انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و مذاکره با ایران
شهرام فرزانه‌فر
 |
انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا ۶ نوامبر برگزار خواهد شد. در چند دهه‌ی اخیر انتخابات در این کشور به نحوی با سیاست نامزدهای آن در رابطه با ایران نیز ارتباط داشته است.
اوباما و میت رامنی، نامزد جمهوری‌خواه ریاست‌جمهوری، در مناظره‌های خود ازجمله بر موضوعاتی مانند سیاست خارجی و پرونده‌ی هسته‌ای ایران اشاره داشتند.
رامنی، اوباما را متهم به عملکرد ضعیف در قبال ایران کرده و می‌گوید: “ایالات متحده باید در این ارتباط دست به تهدید نظامی قوی‌تر بزند.”
اوباما نیز تهدید به اقدام نظامی را منتفی ندانسته و به عنوان آخرین راه‌حل همچنان روی میز باقی گذاشته است.
تامی ویتور، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا گفته است که: “رئیس جمهور باراک اوباما، بوضوح روشن کرده است که وی از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای جلوگیری کرده و برای ممانعت از تحقق یک ایران هسته‌ای از هیچ‌کاری فروگذار نخواهد کرد.”
ویتور افزوده است که: “ایران باید در راستای تعهدات خود حرکت کند، وگرنه مجبور به تحمل فشارهای بیشتری خواهد شد!”
او همچنین در بیانیه‌ای گفته است: “ایرانیان نسبت به انجام این کارمتعهد هستند، در غیر این صورت، باید همچنان با تحریم‌های فلج‌کننده و افزایش فشار دست و پنجه نرم کنند.”
روزنامه نیویورک تایمز هفته‌ی گذشته به نقل از “مقامات نا‌شناس” در دولت باراک اوباما گزارش کرده بود که: “مقامات حکومت‌های ایران و آمریکا توافق کرده‌اند که بعد از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، درباره‌ی برنامه‌ی هسته‌ای جمهوری‌اسلامی به طور مستقیم گفتگو کنند.”
ماتیو دالی نویسنده آسوشیتدپرس نیز در مطلبی نوشته است: “کاخ سفید می‌گوید آماده است تا برای یافتن راه‌حلی دیپلماتیک و برون رفت از بن بست موجود بر سر موضوع دستیابی تهران به انرژی هسته‌ای، به صورت رو در رو با ایران گفتگو کند، اما تاکنون هیچ توافقی برای این ملاقات صورت نگرفته است.”
اما «تامی ویتور» سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید در بیانیه‌ای در واکنش به این گزارش اعلام کرد که: “این خبر صحت ندارد.” وی در بیانیه‌ای در این باره گفت: “ما به همکاری خود با گروه پنج بعلاوه‌ی یک برای دستیابی به یک راه حل دیپلماتیک ادامه می‌دهیم و از ابتدا آمادگی خود را برای دیدارهای دو جانبه اعلام کرده‌ایم، اما اینکه ایران و آمریکا موافقت کرده‌باشند بعد از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، گفتگوی مستقیم و یا هر نوع دیدار دیگر با یکدیگر داشته باشند، صحت ندارد.”
آویگدور لیبرمن، وزیر امور خارجه‌ی اسرائیل در واکنش به شایعه‌ی مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا، گفته است که: “امیدوار است آمریکا به دنبال مذاکره‌ی مستقیم بر سر برنامه‌ی هسته‌ای جمهوری‌اسلامی نباشد.” وی در گفتگو با رادیو اسرائیل اعلام داشته است که: “در صورت انجام چنین مذاکراتی، ایران به دنبال گمراه کردن غرب خواهد بود.”
کریستین امان‌پور ژورنالیست و مجری برنامه «گلوبال افرز» شبکه‌ی خبری ای بی سی، حل مساله‌ی هسته‌ای جمهوری‌اسلامی را منوط به تعامل مبتکرانه و جامع و همچنین مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا می‌داند. به اعتقاد وی، انجام چنین اقدامی می‌تواند به خاورمیانه‌ای با ثبات و امن کمک کند و این می‌تواند بزرگترین دستاورد سیاست‌خارجی رئیس جمهور آینده‌ی آمریکا باشد.
مذاکره‌های سیاسی در ارتباط میان کشورها، احزاب دولتی و احزاب اپوزیسیون و افراد صاحب‌نظر در روابط بین‌المللی، چه آشکار و چه پنهان، مستقیم یا غیرمستقیم، رویه‌ای متداول و معمول برای رفع مشکلات و تنگناهاست، پیش از آنکه کار به جاهای باریک بکشد. گفتگوی بین حکومت‌های جمهوری‌اسلامی و آمریکا نیز از همین موارد است و نمی‌توان آنرا غیرممکن دانست. اگرچه جمهوری‌اسلامی و آمریکا گزارش نیویورک تایمز را در مورد توافق تهران و واشنگتن برای انجام مذاکره‌ی مستقیم (پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا) تکذیب کرده‌اند، اما این خبر به خودی خود نیز می‌تواند روزنه‌های امیدی را برای کاهش تنش بین ایران و آمریکا که بیش از سه دهه ادامه داشته است، به وجود آورد. مادامی که دشمنی متقابل جمهوری‌اسلامی با آمریکا ادامه یابد، برای عدم اتخاذ تصمیمات خصمانه، جمهوری‌اسلامی خود را مجبور به دادن امتیازاتی به قدرت‌های جهانی دیگر همچون روسیه و چین می‌داند. در آن‌سو نیز آمریکا خود را مجبور به دلجویی و امتیازدهی به بزرگترین متحد خود یعنی اسرائیل می‌داند.
تحریم‌های یک جانبه‌ی آمریکا در زمینه‌ی مبادلات بانکی با ایران و خرید نفت از جمهوری‌اسلامی، کمر اقتصاد ایران را خم کرده است. سقوط ارزش ریال، ورشکستگی شرکت‌ها، بیکاری انبوه مزدبگیران، تسلط نظامیان بر اقتصاد و سیاست، کمبود دارو، شیوع بیماری‌های مسری، توقف پروژه‌های عمرانی، تهدیدات علنی نظامی از سوی اسرائیل و تعدادی از کشورهای غربی علیه ایران احتمال وقوع جنگ با ایران را هرچه محتمل‌تر می‌کند. طبیعی‌ست که در شرایطی این‌‌‌‌چنین، مذاکره بین جمهوری‌اسلامی (حتا با تیم احمدی‌نژاد) و آمریکا می‌تواند مثبت باشد و به کاهش ناامنی مجالی دهد.
آمریکا، جمهوری‌اسلامی را به دلایل گوناگون ازجمله حمایت حکومت از گروه‌هایی چون حماس، جهاداسلامی و حزب الله لبنان، حامی تروریسم بین‌المللی می‌داند. ایران نیز آمریکا را متهم به حمایت از مخالفان، دخالت در “امور داخلی” و تروریسم اقتصادی نظامی می‌کند.
اختلافات داخلی در جناح‌های حکومتی در ایران، تابوی ضدامپریالیستی حکومت و منزه‌طلبی به علت عدم امنیت و استقلال سیاسی بازیگران سیاسی حکومتی در ایران نیز، همواره از مهم‌ترین موانع مذاکرات سازنده با آمریکا محسوب شده‌اند. در این رابطه می‌توان به مورد محمد خاتمی رئیس جمهور پیشین که بحث کاستن بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا را مطرح کرد و سایر جناح‌ها که در واقع اهرم‌هایی از قدرت در ایران را در اختیار داشته و دارند، درمخالفت با وی، او را از طرح این بحث منع کرده و سخنان او را به شدت مورد انتقاد قرار دادند.
به نظر می‌رسد مهم‌ترین موضوع مورد اختلاف جمهوری‌اسلامی و آمریکا، عدم شفافیت در برنامه‌ی هسته‌ای جمهوری‌اسلامی باشد. در مذاکره‌ای احتمالی بین این دو دولت، نخستین موضوع بحث، پرونده‌ی هسته‌ای جمهوری‌اسلامی خواهد بود. اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان‌ملل و شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سوی ایران، شرط اول آمریکا خواهد بود و تعلیق غنی‌سازی و شفاف‌سازی در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری‌اسلامی از مواردی است که این قطعنامه‌ها پیش روی جمهوری‌اسلامی قرار داده‌‌اند.
شروطی که پذیرش آگاهانه و مسئولانه‌ی آنها می‌تواند به روند ایجاد تحولات مثبتی در کل خاورمیانه بیانجامد.
رابرت گیتس، وزیر دفاع سابق آمریکا نیز اخیراً در یک سخنرانی اظهار داشته است که: “پیامدهای اقدام نظامی آمریکا یا اسرائیل علیه ایران به گمان من فاجعه‌ای در بخشی از جهان خواهد بود. چرا که اقدام نظامی، ایران هسته‌ای را اجتناب ناپذیر می‌کند و در عین حال برنامه‌های هسته‌ای ایران بیشتر به اعماق زمین فرو می‌روند.
این در حالی است که ایران و اهداف هسته‌ای‌اش یکی از دشوار‌ترین موضوعات استراتژیک در جهان امروز به شمار می‌رود که به طور مستقیم، اسرائیل، کشورهای عربی، اروپا و البته ایالات متحده را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین ملزومات برای خروج از این بن‌بست ایجاد روابطی موثر بین ایران و ایالات متحده است. روابطی که دست‌کم مقامات دوطرف بتوانند در آن دیپلماسی را به طور سازنده‌ای دنبال کنند.”
رامنی در تازه‌ترین سخنرانی خود در خصوص سیاست خارجی اظهار داشته است که: “ما و متحدانمان از دستیابی ایران به توانایی تولید سلاح هسته‌ای جلوگیری خواهیم کرد.”
به اعتقاد سیاستمداران جمهوری‌اسلامی، واژه “توانمندی” که رامنی بکار می‌برد، خط قرمز اوست و با آنچه اوباما مد نظر دارد، متفاوت است. دولت‌مردان جمهوری‌اسلامی از سیاست رامنی این برداشت را دارند که وی به دنبال جلوگیری از انجام هرگونه فعالیت غنی‌سازی در ایران است که می‌تواند در ادامه در ساخت سلاح‌هسته‌ای کارایی داشته باشد. نگرانی عنوان‌شده از سوی اسرائیل و غرب، تولید مقادیری از اورانیوم غنی شده در ایران است که می‌توان در صورت غنی‌شدن بیشتر، آن را به سلاح هسته‌ای تبدیل کرد.
رامنی در سفری که به اسرائیل داشت همچنین عنوان کرد که: “از اقدامات نظامی پیشگیرانه اسرائیل علیه ایران حمایت می‌کند.”
ظاهراً جمهوری‌اسلامی اینگونه تفهیم شده است که فشار هسته‌ای آمریکا بر ایران بیش از هر چیز به تلاش این کشور برای تغییر حکومت ایران مربوط می‌شود. مفهومی که کماکان اوباما از به زبان آوردن علنی آن پرهیز می‌کند، اما رامنی آشکارا به آن اشاره کرده است. به همین دلیل نیروهایی در حاکمیت جمهوری‌اسلامی که سیطره بر منابع ملی ایران و منافع مالی خود را در گرو سرمایه‌گذاری در سوریه، سودان، سومالی و جنگ‌افروزی و دشمن‌تراشی در خارج و فشار بر مردم در داخل می‌دانند، ادامه‌ی حاکمیت خود را نابخردانه در شروع جنگی تازه تبیین می‌کنند.
این نوع داوری، نظر برخی از سیاستمداران جنگ‌طلب اسرائیلی در رابطه و آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران را در ذهن متبادر می‌کند که در آن برهه آنها ترجیح می‌دادند، “فردی چون احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور ایران شود، چرا که وی “سیاست مشخصی در قبال اسرائیل” دارد تا رقبای وی که معلوم نیست چه سیاستی در رابطه با اسرائیل اتخاذ و دنبال می‌کنند.”
ظاهراً امروز یکی از سئوالاتی که سیاستمداران باید به آن پاسخ دهند این است که کدام رئیس جمهور آمریکا برای منافع ایران و خاورمیانه مناسب‌تر است، میت رامنی جنگ طلب یا باراک اوبامای تحریم طلب؟
.(JavaScript must be enabled to view this email address)
