آیا اقتصاد ایران با تحریم بانک مرکزی فلج خواهد شد؟

جمعه ۲۵ آذر ۱۳۹۰
بعد از بریتانیا و کانادا، آمریکا نیز به تحریم‌کنندگان بانک مرکزی ایران می‌پیوندد. تحریم بانک مرکزی چه تاثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت؟ دو کار‌شناس اقتصادی به این پرسش‌ها پاسخ داده‌اند.
مجلس نمایندگان امریکا روز چهارشنبه (۲۳ آذر / ۱۴ دسامبر) طرح تحریم بانک مرکزی ایران را تصویب کرد. با امضای باراک اوباما، این طرح به قانون تبدیل شده و لازم‌الاجرا خواهد بود.
به موجب طرح قانونی جدید، تمام شرکت‌های مالی و تجاری که با بانک مرکزی ایران وارد قراردادهای انتقال پول، گشایش اعتبارات ارزی و بازرگانی و هر گونه داد و ستد پولی شوند، در چارچوب قوانین فدرال آمریکا جریمه مالی خواهند شد و در صورتی که این عمل تکرار شود، نمایندگی‌های این‌شرکت‌ها در آمریکا به دادگاه فرا خوانده می‌شوند و می‌توان آن‌ها را مجازات کرد.
این اولین بار است که بانک مرکزی یک کشور مورد تحریم قرار می‌گیرد. مهرداد عمادی مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا دراین باره به دویچه وله می‌گوید: «از سال ۱۹۴۷ که بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول تاسیس شدند و در حقیقت سیستم نوین بانکی در دنیا آغاز شد، چنین نمونه‌ای وجود نداشته است.»

بشنوید: گفت‌و‌گو با مهرداد عمادی

عمادی معتقد است تا به حال به این دلیل هیچ کشوری مورد چنین تحریمی قرار نگرفته که تحریم بانک‌ مرکزی یک کشور فشار بیش از حدی بر اقتصاد آن وادر می‌کند. او توضیح می‌دهد: «فشاری که این تحریم بر اقتصاد ایران اعمال خواهد کرد، دیگر از مرحله‌ی نهادهای امنیتی و مقامات و شرکت‌های دولتی می‌گذرد و تمامی اقتصاد، بخش خصوصی، شرکت‌ها و واحدهای تولیدی کوچک را در بر خواهد گرفت و هزینه‌ی بسیار سنگینی برای اقتصاد ایران خواهد داشت».
آقای عمادی تحریم بانک مرکزی را یکی از جدی‌ترین تحریم‌هایی می‌داند که از سال ۲۰۰۲ تا کنون از سوی آمریکا علیه ایران اعمال شده است. وی همچنین تاکید می‌کند که این تحریم شامل تمامی بانک‌های اتحادیه اروپا، کره، ژاپن، استرالیا و کانادا و تمام شرکت‌هایی که در این کشور‌ها فعالیت می‌کنند می‌شود.

اگر اروپا بانک مرکزی را تحریم نکند
تحریم بانک مرکزی ایران توسط امریکا به نظر بسیاری از کار‌شناسان، اروپا را نیز به همین سمت خواهد کشاند. به خصوص که بریتانیا قبل از آمریکا این تحریم را علیه ایران اعمال کرده بود.
کشورهای عضو اتحادیه اروپا هنوز بر سر تحریم بانک مرکزی ایران به توافق نرسیده‌اند، اما مهرداد عمادی می‌گوید حتی اگر اروپا به تحریم بانک مرکزی ایران نپیوندد باز هم دامنه گسترده این تحریم، اقتصاد ایران را فلج خواهد کرد.
او می‌گوید حتی قبل از تصویب نهایی این طرح در کنگره آمریکا، بسیاری از شرکای غیراروپایی ایران، اعلام کردند که در قرارداد‌هایشان با این کشور تجدید نظر خواهند کرد.
آقای عمادی به شرکت نفتی چینی «سینوپک» اشاره می‌کند که در قراداد میدان گازی پارس ۲ ایران سهیم است و همچنین در تگزاس و آلاسکا نیز دو قرارداد بزرگ با امریکا دارد. به گفته‌ی آقای عمادی شرکت سینوپک اعلام کرده که در حال ارزیابی ادامه قراردادش با ایران است و ممکن است این قرارداد را لغو کند.
کره جنوبی و ژاپن نیز با آغاز بررسی طرح تحریم بانک مرکزی ایران در کنگره آمریکا، اعلام کردند که سطح روابط تجاری خود را با ایران کاهش خواهند داد. مقامات کره جنوبی اعلام کردند که خرید کالاهای پتروشیمی از ایران را ظرف ۱۲ ماه آینده به صفر خواهند رساند.
قبل از آن نیز مقامات ژاپنی گفته بودند که در حال ارزیابی چارچوب روابط تجاری و بانکی با ایران هستند و بررسی خواهند کرد که چه طور این روابط را محدود‌تر کنند.
لغو قراردادهایی در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی با جمهوری اسلامی منجر به کاهش تولید نفت ایران می‌شود و این مسئله می‌تواند قیمت جهانی نفت را بالا ببرد. این‌‌ همان چیزی است که اتحادیه اروپا از آن واهمه دارد. اما مهرداد عمادی این را نگرانی بزرگی نمی‌داند: «سقف تولید نفتی که اوپک این هفته تأیید کرد، در حقیقت این امکان را به کشورهای دیگر می‌دهد که اگر تولید نفت ایران پایین بیآید، آن‌ها تولیدشان را بالا ببرند. کشورهای دیگرهم هستند که بسیار اشتیاق دارند درآمد نفت خودشان را بالا ببرند و در این چارچوب من تصور می‌کنم که اگر ایران صادرات نفت‌اش بسیار کم شود، بهای نفت بالا می‌رود ولی نه در آن اندازه و چارچوبی که مقامات ایران هشدار داده‌اند».

تحریم بانک مرکزی؛ سخت اما نه فلج‌کننده
با وجود دامنه گسترده‌ای که برخی از کار‌شناسان برای تاثیرات تحریم بانک مرکزی ایران قائلند، گروه دیگری این تحریم‌ها را در مرحله کنونی فلج‌کننده نمی‌دانند. دکتر شاهین فاطمی رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه آمریکایی پاریس می‌گوید در این مرحله و با وجود تعدیل‌هایی که کنگره امریکا بر روی طرح اولیه این تحریم‌ها اعمال کرد، تحریم بانک مرکزی سبب سخت‌تر شدن روابط اقتصادی برای ایران می‌شود، اما آن‌را غیرممکن نمی‌کند.

بشنوید: گفت‌و‌گو با شاهین فاطمی

دکتر فاطمی می‌‌افزاید: «تحریم بانک مرکزی اگر صددرصد باشد، از این تحریم خرید نفت هم مشکل‌آفرین‌تر است. ولی الان این طور نخواهد شد. نتیجه تحریم‌های فعلی این خواهد بود که جمهوری اسلامی مجبور می‌شود معاملاتش را با ‌واسطه انجام دهد. یعنی مثلا کسی که می‌خواهد به جمهوری اسلامی پولی بدهد یا از آن پولی بگیرد، باید از طریق بانکی در روسیه یا چین یا کشورهایی که این تحریم را قبول نکرده‌اند و هنوز با جمهوری اسلامی کار می‌کنند این کار را انجام دهد. خوب این زمان بیشتری می‌برد، خرج بیشتری می‌برد و ممکن است که آن افراد یا سازمان‌ها و یا بانک‌هایی که بخواهند واسطه این کار قرار بگیرند، ۲۰ـ ۱۰ درصد روی هر معامله‌ای بکشند. وضع اقتصادی را مشکل‌تر می‌کند، ولی من گمان نمی‌کنم به قول خودشان فلج‌کننده باشد».
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه آمریکائی پاریس با اشاره به نقش کشورهایی مثل چین و روسیه برای این واسطه‌گری تصریح می‌کند: «اگر این تحریم‌ها واقعاً جدی باشد و آقای اوباما هم پشت‌اش بایستد، آن وقت دولتی مثل چین باید تصمیم بگیرد که چه برایش مهم‌تر است؛ اقتصاد ۳۰۰ میلیارد دلاری ایران یا اقتصاد ۱۴ هزار میلیارد دلاری آمریکا؟».
آقای فاطمی معتقد است تحریم بانک مرکزی نیز مانند تحریم‌های قبلی، بیش از آن‌که بر دولت ایران فشار بیاورد، بر دوش مردم ایران بار اضافی خواهد گذاشت. او می‌گوید: «در شرایط فعلی هزینه‌ی بیشتری بر دوش مردم ایران گذاشته می‌شود، زندگی‌ها مشکل می‌شود. حکومت آمریکا و دیگر کشورهای تحریم‌کننده می‌خواهند فشار روی حکومت باشد، اما متأسفانه فشار روی حکومت نیست، فشار روی مردم ایران است و مردم هم که چاره‌ای ندارند. اگر در شرایط عادی شما مملکتی را تحریم کنید، در انتخابات بعدی مردم آن دولت را عوض می‌کنند و غربی‌ها هم این را نمی‌فه‌مند که حکومتی که امروز در ایران هست، برگزیده‌ی ملت ایران نیست و مردم هم هیچ راهی برای اینکه سیاست این دولت را عوض کنند، ندارند».
نایب رئیس مجلس شورای اسلامی ایران اعلام کرده که هفته آینده جلسه‌ای رسمی ولی غیرعلنی برای بررسی تحریم‌های جدید علیه ایران برگزار خواهد شد.

میترا شجاعی
تحریریه: جواد طالعی