نوجوانان، جوانان و بد، خوب، زشتِ فیس‌بوک

استفاده بیش از اندازه از فیس‌بوک بر نوجوانان چه تاثیری دارد؟ حضور دانشجویان در شبکه‌های اجتماعی چه تاثیری بر نتایج درسیشان دارد؟ این‌ها سوالاتی ست که تحقیقات اخیر آکادمیک در پی پاسخ‌گویی به آن‌هاست.
هر چه نقش شبکه‌های اجتماعی خصوصاَ فیس‌بوک در زندگی روزانه کاربران اینترنت پررنگ‌تر می‌شود، تحقیقات آکادمیک بیشتری درباره تاثیرات این شبکه‌ها بر زندگی افراد خصوصاَ با تمرکز بر گروه‌های مختلف اجتماع انجام می‌شود. بیشترین گروه‌های مورد بررسی، نوجوانان و جوانان، دانش‌آموزان و دانشجویان هستند.
یکی از آخرین تحقیقات انجام و ارایه شده در صد و نوزدهمین نشست سالانه انجمن روان‌شناسان آمریکا، مشخص کرده است که رفتارهای ضد اجتماعی، نارسیسم (خودپرستی مفرط) از تبعات استفاده بیش از حد معمول از فیس‌بوک در میان نوجوانان است.
این در حالی‌ست که تحقیق دیگری درباره تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر نتایج درسی دانش‌جویان نشان می‌دهد که این شبکه‌ها به‌خودی‌خود تاثیر مثبت یا منفی ندارند و تاثیر آن‌ها بستگی به روش استفاده از آن‌ها دارد.

تاثیر فیس‌بوک بر رفتار نوجوانان
در حالی که فیس‌بوک حداقل سن استفاده از شبکه ‌خود را ۱۳سال اعلام کرده، هر روز تعداد زیادی کودک پایین‌تر از این سن در فیس‌بوک عضو می‌شوند. اگرچه ارسال گزارش کاربران در این زمینه به فیس‌بوک به حذف حساب کاربری کودک ظرف ۷۲ ساعت منجر می‌شود، با این همه اکنون بحث بر سر تاثیر این شبکه اجتماعی بر زندگی نوجوانان یعنی کودکان بالای ۱۳ سال است.
لاری روزن، یک استاد روان‌شناسی دانشگاه کالیفرنیا، تحقیق خود را بر روان‌نژندی‌های نوجوانان بر اثر استفاده بیش‌از اندازه از فیس‌بوک متمرکز کرده است.
تحقیق او با عنوان «من را پوک کن: چگونه شبکه‌های اجتماعی به کودکان هم یاری و هم آسیب می‌رسانند،» بر اساس هزار نظرسنجی اینترنتی از نوجوان شهری و همچنین مشاهده رفتار ۳۰۰ نوجوان گردآوری شده است.

تاثیرات منفی نام برده شده در این تحقیق را اینطور می‌توان برشمرد:
■مشاهده نارسیسم (خودپرستی افراطی) در نوجوانی که از فیس‌بوک استفاده می‌کند
■رفتار ضد اجتماعی، هیجان بی‌دلیل و زیاد، پرخاشگری در نوجوانانی که حضور زیادی در فیس‌بوک دارند
■افزایش غیبت از مدرسه، احتمال افزایش درد معده، مشکل خواب در نوجوانانی که از فیس‌بوک و همچنین بازی‌های ویدیویی زیاد استفاده می‌کنند
■نمرات پایین‌تر برای بچه‌های مدرسه راهنمایی و دبیرستان که حداقل یک بار در طول مشاهده ۱۵ دقیقه‌ای محقق فیس‌بوک خود را چک کرده‌اند
■درجه حافظه ضعیف‌تر در میان دانش‌‌آموزانی که در طول مشاهده ۱۵ دقیقه‌ای محقق فیس‌بوک خود را باز نگه داشته بودند

نتیجه‌ی یکی از آخرین تحقیقات: رفتارهای ضد اجتماعی، نارسیسم (خودپرستی مفرط) از تبعات استفاده بیش از حد معمول از فیس‌بوک در میان نوجوانان است
البته این محقق تاکید دارد که‌‌ همان طور که در زندگی واقعی، افراد با بوسیدن، در آغوش گرفتن و کلمات زیبا به یکدیگر محبت می‌‌کنند، نوجوانانی که حضور زیادی در فیس‌بوک دارند این توانایی‌ها را به صورت مجازی نیز می‌آموزند. آن‌ها می‌آموزند که چگونه به دوستان خود در این شبکه‌ها محبت کنند، چیزی که معمولاَ از سوی دوستان نیز به گرمی از آن استقبال می‌شود.
او این موضوع را یکی از تبعات مثبت حضور نوجوانان در فیس‌بوک ارزیابی می‌کند و معتقد است این موضوع در زندگی واقعی نوجوان نیز باعث همدلی و نزدیکی او با دوستان‌اش می‌شود.

فیس‌بوک و نتایج درسی دانشجویان
تحقیق لاری روزن، استاد دانشگاه کالیفرنیا نشان می‌دهد، کیفیت تحصیلی دانش‌آموزانی که استفاده بیش از اندازه از فیس‌بوک می‌کنند پایین می‌آید. در حالی که محققان در یک پژوهش دیگر در مورد تاثیر شبکه‌های اجتماعی و خصوصاَ فیس‌بوک بر راندمان درسی دانشـجویان به نتایج دیگری رسیده‌اند. بر اساس این تحقیق استفاده از شبکه‌های اجتماعی به خودی خود مثبت یا منفی نیست بلکه به چگونگی استفاده از آن برمی‌گردد. این تحقیق که بر اساس جامعه آماری دو هزار و ۳۶۸ نفری انجام شده، به بررسی رفتار دانشجویان در فیس‌بوک نظیر گذاشتن عکس، کامنت، بازی، میزان زمان صرف شده پرداخته است.
بر اساس تحقیق انجام شده، برای مثال بازی در فیس‌بوک، ارتباط مستقیم دارد با شرکت کمتر دانش‌جو در بحث‌های کلاس و فعالیت‌های او در دانشگاه. در صورتی که استتوس‌نویسی حالت عکس آن را دارد.
همچنین بر اساس این تحقیق میزان زمان صرف شده برای درس با میزان زمان صرف شده در چت فیس‌بوک رابطه منفی دارد.
در کل از میان آن دسته از رفتارهای فیس‌بوکی که تاثیر منفی بر درس دارند می‌توان به بازی، عکس گذاشتن، چت، چک کردن دوستان و... اشاره داشت و از میان رفتارهای با تاثیر مثبت: تهیه ایونت (صفحات مربوط به یک واقعه مشخص)، کامنت گذاری، تماشای عکس و....
مارک زاکربرگ، بنیان‌گذار فیس‌بوک یکی از کسانی‌ست که اعتقاد دارد فیس‌بوک قابلیت‌های زیادی برای ارتقای سطح تحصیلی دانشجویان و حتی دانش‌آموزان و خصوصاَ کودکان دارد.