داستان شکلات، این خوراکی محبوب

سارا بوینتون، طنز نویس و ترانه سرای آمریکایی می گوید: شکسپیر بزرگترین تراژدی های بشر را نوشت زیرا که شکلات ندیده بود.

مهم نیست که به چه زبانی حرف می زنید، اهل کجای این کره خاکی هستید، چه نژادی دارید یا چه مذهبی، شما شکلات می خورید. شکلات یکی از فراگیرترین مواد خوراکی در سطح جهان است و به طبع جنگ هم بر سر این ماده غذایی کم نیست، جنگ هایی که از نسلی به نسل دیگر منتقل می شوند و پایان ناپذیرند اما خوشبختانه این جنگ های شکلاتی کم تلفات اند و در بدترین حالت با گریه یکی از دو کودک طرف دعوا به پایان می رسند.

شکلات جذاب ترین خوراکی است که انسان موفق به اختراع آن شده است و به همین یک دلیل هم که شده باید از زمین خوب حفاظت کرد تا تنها سیاره ای شکلاتی عالم به سادگی از بین نرود.

سیزده سپتامبر هر سال روز جهانی شکلات است به همین بهانه نگاهی می اندازیم به این ماده خوراکی.

تاریخچه مکتوب شکلات

به نقل از روزنامه گاردین و همینطور با استناد به سایت رسمی شکلات لینت، استفاده انسان از شکلات به هزاران سال پیش بر می گردد. زمانی که اقوام مایا و آزتک در آمریکای جنوبی از دانه های روغنی درخت کاکائو نوشیدنی می ساختند.

در ظروف غذایی که از ۳۰۰۰ سال پیش به جا مانده مایع شکلات یافت شده است و گمان می رود که سلاطین آزتک و مایا به این ماده خوراکی تلخ علاقه مند بودند.

در سال ۱۵۲۹ هرناندو کورتز مایع شکلات را از آمریکا به اسپانیا برد. اما ۲۰۰ سال دیگر طول کشید تا این ماده خوراکی وارد منوی غذایی مردم غرب شد.

والتر چارج من اولین کسی بود که در سال ۱۷۲۹ امتیاز ساختن شکلات را دریافت کرد ولی باز هم صد سالی وقت لازم بود تا شکلات، شکلات شود.

هلندی ها دراوایل اول قرن نوزدهم موفق شدند تلخی کاکائو را بگیرند و شکلات شیرین بسازند. در سال ۱۸۴۷ جوزف فرای و پسرش خمیر شکلاتی تهیه کردند که قابلیت قالب زدن داشت و در سال ۱۸۴۹ جان کدبری آبنبات شکلاتی ساخت.

۲۵ سال بعد اولین شکلات شیری اختراع شد، شکلاتی که برخلاف شکلات های قبلی هنگام تکه کردن مثل لواشک تا نمی شد بلکه می شکست و چند تکه می شد. این شکلات اولین شکلاتی بود که روی زبان آب می شد و همین خصلت شکلات را فراگیرتر کرد.

اما شکلات کماکان کالایی لوکس بود وهنوز چند دهه ای وقت لازم داشت تا جای خود را در هر خانه ای باز کند. وقوع جنگ جهانی اول ارزش غذایی این ماده خوراکی را بیش از پیش نشان داد.

شکلات به عنوان جیره غذایی به سربازان داده می شد و آنها پس از بازگشت از جنگ از معجزات این ماده غذایی تعریف می کردند. این تبلیغات کمپانی های سازنده را وادار به رقابت بیشتر کرد و تولید شکلات های ارزان تر مخصوص قشر های پایین تر اجتماع آغاز شد.

در دهه بیست میلادی سرعت فراگیر شدن شکلات به قدری بالا بود که حدود ۴۰ هزار نوع مختلف شکلات تولید شد و شکلات که از نوشیدنی سلاطین آزتک به جیره سربازان جنگ تبدیل شده بود، خوراک روزانه مردم کوچه و بازار شد.

شکلات در ایران

شکلات دیر به ایران راه یافت. اولین کارخانه شکلات سازی ایران حدود ۶۰ سال پیش توسط دو برادر مهاجر روسی در تبریز راه اندازی شد که تا مدتها فقط آب نبات و تافی برای بچه‌ها می ساخت. اما این شرکت و چند شرکت نوپای دیگر به تدریج دامنه فعالیت خود را گسترش دادند و انواع دیگری از محصولات را تولید کردند.

در دهه‌های اخیر شرکتهای تولیدی شکلات در ایران بسیار متنوع شده اند و انواع تافی، کارامل، کرم کاکائو، شکلات های فندقی و بادامی و مدل های دیگر را تولید می کنند که بخشی از این تولیدات به کشورهای همسایه صادر می شود.

مراکز کشت

سه مرکز عمده کشت کاکائو در دنیا وجود دارد، آفریقای غربی، آسیای جنوب غربی و آمریکای جنوبی. باهایا در برزیل، تا همین اواخر یکی از عمده ترین نواحی کشت کاکائو بود به طوری که در سال ۱۹۸۰ ، ۴۰۰ هزار تن تولید داشت اما هم اکنون این میزان تولید به کمتر از نصف رسیده و قسمت عمده درختان، توسط بیماری جاروی جادوگر- در قسمت بالایی شاخه های قوی، تعداد زیادی شاخه‌های نازک و ضعیف به وجود می‌آید و درخت را شبیه به جارویی بزرگ می کند- صدمه دیدند. در حال حاضر باهایای برزیل فقط می تواند نیاز داخلی خود را تأمین کند.

شماری از موزه های شکلاتی

اگر موزه تعریف مشخصی نداشت و می شد که کوچه مروی تهران را در رده موزه های دنیا قرار داد، این کوچه پر شکلات در کنار مهمترین مراکز شکلاتی دنیا قرار می گرفت. اما کوچه مروی مکان کاسبی است و منظور از موزه جایی مثل موزه اسرار شکلات فرانسه است.

در موزه اسرار شکلات، اطلاعات مفصلی درباره انواع اقسام شکلات ها به بازدید کنندگان داده می شود. این موزه یک سالن تاتر و یک کافه هم دارد و در فروشگاه آن نوشیدنی های شکلاتی و مجسمه‌های تزئینی ساخته شده از شکلات به فروش می رسند.

کشور آلمان هم در ساخت شکلات سابقه ای ۱۵۰ ساله دارد و موزه شهر کلن یکی از بهترین موزه های شکلات در دنیاست. این موزه یک ساختمان سه طبقه است که در کنار رود راین واقع شده و انواع شکلات های قدیمی از جمله شکلات اشتولورک، از معروفترین شکلات های قرن نوزدهم را دارد.

موزه داستان شکلات در بلژیک است. در این موزه درباره هر شکلات و تاریخ آن کلی قصه و افسانه گفته می شود. در این موزه، انواع شکلات های بلژیکی موجود است و بعضی از شکلات ها که در طول تاریخ فقط برای خانواده سلطنتی ساخته می شد هم قابل مشاهده است.

دنیای شگفت‌انگیز شکلات در کانادا است. شاید زمانی که رائول دال کتاب چارلی و کارخانه شکلات سازی را می نوشت تصور نمی کرد روزی در کانادا موزه ای برپا شود که با تخیلات او اینهمه منطبق باشد. کسی‌که وارد این موزه در کانادا می شود انگار به دنیای چارلی پا گذاشته و فصل به فصل در آن کتاب پیش می رود. موزه قصه شکلات در کشور چک هم از موزه های جذاب شکلات در دنیاست. مردم چک از شکلات خور ترین مردم دنیا هستند و این موزه با داشتن مجموعه‌ای کم‌نظیر از کاغذهای بسته‌بندی شکلات و تصاویری از نحوه تولید شکلات ها، خاطره‌ای به یادماندنی در ذهن بازدید کننده به جا می‌گذارد.

در بسیاری از شهر های دیگر دنیا هم موزه شکلات وجود دارد از موزه شکلات نستله در مکزیک گرفته تا موزه شکلات کره جنوبی که از جهتی بی شباهت به کوچه مروی نیست. کره ای ها هم مثل فروشندگان کوچه مروی از همه جای جهان شکلات آورده اند و بیننده از تنوع نام ها و بسته بندی ها انگشت به دهان می ماند.

بعضی از شکلات بارها

اصطلاح شکلات بار یا چاکلت بار برای شکلات هایی به کار می رود که در بسته بندی های کوچک و معمولا مستطیل شکل عرضه می شوند. این شکلات ها پر مصرف ترین شکلاتهای دنیا هستند و به جای صبحانه و عصرانه و شام مصرف می شوند. از معروفترین شکلات هایی که در این دسته قرار می گیرند می شود به موارد زیر اشاره کرد

شکلات مارس: این شکلات در دهه بیست میلادی در مینه سوتای آمریکا توسط فرانک مارس تولید شد ولی بسته بندی به شکل امروزی آن برمی گردد به سال ۱۹۳۲ و به شبعه ای از کارخانه شکلات سازی مارس که در انگلستان فعال بود و توسط فارست مارس پسر فرانک هدایت می شد. کمپانی مارس که پیش از مارس بار شکلات معروف میلکی وی را تولید کرده بود با مارس جهانی شد. در سال ۱۹۶۳ بزرگترین کارخانه تولید شکلات مارس در کشور هلند دایر شد که یکی از بزرگترین تامین کننده های شکلات در اروپا است.

اسمارتیز: چه کسی تصور می کرد شکلاتی که شکل قرص است دنیا را بگیرد؟ شاید به خاطر تنوع رنگی و شکل بسته بندی اسمارتیز باشد شاید هم به واسطه آن میل پنهان انسانی به زجر کشیدن، در هر صورت کمتر شکلاتی در جهان از اقبال اسمارتیز برخوردار شده است. این شکلات که در دوران معاصر در انواع و اقسام بسته بندی ها فروخته می شود از جمله پر طرفدارترین شکلات های دم دستی است و همه جا دیده می شود.

کیت کت: اضافه کردن بادام زمینی به شکلات بر می گردد به سال ۱۹۲۳ و به کمپانی نستله، سازنده کیت کت. کمپانی نستله از اواخر قرن نوزدهم فعال بود و کیت کت را در سال ۱۹۱۱ تولید کرد. اما به مرور زمان این شکلات را تغییر داد و یکی دو دهه بعد به کیت کتی رسید که امروز ما می خوریم.

اسنیکرز و تویکس: اسنیکرز در سال ۱۹۳۰ به بازار آمد و یکی از تولیدات جانبی کمپانی مارس بود. این شکلات به خاطر مقوی بودن به زودی جهانی شد و سال هاست که در جدول پرفروشترین شکلات های جهان در رتبه اول جا خوش کرده است. فروش سالیانه این شکلات طبق آمار اعلام شده حدود ۲ میلیارد دلار است. تویکس محصول پرطرفدار دیگری از شرکت مارس است که در سال ۱۹۷۹ به بازار آمده است.

تابلرون: تئودور توبلور شکلات توبلورن را در سال ۱۹۰۸ در سویس ساخت. گفته می شود شکل کوه های آلپ به تئودور جوان ایده داد که شکلاتش را مثلثی بسازد. جدا از مشکلاتی که خوردن شکلات مثلثی شکل دارد طعم توبلورن از بهترین طعم های شکلات است و این محصول سویسی با اقبال جهانی خوبی روبرو بوده است.

خواص شکلات

در مورد شکلات خواص خوب فراوانی ذکر می شود که با توجه به پیشرفت روز به روزی علم و تغییر نظرها در ارتباط با خواص خوراکی ها نمی توان به صد در صد بودن این موارد اعتماد کرد. به طور مثال تا سال ها گفته می شد که شکلات برای دندان ضرر دارد و تازگی ها گفته می شود که شکلات سیاه برای سلامت دندان مفید است به هر حال برخی از خواص گفته شده به استناد به مراکز و سایت های مختلف بهداشتی و درمانی به شرح زیر است

خطر سکته قلبی را کاهش می دهد
اشتها را کاهش می دهد
به پیشگیری از دیابت کمک می کند
از سرطان جلوگیری می کند
از پوست شما محافظت می کند
جلوی سرفه ها را می گیرد
سرخوشی می آورد
به بهبود جریان خون کمک می کند
قدرت بینایی را افزایش می دهد
از دندان های شما مراقبت می کند
هوش شما را افزایش می دهد

اگر شکلات واقعا دارای چنین خواصی باشد، نیازی به یافتن راز جاودانگی نیست و برای ابدی شدن کافی است که روزی چند عدد شکلات مارس و تابلرون مصرف شود.