نه به تبعیض – حقوق بشر در ایران

چهارشنبه ۸ تير ۱۳۹۰
تغییر برای برابری - شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای را برای نقض حقوق بشر در جهت گیری جنسی و هویت جنسیتی صادر کرده است. این قطعنامه توسط آفریقای جنوبی با حمایت برزیل و سی ونه کشور دیگر از سراسر جهان ارائه شد و با ۲۳ رای موافق، ۱۹ رای مخالف و ۳ رای ممتنع تصویب شد. رای دهندگان همگی اعضای شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد بوده‌اند.

سازمان بهداشت جهانی در تاریخ ۱۷ می‌۱۹۹۰ تصمیم به حذف همجنسگرایی از لیست اختلالات روانی گرفته است. از این تاریخ، ۱۷ می‌هر سال به عنوان روز جهانی مبارزه با هوموفوبیا (همجنسگرا ستیزی) در نظر گرفته شده است. سازمان‌ها و اجتماعات در بیش از ۷۰ کشور جهان در سال جاری بر روی توسعه و آموزش در برابر هوموفوبیا و ترنس فوبیا تمرکز کرده‌اند.

روز جهانی مبارزه با هوموفوبیا به طور رسمی در پارلمان اروپا و دولت‌های: اسپانیا، بلژیک، هلند، فرانسه، ایتالیا، برزیل، انگلستان و کشورهای دیگر شناخته شده است. فعالان حقوق بشر در ایران و هم پیمانان آن‌ها در ۱۷ می‌۲۰۱۱ کمپینی با نام «ما همه جا هستیم» را برای بحث و صحبت آشکار و جسورانه در برابر همجنسگرا ستیزی آغاز کرده‌اند.

به رسمیت شناختن این روز توسط سازمان بهداشت جهانی شش سال پس از طرح اولیه‌ی این ایده در سال ۲۰۰۴ اتفاق افتاد. دو سال بعد، در سال ۲۰۰۶، گروه برجسته‌ای از کار‌شناسان بین المللی حقوق بشر در نشستی در «یوگیاکارتا» در اندونزی به طرح مجموعه‌ای از اصول و قواعد بین المللی مرتبط به هویت و گرایش جنسی در پاسخ به خشونت و سوءاستفاد ی گسترده از حقوق بشر پرداختند.

حاصل این نشست «اصول یوگیاکارتا» بود: یک راهنمای جهانی برای حقوق بشر که بر استاندارهای لازم حقوقی‌ای تاکید می‌کند که تمام کشور‌ها باید با آن منطبق شوند. این استاندارد‌ها وعده‌ی آینده‌ای متفاوت را می‌دهند که در آن تمام مردم دنیا آزاد و برابر در حقوق و کرامت انسانی به دنیا می‌آیند و می‌تواند حقوق برابر و ارزشمند انسان‌ها را تحقق ببخشد. «اصول یوگیاکارتا» توسط یک گروه متشکل از گروهی از کار‌شناسان حقوق بشر از کشور‌ها و مناطق مختلف با پیش زمینه‌ها و عقاید مختلف به اتفاق آراء به تصویب رسید. این سند طرحی برای اسناد بین المللی تهیه کرده است که هر اصل آن یک راهنمای با ارزش برای بنا کردن یک چهارچوب قانونی است. با وجود بخش‌های نه چندان صریح متن تصویب شده، حاشیه‌ها و تبصره‌های متن می‌توانند به عنوان یک راهنمای با ارزش برای پایه ریزی یک چهارچوب قانونی عمل کنند.

متن کامل «اصول یوگیاکارتا» به هر شش زبان سازمان ملل متحد در سایت موجود است و به شکل فشرده در اینجا نیز به اشتراک گذاشته شده است. www. yogyakartaprinciples. org

اصول یوگیاکارتا

(اصول نهایی تدوین شده‌ی یوگیاکارتا در ۲۶ مارس ۲۰۰۷ در ژنو به عنوان یک منشور جهانی برای حقوق همجنسگرایان در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد آغاز شد.)

اصل ۱- حق برخوردای جهانی از حقوق بشر

اصل ۲- حق برابری و عدم تبعیض

اصل ۳- حق شناخته شدن پیش از قانون

اصل ۴- حق زندگی

اصل ۵- حق امنیت شخصی

اصل ۶- حق برخورداری از حریم شخصی

اصل ۷- حق آزادی در برابر محرومیت خودسرانه‌ی آزادی

اصل ۸- حق برخورداری از محاکمه‌ی منصفانه

اصل ۹- حق برخورداری از رفتار انسان دوستانه در زمان بازداشت

اصل ۱۱- حق حفاظت از تمام اشکال استثمار، فروش و قاچاق انسان

اصل ۱۳- حق امنیت اجتماعی و انواع دیگراقدامات حمایتی در اجتماع

اصل ۱۴- حق برخورداری از استانداردهای مناسب زندگی

اصل ۱۵- حق داشتن مسکن مناسب

اصل ۱۶- حق آموزش

اصل ۱۷- حق دسترسی به بالا‌ترین استانداردهای سلامت و بهداشت

اصل ۱۸- حق محافظت در برابر سوئ استفاده‌های پزشکی

اصل ۱۹- حق آزادی عقیده و آزادی بیان

اصل ۲۱ – حق آزادی فکر، عقیده و مذهب

اصل ۲۲- حق آزادی تردد

اصل ۲۳- حق درخواست پناهندگی

اصل ۲۴ – حق تشکیل خانواده

اصل ۲۵ – حق مشارکت در اجتماع

اصل ۲۶ – حق مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی

اصل ۲۷ – حق ترویج حقوق بشر

اصل ۲۸ – حق درمان و جبران خسارات

اصل ۲۹ – پاسخگویی

از تاریخ ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸، زمانی که مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر را اعلام کرد، موضوعات و مسائل مختلف حقوق بشر به طور قابل توجهی گسترش یافته‌اند. امروزه حقوق اقلیت‌ها یکی از گفتمان‌های در حال بالندگی در مطالعات حقوق بشری است. اما این به چه معناست؟

حقوق اقلیت‌ها یعنی پذیرفتن انسان‌ها با تفاوت‌هایشان
حقوق اقلیت‌ها و حقوق بشر از جنبش‌های اجتماعی جدید در زمان ما هستند. حقوق مدنی اعضای جامعه‌ی بین المللی همجنس گرایان با چالش‌های بسیاری روبروست که دیگر جنبش‌های اجتماعی با آن مواجه نیستند. آزادی در گرایش جنسی از مفاهیم نسبتن جدید در قوانین حقوق بشری به شمار می‌آید و مشخصن یکی از بحث برانگیز‌ترین آن‌ها در سیاست است. کلیشه‌های جنسی و تبعیض علیه چیزی که «هنجار» محسوب نمی‌شود عمیقن در سیستم ارزش گذاری‌ها و الگوهای رفتاری جای گرفته است. از ایالات متحده تا آفریقای جنوبی، از ایران تا صربستان، علی رغم حضور وجود قوانین «ضد تبعیض» برای افراد مختلف با هویت‌های جنسی مختلف، تعصبات ضد همجنس گرایی به طوری باقی مانده‌اند که برای اقلیت‌های قومی، نژادی و مذهبی غیر قابل قبول هستند.
حکومت‌های دینی، مانند آنچه در ایران وجود دارد حقوق و حرمت اعضای اقلیت‌های مذهبی که از پیرو مذاهب: بهائیت، یهودیت و یا حتا شاخه‌های مذهبی متنوعی از اسلام – مانند تصوف- نیز هرروزه مورد هتک حرمت قرار داده و نقض می‌کنند. وضعیت اقلیت‌های قومی از جمله کرد‌ها، عرب‌ها و آذری‌ها نیز چندان بهتر نیست. حقوق و منزلت آن‌ها نیز به صورت آشکار یا ضمنی تضعیف و نقض می‌شود.
مرکز و هسته‌ی اصولی که رویکرد حقوق بشر را در زمینه‌ی حقوق اقلیت‌ها هدایت می‌کند مرتبط با عدم تبعیض و برابری است. مدافعان واقعی حقوق بشر به دنبال تضمین احترام و رعایت کرامت انسانی اعضای تمام اقلیت‌ها در سراسر جهان، از جمله جامعه‌ی همجنسگرایان هستند. آن‌ها همچنین در تلاش برای گسترش نقش قوانین بین المللی حقوق بشر به عنوان دشمنی علیه آزار و تبعیض در سراسر جهان هستند.
برای مدافعان حقوق بشر داشتن درک کاملی از مفهوم حقوق بشر، حقوق مدنی و جایگاه تعلق آن‌ها به افراد ضروری است. درک و دفاع از حقوق بشر می‌تواند باعث رویارویی مدافعان حقوق بشر با چالش‌های آن شود. این به این دلیل است که تمام موارد نقض حقوق بشر و تمام اشکال تبعیض توجه و مراقبت یکسانی را دریافت نمی‌کنند.
نه تنها مقامات دولتی در سطح بین المللی که بسیاری از سازمان‌های غیر دولتی، گروه‌ها و مجامع عمومی یا خصوصی نیز مقصر هستند. بسیاری از آن‌ها رفتاری مبنی بر عدم پذیرش تنوع کامل گفتمان حقوق بشر را به نمایش می‌گذارند. در حالی که دولت ایران آشکارا حقوق اقلیت‌های قومی، مذهبی و هویت اقلیت‌های جنسی را زیر پا می‌گذارد، در میان ایرانیان مخالف جمهوری اسلامی ایران و حتا در میان روشنفکران مدعی سکولار نیز، نیاز مبرمی به آموزش و آموزش دوباره در مورد جنبه‌های مختلف نقض حقوق بشر و از جمله حقوق اقلیت‌ها احساس می‌شود.
دفاع از حقوق اقلیت‌ها اغلب تحت عنوان بحث‌ها و مسائلی مانند «این موضوع در این برهه‌ی زمانی اهمیت ندارد» و یا «مسائل مهم تری برای پرداختن وجود دارند» نادیده گرفته می‌شود. اولین حق بشر، حق در نظر گرفته شدن به عنوان یک انسان و برخورداری از رفتار انسانی است. با وجود این، گروه‌های اقلیت سیاسی، اجتماعی، اقلیت‌های گرایش جنسی، مذهبی و قومی، توسط کسانی که به خودشان اجازه‌ی خلق فرهنگ ترس را می‌دهند، شامل برخورد انسانی نمی‌شوند. تهدید و ارعاب بر اساس «ناهنجار بودن» در سخنان مورخی به نام «سی. وان وود وارد» تحت عنوان «اجازه به نفرت» دیده می‌شود.
همزمان با افزایش آگاهی جمعی دنیا در مورد موارد نقض حقوق بشر، هرروزه افراد بیشتری به دنبال حقوق و کرامت انسانی خود هستند. حتا با این وجود، خشونت و نقض حقوش بشر وشان انسان‌ها همچنان ابعاد گسترده‌ای دارد. این موارد نقض، طیف‌های گسترده‌ای از شهروندان جهان ما را تحت فشار قرار داده است.
در سراسر جهان، گرایش‌ها و هویت‌های مختلف جنسی مورد سوء استفاده قرار گرفته است. سوءاستفاده در اشکال مختلفی مانند تبعیض، خشونت، زندان، شکنجه و حتا اعدام ظاهر می‌شود. آزار و اذیت به خاطر گرایش و هویت جنسی می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند و باعث نقض اصول اساس قوانین بین المللی حقوق بشر شود. ما از یک مقاله/گزارش از شبکه‌ی جهانی زنان ایرانی متوجه این مطلب شدیم که گروه ایرانی «انجمن رنگین کمان» امسال بروشورهایی را در روز جهانی مبارزه با هموفوبیا توزیع کرده‌اند. بروشورهای انجمن رنگین کمان در مورد هموفوبیا در تهران و شهرستان‌های مختلف ایران توزیع شده‌اند.
این گزارش همچنین اظهار می‌کند:... رسانه‌های خارج از کشور که آزادی بیشتری برای پرداختن به جنبه‌های مختلف موارد نقض حقوق بشر و تبعیض را دارند از این فرصت و امکان برای آموزش عمومی در مورد همجنس گرا ستیزی استفاده‌ی کامل نمی‌کنند.
فعالان حقوق همجنسگرایان که مدعی حقوق وشان انسانی خود هستند، همراه با متحدانشان، توسط بسیاری از زنان، فعالان حقوق بشر و فمینیست‌ها در طول دو دهه‌ی گذشته پشتیبانی شده‌اند. موضوع حقوق همجنسگرایان یک مسئله‌ی تازه نیست. فعالان حقوق زنان در خارج از کشور نیز این موضوع را در رادار فعالیت‌های خود داشته‌اند. در کنفرانس‌های سالانه‌ی بنیاد پژوهشهای زنان ایران و همچنین در کنفرانس سالانه‌ی زنان ایرانی در آلمان وضعیت تبعیض و نقض حقوق بشر جامعه‌ی همجنسگرایان در داخل و خارج از ایران مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.
در سال ۲۰۰۵، بیانیه‌ی رسمی‌ای توسط تعدادی از وبلاگ نویسان و افراد وابسته به سازمان‌ها امضا شد با این مضمون که: «حل مشکلات اجتماعی نیاز به مشارکت آگاهانه و مسئول تمام شهروندان دارد. سرکوب، تعصب، تبعیض و بی‌عدالتی نسبت به همجنسگرایان یک مشکل اجتماعی است و حل آن نیازمند مشارکت تمام شهروندان صرف نظر از گرایش جنسی آن‌ها است.»
کمپین «ما همه جا هستیم» در می‌۲۰۱۱، بار دیگر این صدا‌ها را از حاشیه به مرکز علیه همجنسگرا ستیزی و تبعیض آورده است. شماری از جوانان ایرانی، که بسیاری از آن‌ها در ایران متولد و بزرگ شده‌اند، آشکارا و شجاعانه در مورد هویت جنسی خود صحبت کرده‌اند. در طی این کمپین ضد تبعیض و برابری جنسی، فعالان ایرانی در کنار هم در برابر همجنسگرا ستیزی ایستادند.
در یک ویدئوی جدید ارسال شده در شبکه‌ی یوتیوب یکی از این جوانان اظهار داشت: «سلام! نام من علی است. من این فیلم را به خاطر ۱۷ می‌که روز جهانی مبارزه با هموفوبیا و ترنس فوبیا است ضبط می‌کنم. هوموفوبیا شامل تمام رفتار‌ها، گفتمان‌ها و باورهای تبعیض آمیز بر علیه همجنس گرایان است، کسانی که باعث افزایش خشونت و سوء استفاده علیه همجنس گرایان، دو قطبی‌ها، ترنس سکشوال‌ها و افرادی که تغییر جنسیت داده‌اند می‌شود.»
«من آرزوی زندگی در جهانی را دارم که در آن افرادی که خود را» علاقمند به جنس مخالف «نمی‌دانند، غیر طبیعی، ناهنجار یا بیمار در نظر گرفته نمی‌شوند. من آرزوی زندگی در جهانی را دارم که در آن هیچ کس به خاطر جهت گیری یا عملکرد جنسی خود مورد آزار اذیت قرار نمی‌گیرد.»
«ما، همه ایستاده در کنار یکدیگر، اعضای یک جامعه‌ی رنگین کمان بدون مرز هستیم، و همیشه فرصت و امکان ابداع در عبارات و اصطلاحات جنسی وجود دارد.» در جهانی که گفتمان حقوق بشر در آن به طور کلی پذیرفته شده است و مورد استفاده و سوءاستفاده‌ی جنبش‌های انقلابی و ضد انقلابی قرار می‌گیرد ایجاد یک جنبش شفاف، پاسخگو و با صداقت، به دور از استانداردهای دوگانه و شعارهای سیاست مداران با چالش‌های بسیاری مواجه است.
این چالش‌ها را می‌توان با مدافعان حقوق بشر و کشورهایی که به این حقوق تجاوز می‌کنند پیدا کرد، با فشار نیروهای اشغال گر و کسانی که کشورشان اشغال شده است، با قدرت‌های امپریالیستی که جنگ‌ها را برپا می‌کنند و فعالان صلح، با زنانی که به دنبال حقوق اولیه‌ی انسانی خود هستند و دیکتاتورهای پدرسالاری که این حقوق را انکار می‌کنند.
پایه ریزی یک جنبش در ایران که شامل تمام مجموعه‌های مرتبط به حقوق بشر شود، هماهنگ و بدون هیچ تمایز و برتری‌ای بین حقوق کارگران و حقوق همجنس گرایان، تا حقوق زنان و کودکان، حقوق معلولان و دانش آموزان، معلمان، روزنامه نگاران و زندانیان سیاسی تنها امید ما برای داشتن جامعه‌ای عاری از تبعیض است.
تعهد و تلاش مدافعان حقوق بشر و رنگین کمان فعالیتهای آنان برای حقوق و کرامت انسانی تمام ایرانیان باید عاری از هر گونه تبعیض باشد!

—

الهه امانی، فعال حقوق بشر، صلح و حقوق زنان در سطح بین المللی و در دانشگاه CSU Folerton به کار مشغول است.