حق آنان می‌افتد. پس باید بیش از هرچیز نسبت به رعایت قانون و حقوق ملت درباره دگراندیشان و مخالفان و نیز مجرمان حساس بود و نادیده گرفتن حقوق آنان است كه مصداق خیانت در امانت و پیمان شكنی است.

همین كه قانون اساسی فصلی مشبع از حقوق ملت دارد برای متعهد بودن كارگزاران حكومت به حقوق ملت كافی است اما علاوه بر این تعهد در جریان انتخابات، تعهد تازه و مكرری اتفاق می‌افتد و آن هم اعلام مواضع و برنامه كاندیداها و رأی مردم به شعارها و وعده‌های آنان است كه پیمان دیگری را به‌وجود می‌آورد. در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم روحانی و عارف تنها نامزدهایی بودند كه به‌ندرت از اصطلاح حقوق بشر استفاده كردند و این یك نوع عقب‌گرد نسبت به فعالیت‌های انتخاباتی دوره قبل (سال ۸۸) بود كه نامزدها با شفافیت و تاكید زیاد از برنامه‌های حقوق بشری و شهروندی سخن گفتند. اهمیت آن شفافیت و تاكید بدین روست كه حقوق بشر دارای جزییاتی است كه راه را بر مصادره كردن رأی مردم به نامزدی كه آن را سرلوحه برنامه‌های خویش می‌سازد می‌بندد، همان چیزی كه روحانی نگران آن بود و در مراسم تنفیذ گفت: «تفسیر چیستی و چرایی مشاركت و رأی مردم، ضرورتی است كه پیش روی سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و مسوولان نظام ما قرار دارد». به دلیل همین نقشی كه تصریح بر حقوق بشر و شهروندی دارد برخی می‌كوشند آن را به میوه ممنوعه تبدیل كنند ولی برای شفافیت تعهدها باید با كاربرد مداوم حقوق بشر، این تابوی كاذب را شكست.در عین حال و با وجود نارسایی یاد شده اما دكتر روحانی در تبلیغات انتخاباتی‌اش وعده‌هایی داد و سخنانی گفت كه مردم به همین دلیل به او چنان رایی دادند كه اگر همه نامزدها هم ائتلاف كرده و از یك تن پشتیبانی می‌كردند بازهم روحانی در همان مرحله اول پیروز بود. روحانی با اخذ رأی چشمگیر مردم پیمان دیگری را بر ذمه خویش نهاده است. او در مراسم تنفیذ هم هوشمندی به خرج داد و در سخنانی كه در این مراسم ارائه كرد چكیده تمام وعده‌های انتخاباتی‌اش را تكرار كرد كه نوعی شرط ضمن عقد بوده و می‌خواست نشان دهد كه او با این دیدگاه‌ها و وعده‌ها رأی آورده و دارد تنفیذ می‌شود و در واقع آنچه رخ می‌دهد تنفیذ رأی او نیست، تنفیذ برنامه او هم هست و در واقع پیمانی با رهبری و پیمانی هم با مردم بسته است و نه خودش مجاز به تخلف از آن است نه دیگران. شرط‌های ضمن عقد یا برنامه تنفیذ شده روحانی چه بود؟

۱- او بر پیام مردم برای تغییر تاكید كرد:«من با حمایت و پشتوانۀ مردمی پا به میدان مسوولیتی نهاده‌ام كه خواستار تغییر و بهبود معیشت و منزلت خویش هستند».

۲- روحانی افزود:«مردمی كه می‌خواهند بهتر زندگی كنند، مردمی كه می‌خواهند از فقر، فساد و تبعیض به‌دور باشند. مردمی كه می‌خواهند حرمت و كرامت داشته باشند، مردمی كه می‌خواهند در فضای آزاد معنوی و عقلانی رشد كنند و مردمی كه می‌خواهند به آینده‌ای مطمئن امیدوار باشند».بنابراین، حق حرمت و كرامت داشتن و در فضای آزاد زیستن، یكی دیگر از پیمان‌های چندجانبه او و مردم و سران و كارگزاران نظام است.

۳- روحانی گفت:«جامعه ما به‌ویژه نسل جوان، باید مدام سازوكارهای گفت‌وگو، حقِ دانستن و در جریان امور بودن را به‌كار بندد تا در «نخواستن‌ها»ی عقلانی قانع، و بر «خواستن‌ها»ی لازم، ترغیب شود» و متعهد است كه راه گفت‌وگو را و حق دانستن را هموار كند.

۴- كاهش شكاف‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، وفاق و همگرایی ملت و منزلت جهانی بیشتر ایران  را متذكر شد.

۵- او از تعبیر شهروند استفاده كرد. كاربرد تعبیر «ملت» و «مردم» در ادبیات دیكتاتورها به وفور یافته می‌شود به این دلیل كه واژه‌ای پر ابهام و كشدار است و با آن می‌توان تكثر را رد كرد و مخالفان را ناچیز شمرد و سركوب كرد و از «ملت من» سخن گفت. اما «شهروند» از انسان‌های ذی‌حق و دارای حقوق مساوی و صاحب كرامت سخن می‌گوید. البته كاربرد ملت و مردم بدون پرهیز داشتن از به كارگیری مفهوم شهروندی وجه تمایزی را با گروه فوق ایجاد می‌كند. روحانی و دیگران نیز باید از ادبیات شبهه ناك دور شده و زبان حقوقی و مدنی را به كار برند.

۶- او افكار مختلف با گرایش‌های متنوع را به رسمیت شناخت و گفت: «همه شهروندان ایرانی با آراء و افكار مختلف و با گرایش‌های متنوع سیاسی، دست به‌كار شدند و امید و اعتمادی بزرگ در متن نظام، ظهور كرد» پس باید در عمل، همه این آفرینندگانِ امید بزرگ را، منظور كنند.

۷- او افزود:«دولت می‌كوشد كه داشته‌ها و نداشته‌ها و عوامل مساعد و نامساعد پیش رو را با صراحت و صداقت با مردم در میان بگذارد» و اگر با مردم چنین نباشد و پس از ناكامی‌های احتمالی، طبق رویه دیگران بگوید «نگذاشتند» از وی پذیرفته نیست.

۸- او از رویكرد تعاملی و سیاست‌های تعادلی و تمركز بر حاكمیت قانون، سخن گفت.

۹- از اهمیت توجه به رونق اقتصاد و تولید كشور گفت و افزود: جهت‌گیری دولت، نجات اقتصادی ایران، تعامل سازنده با جهان و احیای اخلاق است.

۱۰- او گفت بگذاریم كه شایستگان بر ملت خدمت كنند و سینه‌ها از كینه‌ها پاك شود و اجازه دهیم كه آشتی جای قهر و دوستی جای دشمنی بنشیند و اسلام با چهره رحمانی خود و ایران با چهره عقلانی خود و انقلاب با چهره انسانی خود و نظام با چهره عاطفی خود حماسه بیافریند.

۱۱- از فرآیند مردم‌سالاری سخن گفت و البته در هر دوباری كه آن را به كار برد پسوند مناقشه‌برانگیز دینی را بر آن نیفزود چه «مردم‌سالاری»، مردم‌سالاری است و دینی و غیر دینی ندارد و افزودن قیدها و پسوندهای ایدئولوژیك، راه را برای  تفسیرهای محدود‌كننده و تهی‌كننده می‌گشاید.

۱۲- او گفت: «امیدوارم كه اندیشمندان، محققان و نهادهای علمی و مدنی، دولت را در انجام این مهم یاری دهند تا مبنای جهت‌گیری‌ها، سیاست‌ها و برنامه‌های آتی كشور باشد» و متعهد شده است كه نهادهای علمی و مدنی را تقویت و سازوكاری برای استفاده از اندیشمندان و محققان تدارك ببیند.

۱۳- او خاطرنشان كرد: مردم در انتخابات شگفتی‌آفریدند. بعد از این نوبت تكلیف ما مسوولان است كه در همه سطوح نظام حقوق و تكالیف مردم را محترم بشماریم. روحانی با بیان اینكه «توانمندی دولت در تقویت پایگاه اجتماعی آن و وفاداری به عهد و پیمان خود به مردم است»، خاطرنشان كرد: لازمه این پایبندی، صداقت و راستگویی است. ما اساس دینداری را ادای امانت و پایبندی به عهد و پیمان می‌دانیم. امیر مومنان علی(ع) گفته است؛ اصل دینداری امانت و وفای به عهد است.

و در پایان او از خدا خواست از كبر و غرور و بخل و حسد رها و دورش كند؛ از استبداد رأی، عجله در تصمیم‌گیری و تقدم منافع شخصی بر منافع ملی و بستن دهان رقیبان به خداوند پناه می‌برد.

همه محورهایی كه او در مراسم تنفیذ گفته وعده و پیمانی است چندجانبه میان او با مردم، او با رهبری، كل نظام با رئیس جمهور و با تمام شهروندان. این فقط روحانی نیست كه باید برعهد خود باقی باشد. همه كسانی كه در مراسم تنفیذ حضور داشتند و همه كسانی كه مدعی‌اند نظام سیاسی كنونی را قبول دارند و همه كارگزاران سیستم در برابر تمام این محورها مسوول هستند. كمترین تخطی از این پیمان از سوی هر كس باشد كشور را به وضعیتی وخیم‌تر از قبل سوق خواهد داد. همه می‌دانند كه اكثریت مشاركت‌كنندگان در دو روز و بلكه ساعات آخر انتخابات تصمیم به رأی دادن گرفتند. نگرانی از میزان مشاركت و عواقب كاهش حضور در پای صندوق‌های رأی چنان بود كه از سوی مقام رهبری اعلام شدکه حتی كسانی كه نظام را قبول ندارند به‌خاطر ایران در انتخابات شركت كنند. بنابراین اگر طبق نظریات روان‌شناسی اجتماعی سرخوردگی و محرومیت موجب پرخاشگری است، سرخوردگی پس از یك امید موجب پرخاشگری شدیدتر و غیرقابل كنترلی خواهد شد و این بار دیگر كسی هیچ امید و تدبیری را باور نخواهد كرد. مردم در 24 خرداد اعتراضات خیابانی را به صندوق‌های رأی بردند و سخن گفتن با زبان مدنی و صندوق را بر تعیین تكلیف در خیابان ترجیح دادند تا ایران را از سرنوشتی مشابه سوریه و مصر دور كنند و این حاكی از درجه‌ای از رشد سیاسی بود. مباد كه ناامیدی این روند را معكوس سازد. گروه‌های افراطی، آگاهانه یا ناآگاهانه همین امید را نشانه رفته‌اند.

بی‌مغز بود سر كه نهادیم پیش خلق 
دیگر فروتنی به در كبریا كنیم
دارالفنا كرای مرمت نمی‌كند   
بشتاب تا عمارت دارالبقا كنیم
دارالشفای توبه نبستست در هنوز
تا درد معصیت به تدارك دوا كنیم
چند آید این خیال و رود در سرای دل   
تا كی مقام دوست به دشمن رها كنیم
چون برترین مقام ملك دون قدر ماست   
چندین به دست دیو زبونی چرا كنیم
سیم دغل خجالت و بدنامی آورد 
خیز ‌ای حكیم تا طلب كیمیا كنیم
بستن قبا به خدمت سالار و شهریار
امیدوارتر كه گنه در عبا كنیم