ایران در میادین مشترک نفتی از رقبای خود عقب است

جمعه ۷ مرداد ۱۳۹۰
مخزن پارس جنوبی؛ برداشت قطر: ۴۵۰ هزار بشکه در روز، برداشت ایران: صفر بشکه!
چکیده: غلامحسین حسن‌تاش، رییس سابق موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی، خبر داد که ایران تقریبا در تمام میادین مشترک نفتی از رقبای خود عقب است. او فاش کرد که قطر با ۱۲ کیلومتر حفاری افقی در لایه نفتی پارس جنوبی، روزانه ۴۵۰ هزار بشکه نفت از آن برداشت می‌کند اما بهره ایران از این لایه نفتی، صفر است!...

چرا دستگاه دیپماسی در قبال نفوذ ۱۲ کیلومتری قطر به لایه نفتی ایران ساکت است؟

در شرایطی که دیپلماسی انرژی ایران از ضعف‌های عمده‌ای رنج می‌برد، کشورهای منطقه به تولید نفت و گاز در میادین مشترک با ایران شتاب داده‌اند. بررسی تولید نفت و گاز در میادین مشترک با کشورهایی چون عربستان، امارات، عراق و قطر از سوی کار‌شناسان مستقل ایرانی نشان می‌دهد که این کشور‌ها نه تنها از ایران جلو‌تر هستند، بلکه قطر به دلیل تعلل ایران، به منابع هیدروکربوری دست‌اندازی کرده است.
روایت این واقعه دیروز در نشست «دیپلماسی انرژی ایران؛ فرصت‌ها و چالش‌ها» در تهران بیان شد. بسیاری از کار‌شناسان معتقدند: «تامین امنیت انرژی و تحقق منافع ملی در این حوزه مستلزم طراحی و اجرای یک استراتژی و سیاست ملی جامع نگر با پیش فرض تعامل با دیگر بخش‌ها است.»
به گزارش دیپلماسی ایرانی، «غلامحسین حسن‌تاش»، رییس سابق موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در سلسله نشست‌های بررسی سیاست خارجی با موضوع «دیپلماسی انرژی ایران؛ فرصت‌ها و چالش‌ها» به دیپلماسی انرژی کشور اشاره کرد و گفت: «در ادبیات مربوطه، معمولا دیپلماسی را به معنی ابزار و وسیله‌ای برای پیشبرد اهداف بین‌المللی یک کشور معنی می‌کنند یا اینکه آن را مترادف و معادل سیاست خارجی می‌دانند.»

به گفته وی، اگر دیپلماسی ابزار است، دیپلماسی انرژی معنی نمی‌دهد، ولی اگر منظور ما از دیپلماسی سیاست خارجی باشد، بخش انرژی و سیاست خارجی باید در کنار هم قرار بگیرند.

چاره‌ای جز تعامل نداریم

وی ادامه داد: «بنابراین باید این موضوع را مدنظر قرار داد که چگونه باید تعامل میان دستگاه‌های انرژی و سیاست خارجی را تنظیم کنیم تا از این طریق به اهداف ضروری خود دست یابیم.»
وی با اشاره به تعامل گسترده میان نفت و سیاست گفت: «کشور ما چاره‌ای جز برقراری این تعامل ندارد. نه سیاست خارجی می‌تواند بدون شناخت انرژی به دیپلماسی موفقی برسد و نه بخش انرژی بدون دیپلماسی، موفق به تعامل گسترده و دستیابی به اهداف موردنظرش خواهد بود، اما آیا ما تاکنون دیپلماسی نفتی موفقی داشته‌ایم؟ متاسفانه پاسخ من منفی است.»

ایران از رقبا عقب است

وی با اشاره به روند توسعه میادین مشترک اظهار کرد: «ما در میادین مشترک به تعامل میان دستگاه دیپلماسی و دستگاه انرژی نیاز داریم تا بتوانیم با کشورهای همسایه رقابت موفقی داشته باشیم.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «ما ۲۸ میدان مشترک با کشورهای همسایه داریم. در پارس جنوبی که بزرگ‌ترین میدان مشترک ایران است، رقیب قطری روزی ۳۶۰ میلیون مترمکعب گاز برداشت می‌کند و ما ۲۱۰ میلیون گاز برداشت می‌کنیم.»

حتی از عراق هم عقب‌تریم

«حسن‌تاش» افزود: «کشور عراق نیز از میادین مشترک با ایران ۲۹۵ هزار بشکه نفت برداشت می‌کند که این میزان از طرف ایران ۱۳۰هزار بشکه است. همچنین در میادین مشترک با امارات نیز این کشور ۱۳۶ هزار بشکه نفت تولید می‌کند این در حالی است که ایران ۵۶ هزار بشکه تولید دارد.»
وی ادامه داد: «این موضوع در مورد میادین مشترک با عربستان نیز وجود دارد به طوری که کشور عربستان از میادین مشترک ۴۵۰ هزار بشکه نفت تولید می‌کند که این میزان در طرف ایرانی ۴۲ هزار بشکه است.»

قطر به لایه نفتی ایران نقب زده است

وی با اشاره به لایه نفتی پارس جنوبی گفت: «کشور قطر با ۱۲ کیلومتر حفاری افقی در این لایه نفتی روزانه ۴۵۰ هزار بشکه نفت از آن برداشت می‌کند که این میزان در طرف ایرانی صفر است.»
این استاد دانشگاه با تاکید بر موضوع رقابت در مساله میادین مشترک افزود: «آیا سفارتخانه‌های ما کوچک‌ترین تحرکی در این زمینه داشته‌اند؟ ما امروز نیاز داریم که سطح تعامل و تحرک دیپلماتیک را افزایش دهیم. متاسفانه مشاهده می‌کنیم که طرف مقابل که میدان مشترک با ما دارد، به بخش و لایه‌های ما آمده و این موضوع می‌تواند قابل پیگیری باشد. ما باید مانع حفر چاه‌های افقی در میادین مشترک شویم.»

استراتژی نداریم

«عماد حسینی»، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس از دیگر سخنرانان این نشست بود. وی با بیان اینکه برای استفاده از منابع انرژی، استراتژی مدون، مکتوب و دقیقی وجود ندارد، گفت: «افزایش قیمت نفت و به‌دست آوردن منابع بی‌پایان ناشی از فروش نفت یا اکتشاف و یافتن منابع جدید انرژی، در شرایطی که استراتژی جامع‌نگرانه‌ای در حوزه انرژی وجود ندارد، باعث ایجاد اقتصاد تک محصولی، از بین رفتن مزیت‌های اقتصادی در دیگر حوزه‌ها، مرگ تدریجی بخش‌های مولد اقتصادی و … می‌شود.»

تدوین قانون جامع انرژی

«حسینی» افزود: «الزامات و اهمیت اقتصادی، سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی انرژی باعث شده که بازیگران عمده بازار نفت نسبت به تدوین قانون جامع انرژی به منظور تامین منافع ملی خود اقدام کنند.»
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس ادامه داد: «در شرایط کنونی، تامین امنیت انرژی و تحقق منافع ملی در این حوزه مستلزم طراحی و اجرای یک استراتژی و سیاست ملی جامع‌نگر با پیش فرض تعامل با دیگر بخش‌ها است.»
وی افزود: «به همین دلیل کمیسیون انرژی طرحی را تحت عنوان «قانون جامع انرژی» در حال تدوین دارد.»
وی گفت: «نمی‌توان با فرض اینکه بیش از ۶۰ درصد نفت جهان در منطقه خلیج فارس است، ایران تامین‌کننده بخش اعظمی از انرژی و نفت دنیا است و تنگه هرمز تحت کنترل ما است، آسوده خاطر باشیم و امنیت ملی را تضمین شده فرض کنیم.»

تقاضای انرژی در شرق و غرب

در ادامه این نشست «اکبر ترکان»، معاون سابق وزیر نفت در ابتدا به مقایسه کشورهای توسعه یافته با کشورهای بریک (با رشد اقتصادی شتابان) پرداخت و گفت: «بر اساس مطالعاتی که توسط موسسات مهم در حوزه انرژی انجام شده، به زودی کشوری‌های «بریک» (شامل برزیل، روسیه، هند و چین) از لحاظ رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی از کشورهای توسعه یافته جلو افتاده و میزان مصرف انرژی آن‌ها افزایش می‌یابد.»
وی با اشاره به نقش ایران در تامین انرژی این کشور‌ها گفت: «چون دو کشور از اعضای بریک در شرق و شمال ما واقع شده‌اند، ما باید به بازار رو به رشد آن‌ها توجه ویژه‌ای داشته باشیم.»
«ترکان» با بیان اینکه تقاضای آینده انرژی در اتحادیه اروپا نیست، گفت: «اگر هم تقاضا برای انرژی در اروپا در آینده وجود داشته باشد، کاملا مدیریت شده است و کشورهای اروپایی تقاضای جدیدی را دنبال نمی‌کنند.»
معاون سابق نفت افزود: «تقاضای جدید برای انرژی در آسیا و در کشورهایی مانند هند و چین است.»

افزایش تقاضای انرژی در شرق

مدیر گروه پژوهشی امور زیربنایی مرکز تحقیقات استراتژیک درباره نگاه ایران به بازارهای انرژی شرق، گفت: «وزارت نفت اکنون در حال بررسی وضعیت بازارهای نفتی است تا ببیند چگونه می‌توان از آن‌ها ‌‌نهایت استفاده را انجام داد. بر این اساس در وزارت نفت کمیسیون تحقیقاتی ویژه‌ای تاسیس شده است.»
به گفته وی، مهم‌ترین پروژه‌های نفتی برای بدست آوردن بازارهای نفت و گاز، پروژه انتقال گاز پاکستان است.» وی افزود: «این پروژه در آینده می‌تواند گاز صادراتی ایران را به شبه قاره هند و چین صادر کند.»
وی درباره بازار اروپا نیز گفت: «برای بدست آوردن بازار اروپا نیز خوشبختانه ما توانستیم با توافق با عراق و سوریه کارهای مهمی در این زمینه انجام دهیم.»
«ترکان» درباره بازار انرژی منطقه نیز گفت: «در منطقه افغانستان همواره متقاضی انرژی ایران است. شمال و جنوب عراق نیز فعلا متقاضی انرژی ایران هستند.»
وی ادامه داد: «در حوزه خلیج فارس نیز پروژه‌ گنابه به کویت، پروژه سیری به دبی، پروژه هنگام به عمان و بحرین و عربستان را داریم که یا اجرا شده‌اند یا در شرف عملیاتی شدن هستند.»
وی در پایان با انتقاد به دستگاه دیپلماسی و انرژی کشور گفت: «البته شرایط منطقه‌ای صادرات انرژی ما مربوط به زمانی بود که کمی وضعیت بین‌المللی ما بهتر بود. الآن وضعیت منطقه‌ای ما مناسب نیست. گویا در داخل عده‌ای مامور هستند که هر وقت قرار است اوضاع منطقه‌ای و بین‌المللی ما کمی بهتر بشود اوضاع را به هم بزنند و دوباره ما را وارد چالش و مشکل کنند. این مشکلی است که باید بیشتر به آن توجه شود و اجازه ندهند که وضعیت ما به حالت بغرنج برسد. ما باید با حفظ منافع ملی و کلان خود به پیشبرد سیاست‌هایمان بپردازیم تا بیشترین سود را در منافع ملی از آن خود کنیم.»