نقض قطعنامه‌های شورای امنیت؛ زمینه‌ساز قطعنامه

دوشنبه ۱۵ فروردین ۱۳۹۰
سحام نیوز

قطعنامه‌هایی که در فصل هفتم منشور سازمان ملل صادر می‌شود برای همه کشورهای جهان اعم از عضو و غیرعضو سازمان ملل لازم‌الاجرا است و کشور‌ها بایستی این قطعنامه‌ها را موبه‌مو اجرا کنند. قطعنامه‌های تحریم ایران نیز در ذیل فصل چهارم منشور سازمان ملل صادر شده است. قطعنامه ۱۹۲۹ نیز که خرداد ماه سال گذشته به تصویب شورای امنیت رسید در ذیل فصل هفتم منشور بوده و در آن از همه کشور‌ها خواسته شده که نسبت به تعاملات تسلیحاتی ایران هوشیاری نشان داده و در موقع لزوم بازرسی انجام دهند.
روز گذشته خبرگزاری‌ها گزارش دادند که ترکیه در سندی موضوع توقیف محموله غیرقانونی یک هواپیمای ایرانی به مقصد سوریه را به اطلاع کمیته تحریم‌های ایران در شورای امنیت سازمان ملل رسانده است. در آبان‌ماه سال گذشته نیز دولت نیجریه هم کشف و ضبط یک محموله اسلحه را که گفته می‌شد محل بارگیری آن در ایران بوده است به شورای امنیت گزارش کرد.
کشور‌ها ممکن است به دلایل مختلف به گزارش موارد نقض قطعنامه‌های سازمان ملل اقدام کنند. در مواردی ممکن است به کشوری اطلاع داده شود که یک محموله تسلیحاتی که نقض قطعنامه شورای امنیت است از آن کشور در حال عبور است. در این شرایط چنانچه آن کشور به توقیف آن محموله اقدام نکند ممکن است مورد مواخذه قرار گیرد و اقدامات تنبیهی شورای امنیت در مورد این کشور محتمل است.
لذا ترکیه ممکن است روابط دوستانه‌ای با ایران داشته باشد و بخواهد طوری رفتار کند که مثلا در جریان این موضوع نیست ولی اگر به آن کشور اطلاع داده شده باشد که چنین محموله‌ای در این زمان از این مسیر در حال عبور است، اگر آن را بازرسی، توقیف و گزارش نکند مورد مواخذه شورای امنیت قرار می‌گیرد.
گاه کشور‌ها ممکن است به بی‌توجهی به قطعنامه‌های سازمان ملل و عدم اجرای آن‌ها متهم شوند که در این شرایط یک کشور ممکن است با توقیف یک محموله، بخواهد به سازمان ملل و شورای امنیت نشان دهد که به قطعنامه‌های شورای امنیت پای‌بندی دارد و آن‌ها را اجرا می‌کند. می‌توان گفت در مورد ترکیه چنین موضوعی وجود داشته است و ترکیه در ماه‌های اخیر از سوی کشورهای غربی به بی‌توجهی و عدم اجرای قطعنامه‌های تحریم ایران متهم شده بود. شاید ترکیه قصد داشته با این کار علامت مثبتی به غرب نشان دهد که از اتهام نقض تحریم‌های سازمان ملل در مورد ایران مبری شود.
حالت سوم این است که کشوری اساسا روابط مثبتی با ایران ندارد و یا به ایران به چشم خصم نگاه می‌کند نظیر اسرائیل. که در این حالت آن کشور تلاش می‌کند با کشف و گزارش این محموله‌ها ایران را تحت فشار قرار دهد و به فضاسازی علیه ایران اقدام کند.
به هر حال ثبت این گزارش‌ها در کمیته تحریم ایران که از سوی شورای امنیت بر روند اجرای قطعنامه‌های تحریم ایران نظارت می‌کند، می‌تواند بی‌توجهی یا بی‌احترامی ‌ایران به قطعنامه‌های شورای امنیت را نشان دهد و کمیته تحریم را تحریک کند که که اقدامات سختگیرانه‌تری در مورد ایران انجام دهد و یا اینکه برای تصویب قطعنامه دیگری در مورد تحریم ایران اقدام کند تا به این وسیله منافذ را بر ایران ببندد.
بنابراین کشف، توقیف و گزارش محموله‌های تسلیحاتی که نقض قطعنامه‌های شورای امنیت محسوب می‌شوند، می‌تواند عواقب ناگواری به دنبال داشته باشد. یکی از مهم‌ترین این عواقب این است که این گزارش‌ها می‌تواند زمینه‌ساز قطعنامه دیگری علیه ایران شود. هر چند معمولا برای تصویب یک قطعنامه دلایل متعددی باید موجود باشد ولی این گزارش‌ها می‌تواند کاتالیزوری برای تصویب این قطعنامه محسوب شود. به هر حال در این زمینه هوشیاری بیشتری باید صورت گیرد تا از عواقب احتمالی آن جلوگیری شود.

علی خرم* (دیپلماسى ایرانى)
*استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی ایران