تداوم وضعيت فعلی چه تأثيری بر اقتصاد خواهد داشت؟

رادیو فردا
۱۳۸۸/۰۳/۳۰
بهروز کارونی

با ادامه تظاهرات معترضان به نتايج نهايی انتخابات رياست جمهوری ۲۲ خرداد در ايران، برخی گزارش‌ها حاکی از تأثير اين رويدادها بر اقتصاد ايران است.

در همين ارتباط، برخی از رسانه های ايرانی گزارش دادند که با توجه به وضعيت نابسامان بازار سرمايه بعد از اعلام نتايج انتخابات و به دليل نبود چشم‌انداز مثبت از آينده بازار، برخی سرمايه‌گذاران کم‌‌ريسک و ريسک‌‌گريز سعی در نقد کردن سهام خود و خروج از بازار سرمايه دارند و به همين دليل، بر اساس فرمول حجم مبنا به دنبال کاهش خريد در بازار شاخص‌ها نيز روند نزولی به خود می‌‌گيرند.

در همین ارتباط رادیو فردا به گفت‌وگو با دکتر احمد علوی، استاد دانشگاه و اقتصاددان در استکهلم سوئد، نشسته است.

راديو فردا: آقای علوی، تأثیر وقایع رخ داده پس از اعلام نتیجه انتخابات را بر فعالیت‌های اقتصادی در ایران چگونه می‌بینید؟

احمد علوی:‌ اين بحران، ريسک سياسی را افرايش داده و اعتماد عمومی که شرط اصلی هر نوع فعاليت اقتصادی است را به شدت کاهش خواهد داد. اما اين بحران در شرايط رکود تورمی اقتصاد ايران رخ می‌دهد.

بنابراين تأثيرات آن بسيار ژرف‌تر خواهد بود. توضيح آنکه اقتصاد ايران ديرزمانی است که در وضعيت رکود تورمی قرار دارد. يعنی درست بر خلاف اروپا که رکود با کاهش قيمت‌ها قرين است، ايران وضعيت متفاوتی دارد. چون همزمان، شاهد آميزه‌ای از رکود و تورم هستيم. بحران سياسی در زمينه‌ای که توصيف شد، رخ می‌دهد.

اين بحران سياسی، رکود تورمی را ژرف می‌کند. يعنی رکود با همه پيامدهای آن از جمله کاهش سرمايه‌گذاری، و اشتغال و رشد اقتصادی و همزمان، موج افسار گسيخته تورم در پاره‌ای از اقلامی همچون خواربار يا برخی از خدمات روی خواهد داد. اما به علت کاهش تقاضا برای کالاهای بادوام و يا سرمايه‌ای، قيمت آنها کاهش خواهد يافت.

راديو فردا: شما به کاهش سرمايه‌گذاری اشاره کرديد. رابطه ريسک و سرمايه‌گذاری در شرايط فعلی چيست؟

افزايش ريسک، سرمايه را فراری می‌دهد. بنابراين شگفت‌آور نيست، اگر ببينيم که نه تنها سرمايه‌گذاری کاهش پيدا کرده، بلکه فرار سرمايه هم در حال رخ دادن است. کاهش تعداد معامله و همچنين کاهش ميانگين شاخص بازار بورس تهران هم نماد اين مطلب است.

ورود سرمايه به نظام اقتصادی، شرط تداوم آن است. بنابراين کاهش سرمايه به معنی کاهش فعاليت و نشاط در نظام اقتصادی است.

راديو فردا: تأثير اين بحران بر روابط تجارت بين‌المللی ميان ايران و جهان بيرون چگونه خواهد بود؟

الان با توجه به بحران سياسی و نبود امنيت سرمايه‌گذاری، صادرکنندگان خارجی و سرمايه‌گذاران احتمالی و طرف‌های قراردهای همکاری اقتصادی، فعاليت‌های خود را متوقف خواهند کرد. نتيجه اين امر، البته کاهش ورود سرمايه ثابت و سرمايه جاری خواهد بود.

کاهش سرمايه جاری به اين معناست که واردات کالای مصرفی کاهش و کمبود برخی از کالاها احساس خواهد شد. بخشی از کالاهای وارداتی، کالای واسطه است؛ يعنی مواد اوليه و نيم ساخته است. به همين دليل، با کاهش واردات اين کالاها پاره‌ای از مؤسسات توليدی و خدماتی فعاليت‌های خود را کاهش داده يا متوقف خواهد شد. اين سلسله عوامل به بيکاری گسترده و همزمان قطع فرايند توزيع خواهد انجاميد.

راديو فردا: آيا به فرض سرکوب اين جنبش، ريسک سياسی کاهش خواهد پيدا کرد؟

به هيچ وجه. سرکوب به معنی تعميق بی‌اعتمادی جهان به اقتصاد ايران و افزايش عدم اطمينان است. چون پايه اصلی هرنوع اقتصادی، آرامش واقعی يعنی آرامش همراه با آزادی است. سرکوب به معنی آرامش، اما آرامش تحميلی است. آرامش تحميلی به طور قطع، در بلند مدت امکان‌ناپذير است. آرامش تحميلی بحران را پنهان، اما پايدار می‌کند.

راديو فردا: تداوم وضعيت فعلی چه تأثيری بر اقتصاد خواهد داشت؟

برای تداوم چرخه اقتصادی، بايد نقدينگی، سرمايه، کالا و نيروی کار به نظام اقتصادی تزريق شود تا نظام اقتصادی برپا باشد. عکس همين مطلب هم درست است؛ يعنی اگر جريان ورودی نقدينگی، سرمايه، کالا و نيروی کار به نظام وارد نشود، نظام دچار آشفتگی می‌شود و حتی ممکن است از هم بپاشد.