نگاهى به مهم ترين وقايع ادبى جهان در سال ۲۰۰۸

درگذشت «آلن روب گرى يه»، «محمود درويش»، «سولژنيتسين»، «آرتور سى كلارك» و «هارولد پينتر»، انتشار كتاب تازه «جيمز باند»، اهداى نوبل به «لوكلزيو» و «گنكور» به «عتيق رحيمى» از مهم ترين وقايع ادبى سال ۲۰۰۸ بودند.

● درگذشت «آلن روب گرى يه»، پدر رمان نو
از اولين رويدادهاى سال ۲۰۰۸ ميلادى درگذشت «آلن روب گرى يه» نويسنده و فيلم ساز معروف فرانسوى بود كه در روز ۱۸ فوريه رخ داد. «روب گرى يه»، نويسنده رمان مهم و جريان ساز «پاك كن ها» در كنار «ناتالى ساروت»، «ميشل بوتور» و «كلود سيمون» از مهم ترين چهره هاى «رمان نو» فرانسه به حساب مى آمد. وى در ۱۸ اوت سال ۱۹۲۲ در «برست» فرانسه به دنيا آمد. او ابتدا مهندسى كشاورزى خواند اما پس از انتشار اولين رمانش در سال ۱۹۵۳عمرش را وقف ادبيات كرد و از همان ابتدا توسط منتقدان مطرحى همچون «رولان بارت» و «موريس بلانشو» مورد تحسين قرار گرفت. روزنامه «گاردين» در مطلبى كه فرداى درگذشت اين نويسنده فقيد فرانسوى به قلم «داگلاس جانسون» منتشر كرد، نوشت: «آلن روب گرى يه» يك بار تعريف مى كند كه دانش آموزى در «آستين» تگزاس چهارده نفر را با اسلحه كشت; در حاليكه كتاب «بيگانه» آلبر كامو در دستانش بود. «روب گرى يه» مى گويد: جنايت در دستان ما (نويسندگان) است، هر رمانى مى تواند عامل جنايتى باشد.

● اهداى نوبل ادبيات به «ژان مارى گوستاو لوكلزيو»
«ژان مارى گوستاو لوكلزيو» نويسنده ۶۷ساله فرانسوى پس از بيست ودو سال كشور فرانسه را بارى ديگر به صحنه نوبل ادبيات كشاند. «لوكلزيو» در حالى معروف ترين و گران ترين جايزه ادبى سال را از آن خود كرد كه منتقدان آمريكايى و اروپايى دم از «مرگ فرهنگ و ادبيات فرانسه» مى زدند. «لوكلزيو» هنگام اعلام برنده نهايى نوبل در منزل خود در شهر پاريس بسر مى برده و مشغول خواندن رمان «ديكتاتور غم ها» نوشته «استيگ داگرمن» نويسنده سوئدى بوده و خبر را از زبان همسرش شنيد. آكادمى «لوكلزيو» را «نويسنده سبك هاى جديد، ماجراجويى هاى شاعرانه، اشتياق و كشش جسمانى و كاشف بشريت در وانفساى تمدن حكم فرما» توصيف كرد و او را بخاطر نوشتن رمان «بيابان» ستود. به اعتقاد منتقدان ادبى جهان آكادمى نوبل هر ساله با اعلام برنده نهايى خود موجب شگفتى جهانيان مى شود و امسال نيز اهداى نوبل به «لوكلزيو» از اين جهت همه گان را شگفت زده كرده كه اين نويسنده پرآوازه فرانسوى هيچ فعاليت سياسى و غيرادبى آشكارى در كارنامه ۴۵ ساله نويسندگى خود ندارد. اهداى نوبل ادبيات به «لوكلزيو» بازتاب هاى گسترده اى در ميان رسانه هاى ادبى جهان داشت اما آمريكايى ها به خاطر اظهارات «هاروس اينگدال» دبير آكادمى نوبل مبنى بر وضعيت بد امروز ادبيات آمريكا، از پوشش خبرى اين واقعه سر باز زدند و سطحى به آن پرداختند.

● درگذشت «محمود درويش» شاعر مبارز فلسطينى
درگذشت «محمود درويش» شاعر مبارز فلسطينى كه از شهرت جهانى خوبى برخوردار بود در تمام رسانه هاى مهم ادبى جهان بازتاب گسترده اى داشت. درگذشت وى همچنين فلسطينيان را به سه روز عزاى عمومى كشاند و رئيس دولت خودگردان و ديگر دولتمردان اين كشور را به اداى احترام به وى واداشت. «محمود درويش» كه براى انجام عمل قلب در بيمارستان «هوستون» تگزاس تحت مراقبت هاى پزشكى بود پس از عمل قلب دچار حمله قلبى شد و چشم از جهان فروبست. «درويش» در حالى جهان را ترك گفت كه ساعتى پيش از عمل خود شعرى به نام «مرگى كه شكستش دادم»! را در بستر بيمارى سروده بود. «محمود درويش» سالها عليه جنايات رژيم صهيونيستى در فلسطين شعر سرود و به همين خاطر مجبور به ترك وطن شد. «درويش» آن قدر در جهان از محبوبيت خوبى برخوردار بود كه رسانه هاى آمريكايى نيز درباره اش نوشتند: «محمود درويش نمادى از مشكلات فلسطين اشغالى است و به همين خاطر موضوعاتى چون تبعيد و مبارزه جايگاه خاصى در اشعارش دارد. وى در سال ۱۹۸۸ به طور نمادين بيانيه آزادى فلسطين را سرود.» «محمود عباس» رئيس دولت خودگردان فلسطين نيز درگذشت اين شاعر فلسطينى را اين طور توصيف كرد: «مرگ وى جاى خالى اى در فرهنگ، سياست و زندگى ملى كشور فلسطين است. كلمات قادر به ابراز ناراحتى قلبى ما از درگذشت وى نيستند.»

● درگذشت «سولژنيتسين» نويسنده تبعيدى روسيه
«الكساندر سولژنيتسين» به «تولستوى زمان حال» ادبيات معاصر كشور روسيه لقب داشت و عمده شهرت خود را مديون دو كتاب «مجمع الجزاير گولاك» و «يك روز از زندگى ايوان دنيسويچ» بود. وى از مخالفان سرسخت رژيم كمونيستى شوروى سابق بود و به همين خاطر سال هاى زيادى از زندگى خود را نيز در تبعيد گذراند.با توجه به اين كه «سولژنيتسين» همانند ميليون ها تن ديگر از هموطنانش، سال هاى بسيارى از عمرش را در زندان هاى شوروى گذارند و همين مساله دستمايه نگارش بسيارى از داستان هايش قرار گرفت.
حضور چهره هاى سياسى كشور روسيه از جمله «ديميترى مددوف» رئيس جمهور اين كشور در مراسم تدفين «سولژنيتسين» درگذشت وى را از اهميت زيادى در رسانه هاى جهان برخوردار كرد. «سولژنيتسين» به خاطر سال ها سختى و همچنين نگارش رمان هاى «مجمع الجزاير گولاگ» و «يكى از روزهاى زندگى ايوان دنيسوويچ» در سال ۱۹۷۰ جايزه ادبى نوبل گرفت. وى در سال ۱۹۷۴ از شوروى سابق اخراج شد تا آنكه «ميخائيل گورباچوف» آخرين رهبر كمونيست روسيه در سال ۱۹۹۰ بار ديگر او را شهروند روسيه كرد. پس از درگذشت «سولژنيتسين» تا به امروز مهم ترين خيابان روسيه به نام وى شده و به تازگى نيز سايتى درباره زندگى و آثار وى تاسيس شده است.

● درگذشت «آرتور سى كلارك» خالق «اوديسه فضايى»
درگذشت «آرتور سى كلارك» استاد داستان هاى «علمى تخيلى» جهان كه بيشتر براى رمان :۲۰۰۱« اوديسه فضايى» در ميان علاقه مندان كتاب و ادبيات شهرت داشت در آخرين روزهاى پايانى سال ۱۳۸۶ بازتاب زيادى در ايران نداشت اما از مهم ترين وقايع ادبى سال ۲۰۰۸ به حساب مى آيد. «كلارك» به علت ناتوانى جسمى از دهه۶۰ بر روى ويلچر بود و در نهايت نيز بر اثر عارضه تنفسى درگذشت. وى با وجودى كه داستان نويسى را از جوانى شروع كرده بود اما اولين بار در سال ۱۹۶۸ بود كه با داستان كوتاه «نگهبان» به شهرت رسيد. ساخت فيلم :۲۰۰۱« اوديسه فضايى» ساخته «استنلى كوبريك» بر اساس رمان «كلارك» نيز وى را به يكى از اساتيد ژانر «علمى تخيلى» در دنيا تبديل كرد. «كلارك» پيش از اين رمان نيز در كتاب هاى ديگر به پيشرفت هاى تكنولوژيكى بشر اشاراتى كرده بود كه در ابتدا مورد توجه كارشناسان قرار نگرفت اما بعدها توجه همگان را به خود جلب كرد. وى همچنين بخاطر رمان «اوديسه فضايى» به عضويت افتخارى سازمان هوافضاى آمريكا ناسا در آمد اما وى بيشتر از هر كارى نويسندگى را مى پسنديد. رمان «آخرين تئورى» نيز آخرين كتاب «كلارك» است كه پس از مرگ وى راهى بازار كتاب آمريكا شد.

● اهداى «بوكر ادبى» به «آراويند آديگا» نويسنده هندى
جايزه سالانه «بوكر ادبى» به «آراويند آديگا» نويسنده سى و سه ساله هندى رمان «ببر سفيد» تعلق گرفت. آديگا در حالى اين جايزه معتبر اروپايى را از آن خود كرد كه تازه پا به عرصه نويسندگى گذاشته بود و «ببر سفيد» نخستين رمانش به حساب مى آمد. «آديگا» همچنين سومين نويسنده تاريخ «بوكر» است كه بخاطر نخستين رمانش اين جايزه معتبر را برده است. «آراويند آديگا۲۳ » اكتبر سال۱۹۷۴ در «ماداراس» هند به دنيا آمده اما در كشور استراليا بزرگ شده و در دانشگاه كلمبيا و سپس در دانشگاه آكسفورد تحصيل كرده است. وى نويسندگى را با روزنامه نگارى براى چندين و چند نشريه از جمله «تايم» شروع كرد. رمان «ببر سفيد» داستان پسرى به نام «بالرام هالواى» است كه پدرش سال ها در كشور هند كالسكه كش بوده است. «بالرام» اما در زندگى خود تصميم گرفت تا شغل پدر را ادامه ندهد و پيشرفت كند و چا ى فروش قهارى شود اما در اين راه به دغل بازى و دروغ گويى مى افتد و منافع خانواده اش را فداى منافع شخصى خود مى كند.

● اهداى «گنكور» به «عتيق رحيمى» نويسنده افغانى
«عتيق رحيمى» نويسنده رمان «سنگ صبور» نخستين برنده افغانى معتبرترين جايزه ادبى كشور فرانسه «گنكور» است. «رحيمى» نويسنده چهل وشش ساله افغانى توانست با دريافت اين جايزه نامش را در كنار بزرگانى همچون «مارسل پروست»، «سيمون دو بووار»، «رومن گارى» و «مارگريت دوراس» در ليست برندگان تاريخ ۱۰۵ساله جايزه «گنكور» قرار دهد. به نوشته فارس; «عتيق رحيمى»، نويسنده و كارگردان متولد سال ۱۹۶۲ در شهر كابل پايتخت افغانستان است. «عتيق رحيمى» در نوجوانى به دبيرستان فرانسوى زبانان شهر كابل رفته است. وى در سال ۱۹۷۳ و همزمان با كودتاى افغانستان و دستگيرى پدر و عمويش به نويسندگى روى آورد و شروع به نوشتن كرد. پس از آزادى پدر رحيمى از زندان، خانواده وى به قصد مهاجرت به هند وطن خود را ترك گفتند اما «عتيق» تا پس از كودتا موفق نشد به آن ها بپيوندد. وى در اين زمان در معدنى در افغانستان كار مى كرد و سپس بعدها در سال ۲۰۰۰ با الهام از اين دوره از زندگى خود نخستين رمان خود را به زبان فارسى به نام «خاك و خاكستر» منتشر كرد. «رحيمى» در سال ۱۹۸۴ و با ناآرام شدن فضاى سياسى كشورش به پاكستان رفت و سپس عازم فرانسه شد و پناهندگى سياسى گرفت و در دانشگاه سوربن پاريس مشغول به تحصيل شد. رحيمى در نهايت در اين دانشگاه از رشته علوم ارتباطات راديويى دكترا گرفت. «سنگ صبور» نخستين رمان «عتيق رحيمى» به زبان فرانسه است.

‌‌‌‌‌‌‌‌‌● اهداى جايزه بخش ادبى «پرنس استرياس» اسپانيا به «مارگارت آتوود»
«مارگارت آتوود» نويسنده كانادايى برنده بخش ادبى جايزه پنجاه هزار يورويى «پرنس استرياس» سال ۲۰۰۸ اسپانيا شد. «پرنس استرياس» نيز در پس از «نوبل»، «بوكر» و «گنكور» از معتبرترين جوايز ادبى دنياست. «آتوود» در حالى اين جايزه را از آن خود كرد كه به گمان منتقدان ادبى دنيا «هاروكى موراكامى» ژاپنى شانس بيشترى براى دريافت اين جايزه داشت. هيئت داوران اين جايزه «آتوود» را شايسته تقدير براى «يك عمر تلاش بى نظير ادبى» دانستند و او را نويسنده اى معرفى كردند كه سال ها در راستانى «دفاع از حقوق زنان» تلاش و با «بى عدالتى هاى اجتماعى» مبارزه كرده است. «مارگارت آتوود» پيش از اين جوايز «بوكر» سال ۲۰۰۰ و جايزه ادبى «آرتور سى.كلارك» را از آن خود كرده بود و جداى نويسندگى و روزنامه نگارى سال ها فعاليت ها فمينيستى داشته است. «آتوود» در «اتاوا»ى كانادا بدنيا آمده و ساليان كودكى را در كبك گذرانده است. وى از شش سالگى به نويسندگى علاقه نشان داد و در نهايت نيز در دانشگاه «تورنتو» هنر خواند. از «مارگارت آتوود» تا به حال رمان هاى چون «قصه كلفت» و «اوريكس و كريك» ترجمه «سهيل سمى»، «عروس فريبكار» و «آدمكش كور» ترجمه شهين آسايش و «گريس ديگر» ترجمه «جلال بايرام» به فارسى منتشر شده اند. «مارگارت آتوود» پيش از اين جوايز «بوكر» سال ۲۰۰۰ و جايزه ادبى «آرتور سى.كلارك» را از آن خود كرده بود و جداى نويسندگى و روزنامه نگارى سال ها فعاليت ها فمينيستى داشته است.

● درگذشت «هارولد پينتر» نمايشنامه نويس انگليسى برنده نوبل ادبيات
«هارولد پينتر» نمايشنامه نويس و شاعر انگليسى برنده نوبل ادبيات در حالى در آخرين روزهاى سال ۲۰۰۸ چشم از جهان فرو بست كه ميليون ها نفر از شيفتگانش در سراسر جهان كريسمس را جشن گرفتند. «هارولد پينتر» كه سال ها از سرطان رنج مى برد، در هفتادوهشت سالگى به آرامش رسيد. «هارولد پينتر» هر چند به جز نمايشنامه نويسى در حوزه هاى ديگر هنرى از جمله شاعرى، فيلم نامه نويسى، بازيگرى و كارگردانى و حتى سياست شهرت داشت اما بيشتر از هر چيزى از تاثيرگذارترين چهره هاى تئاتر امروز دنيا به حساب مى آمد. «پينتر۱۰ » اكتبر سال ۱۹۳۰ در خانواده اى يهودى در شهر لندن به دنيا آمد. از جوانى به بازيگرى علاقه نشان داد و در سال ۱۹۵۱ بود كه نخستين نمايشش را به نام «اتاق» منتشر كرد. «هارولد پينتر» از همان جوانى كتاب خوانى حرفه اى بود و در جوانى تمامى آثار «داستايفسكى»، «جورج اليوت»، «ويرجينيا وولف» و «ارنست همينگوى» را مطالعه كرد. وى سپس به عضويت حلقه دوستان تاثيرگذار و بانفوذى درآمد كه بعدها در شكل گيرى جريانات ادبى و هنرى انگلستان نقش به سزايى ايفا كردند.

● انتشار مجموعه «داستان هاى بيدل شاعر» نوشته «جى كى رولينگ»
«جى كى رولينگ» خالق مجموعه رمان هاى «هرى پاتر» با انتشار مجموعه «داستان هاى بيدل شاعر» به بچه هاى بى سرپرست جهان هديه كريسمس داد. اين نويسنده خوش اقبال انگليسى تمام عوايد حاصل از فروش اين كتاب خود را كه پرفروش ترين كتاب سال ۲۰۰۸ نيز به حساب مى آيد به امور خيريه اختصاص داد. «داستان هاى بيدل شاعر» با فروش دو نسخه در هر دقيقه ركورد تازه اى در تاريخ ادبيات جهان ثبت كرد. داستان هاى بيدل شاعر» نخستين كتابى است كه «جى كى رولينگ» پس از خداحافظى با «هرى پاتر» در هفتمين جلد آن، منتشر مى كند. منتقدان ادبى دنيا فروش خوبى را براى اين كتاب پيش بينى مى كنند و آن را بعنوان پرفروش ترين كتاب كريسمس در جهان مى دانند. «داستان هاى بيدل شاعر» پيش از اين در هفتمين جلد «هرى پاتر» به آن اشاره شده بود و مجموعه اى از پنج داستان افسانه اى است. «داستان هاى بيدل شاعر» در نخستين چاپ خود هفت و نيم ميليون نسخه منتشر شده و به ده زبان از جمله فرانسوى، آلمانى، چينى و ژاپنى ترجمه شده است. مجموعه هاى «هرى پاتر» بيش از ۴۰۰ ميليون نسخه در سراسر جهان فروش كرد و پس از كتاب انجيل به عنوان پرفروش ترين كتاب تاريخ جهان شناخته شد. «جى كى رولينگ» نيز با ثروت ۵۶۰ ميليون پوندى كه از فروش «هرى پاتر» بدست آورده از «اليزابت دوم» ملكه انگلستان نيز ثروتمندتر است و جزو ۱۰ ثروتمند برتر جهان جاى دارد.