سپاه تاجران انقلاب اسلامى

شايد روزى كه آيت الله خمينى دستور تاسيس سپاه پاسداران را صادر كرد، هيچ كس فكرش را هم نمى كرد اين نهاد كه هدف از شكل گيرى آن دفاع از انقلاب بود بعد از سى سال به بزرگترين نهاد اقتصادى و سياسى كشور تبديل شود و حضورش در همه عرصه هاى توليد ثروت به سيطره سياسى بر جنبه هاى مختلف بينجامد.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامى از سال ۱۳۵۷ تاكنون تغيرات ساختارى زيادى داشته است و از حالت نظامى و امنيتى و حتى ارزشى، به بزرگترين و قدرتمند ترين رانت خوار اقتصادى تبديل شده است و چنان ثروتى اندوخته است كه براى حفظ منافعش در انتخابات رياست جمهورى هم دخالت مى كند و به قيمت كودتا حاضر به از دست دادن آن نيست.
چنانكه روزنامه گاردين سال گذشته در گزارشى نوشت:" هر چند تخمين مقدار ثروت سپاه غير ممكن به نظر مى رسد، برآورد تحليلگران غربى در حدود يك سوم تا دو سوم كل توليد ناخالص داخلى است. اين مقدار معادل ده‌ها ميليارد دلار است."
اين نفوذ و امتيازگيرى سپاه بعد از پايان جنگ ايران و عراق آغاز شد و در اين سالها با حمايت از جناح هاى تندرو و اصول گرا نه تنها خط مشى و طرز فكر خود را نشان داد بلكه زمينه اى فراهم كرد تا با رئيس جمهور شدن احمدى نژاد در دوره گذشته امتيازهاى بيشترى از او بگيرد و قدرت اقتصادى خود را بيشتر كند.
اكنون سپاه پاسداران با داشتن دو قرارگاه اصلى (با زمينه اقتصادى و فنى) به نام هاى قرارگاه بازسازى و قرارگاه خاتم الانبياء به عنوان دو بازوى مهندسى خود سهم بسيار زيادى در بيشتر پروژه هاى اقتصادى و به ويژه قراردادهاى نفتى دارد و همچنان به دنبال وسعت بخشيدن به سيطره اقتصادى و در نهايت سياسى خود است.
قرارگاه سازندگى خاتم الانبياء بعد از آغاز رياست جمهورى محمود احمدى نژاد فعاليت هاى خود را از ساخت راه و سد سازى كه از سال هاى بعد از جنگ هشت ساله با عراق آغاز كرده بود، به نفت گسترش داد و پروژه هاى بسيارى را با كمك و رانت دولت در اختيار گرفت. اين نهاد وابسته به سپاه، بعد از انتخابات جنجال برانگيز سال گذشته، و در حالى كه سپاه نقش تعيين كننده در مقابله با معترضان به تقلب در آن بر عهده داشت، دخالت هاى خود را در بخش اقتصادى گسترش داد.
چنانكه سال گذشته شركت نفت و گاز پارس، مجرى بزرگترين ميدان گازى ايران، اجراى پنج فاز توسعه اين ميدان را به قرارگاه سازندگى خاتم الانبيا وابسته به سپاه پاسداران واگذار كرد.
واگذارى همزمان توسعه پنج فاز ميدان گازى پارس جنوبى به قرارگاه خاتم الانبيا وابسته به سپاه پاسداران ايران، قدرت سياسى، مالى اين نهاد نظامى را عيان كرد و نشان داد كه دولت مى تواند بدون برگزارى مناقصه، پروژه هاى بزرگ نفتى را به اين مجموعه بى تجربه و غير متخصص واگذار كند. براى اجراى برخى از اين پروژه ها وزارت نفت سال ها با شركت هاى بين المللى مذاكره كرده بود اما به دليل نحوه اجراى قراردادهاى بيع متقابل كه چندان مورد وثوق شركت هاى سرمايه گذار خارجى نيست اغلب اين پروژها متوقف ماند. سپاه اما توانست با تحميل شيوه جديد قرارداد به شكل مشاركت در توليد هم نفوذ خود را در نفت گسترش دهد و هم بر سود حاصل از اين قراردادها براى خود بيفزايد. پروژه هايى كه اكنون با گذشت چند ماه يا چند سال از واگذارى آنها به سپاه، در نتيجه غير متخصص بودن اين نهاد اغلب متوقف و به تعطيلى كشيده شده يا اينكه سرعت پيشرفت آن بسيار كمتر از زمان وعده داده شده است و توجيه اقتصادى خود را از دست داده است.
همزمان با اين اقدام، نورالدين شهنازى زاده،معاون وزير نفت از واگذارى ساخت سه خط لوله نفتى در مجموع به طول يكهزار و ۸۱۰ كيلومتر به قرارگاه خاتم الانبيا خبر داد و گفت: ارزش اين قرارداد نفتى حدود ۸۵۰ ميليون دلار برآورد مى شود.
قدم گذاشتن در پارس جنوبى كه بزرگترين پروژه نفت و گاز ايران است، براى قرارگاه وابسته به سپاه فرصتى استثنايى فراهم كرد. اگر همين پنج سال پيش بحث بر سر واگذارى دو فاز (۱۵ و ۱۶) پارس جنوبى به قرار گاه خاتم الانبيا در ميان بود اكنون نه تنها در دست سپاه است بلكه اين مجموعه همزمان مذاكرات چند فاز را پيش مى برد.
فازهاى ۲۲، ۲۳ و ۲۴ پارس جنوبى كه دو سال پيش در ازاى همكارى براى انتقال گاز ايران به اروپا، به كشور همسايه تركيه واگذار شده بود، حالا به صورت اختصاصى نصيب قرارگاه خاتم الانبيا شده است؛ اين نهاد وابسته به سپاه در فازهاى ۱۳ و ۱۴ نيز با همكارى شركت ملى حفارى و شركت مهندسى و ساخت تاسيسات دريايى مشاركت خواهد داشت در حالى كه بسيارى از پروژه هاى قبلى را به ويرانى كشانده و حتى در يكى از فازهاى پارس جنوبى سابقه "اشتباه در محل حفارى" را نيز در كارنامه خود ثبت كرده است.
اما نقش خاتم الانبياء در توسعه ميدان گازى پارس جنوبى خلاصه نمى شود. آنها يك سال بعد از انتخابات سال ۸۴ قرارداد يك ميليارد و ۳۰۰ ميليون دلارى انتقال گاز را از وزارت نفت گرفتند و از آن زمان حضورشان در صنعت نفت شكل ديگرى گرفت. به طورى كه اكنون ساخت بخشى از خط لوله دهم سراسرى به طول ۱۷۵ كيلومتر، خط لوله دوم خرم آباد به طول ۱۶۹ كيلومتر، خط لوله طرح توسعه ميدان گازى بوشهر به طول ۹۲ كيلومتر، خط لوله زير دريايى كيش به طول ۱۷كيلومتر و ساخت دو ايستگاه تقويت فشار گاز، ساخت خط لوله ۶۰۰ كيلومترى اهواز تا دهگلان كردستان، طرح توسعه فاز دوم پالايشگاه گاز ايلام، توسعه ميدان نفتى سوسنگرد، خط لوله نفت يك هزار و ۸۱۰ كيلومترى نكا در شمال به جاسك در جنوب ايران به ارزش سه ميليارد دلار از جمله پروژه هاى نفتى است كه سپاه پاسداران عهده دار انجام آن است.
در پنج سال گذشته و به ويژه بعد از انتخابات رياست جمهورى سال ۸۸ با ناامن شدن فضاى سياسى ايران و بعد از آن اعمال تحريم هاى بين المللى رفته رفته همچنان كه حضورمعتبر ترين كمپانى هاى اروپايى و ژاپنى در طرح هاى نفت و گاز ايران به پايين ترين سطح در سى سال گذشته رسيد، نهاد هاى وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامى، به ويژه قرار گاه سازندگى خاتم الانبيا، حضور خود را در اين طرح ها افزايش دادند.
هرچند به نظر مى رسد حضور گسترده سپاه در فعاليت هاى اقتصادى و عمرانى، مى تواند پيمانكاران داخلى و شركت هاى خصوصى ايران را كه در اجراى برنامه هاى عمرانى محدود و كوچكتر مشاركت دارند با مشكل مواجه كند اما سرلشكر رحيم صفوى فرمانده وقت سپاه پاسداران در زمان امضاى قرارداد خط لوله انتقال گاز از عسلويه به ايرانشهر در پاسخ به انتقادها گفته بود: "ما سود طلب و تاجر نيستيم و اگر درآمدى هم حاصل شود در جهت دفاع از مملكت است."
اما مرور دوباره اساسنامه تشكيل سپاه و نفوذ اين نهاد در اقتصاد و سياست و حتى خارج از مرزهاى ايران به شكل حمايت مالى و نظامى گروهاى مسلح حزب الله لبنان و حماس تا گروه هاى شيعه عراق و نفوذ اطلاعاتى و نظامى سپاه قدس در كشورهاى همسايه ايران و حتى آفريقا، ساختار و وضعيت كنونى اين نهاد را از آنچه در ابتدا بود فرسنگ ها دور نشان مى دهد